Pagduaw sa Isa ka Sentro sang Artipisyal nga Kamot kag Tiil

I-PLAY

Pagduaw sa Isa ka Sentro sang Artipisyal nga Kamot kag Tiil

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA NEW ZEALAND

MAY duha ka rason kon ngaa nagduaw ako sa Artificial Limb Centre sa Wellington, New Zealand. Una sa tanan, kalay-uhon ang akon artipisyal nga tiil. Ikaduha, luyag ko mag-tour sa sentro agod madugangan ang akon ihibalo tuhoy sa kon paano ginahimo ang artipisyal nga kamot kag tiil.

Mainayuhon nga nagpasugot ang akon prosthetist sa pangabay ko nga mag-tour. Nangin isa gid ini ka makapaladya nga eksperiensia, amo kon ngaa dugang pa nga gin-apresyar ko ang malantipon kag mahugod nga panikasog sang mga nadalahig sa patag sang prosthetics.

Ang tinaga nga “prosthesis” nagapatuhoy sa “pag-ilis sing artipisyal nga salili sa nautod nga bahin sang lawas.” Ang prosthetics amo ang “patag sang ihibalo may kaangtanan sa mga prosthesis.” Ang prosthetist amo ang “isa ka tawo nga lantip sa prosthetics kag nagahimo sini.”—⁠Encyclopedia and Dictionary of Medicine, Nursing, and Allied Health, Third Edition.

Paano Ginahimo ang Artipisyal nga Tiil?

Ang kalabanan nga mga pasyente nagakadto sa sentro agod magpahimo sing artipisyal nga tiil. Subong una nga tikang sa paghimo sini, ginataksan ang punta sang nag-ayo na nga inutdan sang pasyente. Pagkatapos, ginahimuan ini sing plaster cast ukon semento, nga amo ang gamiton sa pagporma sing eksakto nga duplikado sang inutdan. Nian ginagamit ini sa paghimo sing socket nga amo ang alangtan sang artipisyal nga kamot ukon tiil. Amo ini ang umpisa sang proseso sa paghimo sing isa ka artipisyal nga tiil. Ang mas bag-o kag mas episyente nga teknik sa pagtakus sang punta sang inutdan amo ang CAD/CAM. Nian ang makina nagahimo sing eksakto nga kopya sang nabilin nga kamot ukon tiil sang isa ka tawo.

Pagkatapos makita ang maayo gid nga teknik nga ginagamit sa sentro, ginpakita sa akon ang pila sang human na nga gin-importar nga mga prosthetic nga mga bahin. Ang isa sa dalayawon nga halimbawa amo ang hydraulic nga lutalutahan sang tuhod nga naangot sa thermoplastic socket nga kon initon sarang madihon kag makorte liwat para sa kasulhayan sang pasyente. Ang kompleto nga mga katalogo nga may laragway sining mga butang matigayon gikan sa lainlain nga mga sentro sa bug-os nga kalibutan.

Sa hingapusan nga bahin sang paghimo sing artipisyal nga tiil, ginapasibu pa ini sing maayo para magsantuanay ang socket, tuhod, panit, kag mga bahin sang tiil agod mangin daw natural ini gamiton. Bilang katapusan, ginahimo ang foam nga tabon. Nagatabon ini sang daw tul-an nga kadaygan sang artipisyal nga kamot ukon tiil. Ang dagway sini ginapasibu agod mag-anggid sa kolor sang ginsugpunan nga bahin sang lawas.

Kon daw may kompiansa na gani ang pasyente, ginahimo ang kahimusan nga magpakonsulta sia sa isa ka nagaduaw nga orthopedic surgeon sa sentro sang artipisyal nga kamot kag tiil. Sa amo, mahimo ang hingapusan nga pag-usisa sang isa ka propesyonal nga doktor agod mapat-od nga maayo gid ang artipisyal nga kamot ukon tiil.

Mga Pasyente nga Bata kag mga Atleta

Samtang naga-tour, nakuha ang akon igtalupangod sang isa ka bata nga babayi. Wala huyahuya nga ginpakita niya sa amon ang iya inutdan sa tiil kag ang iya artipisyal nga tiil. Sang ulihi, gintan-aw ko sia nga nagatumbotumbo, nga daw wala lang sing problema.

Interesado gid ako kon ano ang isiling sang akon prosthetist tuhoy sa mga kabataan nga nautdan sing kamot ukon tiil. Ginpakita niya sa akon ang isa ka magamay nga kamot kag ginpaathag niya sa akon nga amo ini ang ginatakus sa mga lapsag nga mga anom ka bulan lang. Ngaa? Agod mahanas sila sa paggamit sa ulihi sing artipisyal nga kamot ukon butkon. Kon indi sila paghatagan sing subong sini nga paghanas, siling niya, magadaku sila nga nagasalig lang sa isa ka kamot kag gani mabudlayan sila sa paggamit sing duha ka kamot sa ulihi.

Nabalitaan ko kasan-o lang nga nagpadala ang isa ka kompanya sa Europa sing isa ka container sang artipisyal nga kamot ukon tiil para sa mga atleta sa Sydney, Australia, agod gamiton sa Paralympics. Ginsuplay ini sa mga atleta nga wala sing bayad, kag may mga prosthetist man, lakip ang pila gikan sa New Zealand nga nagkadto agod magbulig sa mga atleta sa tion sang mga hampang.

Ang pila ka mga bahin sang artipisyal nga tiil espesyal nga ginhimo para sa mga atleta. Ginpakita sa akon ang isa ka halimbawa. Ini amo ang tiil kag buko-buko nga bahin nga human sa pinasahi nga materyales nga daw pareho gid sa natural nga paghulaghulag sang tiil sang tawo.

Moderno nga mga Pag-uswag

Ano ang mapaabot naton sa patag sang prosthetics? Ginsugiran ako sang akon prosthetist tuhoy sa isa ka de-kompyuter nga artipisyal nga tiil nga ginasuksok karon sang isa ka pasyente sa New Zealand. May sensor ini nga nagapanghikot kon maduon. Ang resulta amo nga mailog gid ang natural nga hulag sang paglakat.

Sa pila ka pungsod ang isa ka teknik nga ginatawag nga osteointegration ginaeksperimentuhan sang hanas nga mga orthopedic surgeon. Ang isa ka pinasahi nga pin, nga ginabutang sa inutdan, amo ang pinakaangkla nga maangutan sang isa ka artipisyal nga instrumento. Gani, indi na kinahanglan ang mga cast kag socket.

Ang pagpanalawsaw ginahimo man nga butangan sing mga receptor ang mga nerve fiber, agod makontrol sang isa ka tawo ang prosthesis paagi lamang sa iya hunahuna. Sa Estados Unidos kag sa iban pa nga mga pungsod, may pila na ka hand transplant nga nahimo, apang medyo kontrobersial pa ini nga proseso nga nagaobligar sa mga pasyente sa pagtomar sing bulong tubtob nagakabuhi sila agod indi pagsikwayon sang lawas ang gin-transplant nga kamot.

Sa patag sang paghimo sing artipisyal nga butkon, ang isa ka sistema nga ginatawag nga myoelectronics ginagamit na karon. Masami nga ang inutdan sang butkon may yara pa impulso nga mamutikan sang mga electrode. Dayon, paagi sa baterya ini nga mga impulso ginapabaskog agod makontrol ang elektroniko nga mga bahin sang artipisyal nga butkon. Ang pinakabag-o nga teknolohiya para sa artipisyal nga butkon nagagamit sing kompyuter agod mabagay gid ang artipisyal nga butkon sa indibiduwal nga nagasuksok sini.

Bangod nahayanghag sa sining pag-uswag sa teknolohiya sang artipisyal nga kamot ukon tiil, ginpamangkot ko ang akon prosthetist kon kamusta ini kon ipaanggid sa natural nga tiil. Huo, ginbaton niya dayon nga mas maayo gid ang orihinal. Gani, nahunahuna ko ang mga pulong sang salmista nga, sa pagpangamuyo sa iya Manunuga, nagsiling: “Magadayaw ako sa imo bangod sa makahalangawa nga paagi ginhimo ako sing makatilingala.”—⁠Salmo 139:14.

[Diagram/Mga retrato sa pahina 23]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

[Mga Retrato]

Ang myoelectric nga mga kamot nagagamit sing mga sinyales sa maskulo agod makontrol ang kadasigon kag puersa sa pagkapot

[Credit Line]

Hands: © Otto Bock HealthCare

[Mga retrato]

Sa sulod sining hi-tech nga tuhod, ang mga chip sang kompyuter kag ang magnetiko nga puersa nagabulig sa pagpasibu sang tuhod sa paglakatlakat sang isa nga nagasuksok sini

[Credit Line]

Knee: Photos courtesy of Ossur

[Retrato]

Ining tiil nagapakita sang foam nga tabon kag bukobuko nga istruktura

[Credit Line]

[Retrato sa pahina 21]

Pagpasibu sa isa ka artipisyal nga tiil

[Retrato sa pahina 22]

Nagapasibu sang prosthesis sang pasyente

[Retrato sa pahina 23]

Isa ka magamay nga artipisyal nga kamot nga ginagamit agod hanason ang mga lapsag nga kumpol

[Retrato sa pahina 23]

Sang 2004 nadalagan sang nagdaug sa Paralympic ang 100-meter race sing 10.97 segundos lamang bisan pa artipisyal ang iya tiil nga human sa carbon-fiber

[Credit Line]

Photo courtesy of Ossur/Photographer: David Biene

[Picture Credit Line sa pahina 21]

MAGMATA!