Pagpangita sa “Mouflon”

Bitbit ang mapa kag kamera kag suksok ang kalo kag mabakod nga botas, nagsakay kami sa amon salakyan kag naglakbay sing kaagahon pa sang isa ka tigpamulak. Ang amon destinasyon amo ang Paphos Forest, sa mataas nga kabukiran sang Troodos sa pulo sang Cyprus, diin nagalaum kami nga makakita sing maila nga mga mouflon. Ano ini nga sapat?

ANG mga mouflon isa ka sahi sang talunon nga mga karnero, kag ang ila mga himata masalapuan sa bug-os nga rehiyon sang Mediteraneo. Ang pinasahi nga mouflon nga gusto gid namon makita tumandok sa Cyprus kag kuno subong ini katahom sa isa ka usa kag subong kakilas sa isa ka kanding. Ovis gmelini ophion ang tawag sa sini sang mga zoologo, samtang agrinó naman ang tawag sa sini sang mga taga-Cyprus. Masalapuan lamang ini sa naligwin nga kabukiran.

Halin sa haywey, naglakbay kami sa tiilan sang pukatod kag naglabay sa isa ka matahom nga nalupyakan. May mga minuro sa kilid sang mga pukatod kag mga hamungang-kahoy sa nalupyakan. Apang, paglampas sa sini, ang dalan batsihon, kag may mga lugar nga ang amon salakyan halos yara na sa bibi sang pil-as. Sang ulihi, nakalab-ot kami sa amon destinasyon​—⁠ang estasyon sang mga manug-atipan sang kagulangan. Yara na kami sa nasulod nga bahin sang Paphos Forest nga may 60,000 ektaryas nga katamnan sang mga pino kag mga sedro. Nag-order kami sing kape kag nakigsugilanon kay Andreas, ang berde-sing-uniporme nga manug-atipan sang kagulangan nga mapagsik nga nagsugilanon sa amon tuhoy sa mga mouflon.

Nagsiling sia nga ang mouflon amo ang pinakadaku nga talunon nga mamalya sa Cyprus. Madamo kuno sini anay ang nagalagawlagaw sa pulo. Ginalarawan sang madamong Greco-Romano nga mga mosaico ukon mga desinyo ining talunon nga karnero, kag ginasaysay sang mga sinulatan sang Edad-Media ang kalipay sang talahuron nga mga tawo sa pagpangayam sini sa Paphos Forest.

Samtang ginagiyahan kami ni Andreas padulong sa isa ka nakudalan nga lugar, madamo pa sia sing ginsugid sa amon tuhoy sa mouflon. Halimbawa, ginsugiran niya kami nga labi ini nga nagdiutay sang ang mga mangangayam nagsugod sa paggamit sing riple. Naamligan lamang ini sang ginligwat ang layi sang Cyprus sa pagpangayam sadtong 1938. Nagbuligay ang mga manug-atipan sang kagulangan kag ang mga pulis sa pagtapna sa ilegal nga pagpangayam sa sini. Pagligad sang isa ka tuig, ang pagpangayam sa kagulangan gindumili. Bangod sini nga mga pagbag-o kag sang iban pa nga mga tikang nga ginhimo sugod sang katuigan 1960, ang mga mouflon nagdamo.

Ang Amon Una nga Pagkakita

Ginsundan namon si Andreas sa nakudalan nga lugar kag nagsid-ing sa mga tanom kag mga kakahuyan. Ginsenyasan kami ni Andreas nga maghipos kag gingiyahan kami pakadto sa indi malayo nga banglid. Nakita namon didto ang tatlo ka bakiya kag duha ka tinday  nga nagapanghalab sa kahilamnan. Ang mga bakiya nagataas sing 90 sentimetros, kag ang ila balahibo kaki-kakihon sing duag, nga nagalus-aw sa tiyan.

Sa sini nga tion sang tuig, ang talunon nga mga tanom nga ginahalab nila bugana, kag ang mga bakiya tuman kasako sa paghalab para sapakon kami. Sa pihak naman nga bahin, ang mga tinday nag-untat sa pagdugsing kag naghana sa pagpalapit sa amon. Nalipay gid kami! Apang kinugmat sila sa klik lamang sang isa sang amon mga kamera, kag sa isa ka pisok, ang bug-os nga grupo nangindulaan sa kagulangan.

Nalipay gid kami sa amon nakita amo nga nagplano kami nga lighuton ang kagulangan kay basi pa lang nga makakita kami sing talunon nga mga mouflon. Nagpanugda si Andreas nga tilawan namon ini sa kaagahon, ang tion nga ang mga sapat nagapangalihid kon kaisa sa kagulangan sa pagpangita sing pagkaon. Sanglit plano namon nga magkamping kag magpaligad sing gab-i sa nalupyakan, ang bukid nga nagalaaw sa nalupyakan ayhan amo ang maayo nga duog sa pagpangita. Nahibaluan namon nga ang mga mouflon nagasayo sa mas mataas nga mga banglid kon tig-ilinit, apang kon tigtulugnaw naman, ang tion nga ang putukputukan sang bukid nakulapan sing yelo, nagahalab sila sa mas manubo nga banglid, kag nagagua pa gani sa kagulangan.

Nagakastahanay sila kon tigragas. Kon tigtulugnaw, ang mga mouflon nagapanong sing tig-10 tubtob tig-20. Kon ang tion sa pagbata magasugod sa Abril ukon Mayo, ang mga panong nagasipak sa mas magagmay nga grupo, subong sang nakita namon sa nakudalan nga lugar. Ang laki nga mga adulto masunson nga nagahalab sing isahanon.

Isa ka Laki nga Talunon nga Karnero!

Kaagahon pa pagkadason nga adlaw, nagtaklad liwat kami sa banglid sakay sa salakyan, nian ginbilin namon ang salakyan sa kahilamnan, kag naglakat pakadto sa kagulangan antes magsanaaw ang adlaw. Malinong pa ang kagulangan, kag may alipuop ang mga kahoy. Sang nagdulog kami agod maeksperiensiahan ang kalinong, diri kag nakita namon ang isa ka matahom kaayo kag matibunog nga laki nga karnero, kag ang iya madamol nga balahibo halos naunot. Maitom ang balahibo sa naubos nga bahin sang iya tutunlan. Maitom man ang iya mga amimilok kag nagtungkaaw nga daw si sin-o, gintulok niya kami kag nagpulupaninghot sa hangin agod mapanimahuan kami. Ang iya madamol kag kortyado nga mga sungay ayhan nagalaba sing 40 sentimetros! Mas mabug-at sia sangsa mga bakiya nga nakita namon sang nagligad nga adlaw kag ayhan nagabug-at sia sing 35 kilos.

Nagpahimunong kami, nga ginapunggan ang amon ginhawa. Walay sapayan sini, daw napanimahuan sining mainandamon nga sapat ang amon baho, kay gintangotango niya ang iya ulo kag madasig nga nagpalagyo paubos. Indi gid namon malipatan ang amon nakita kag nahibaluan sa sulod sang duha ka adlaw. Labi pa gid nga gin-apresyar namon ang Manunuga, nga nagsiling: “Akon ang tagsa ka ilahas nga sapat sa kagulangan, ang mga sapat sa ibabaw sang isa ka libo nga kabukiran.”​—⁠Salmo 50:10.

[Mga retrato sa pahina 24, 25]

Ang Cyprus mouflon (sa likod) kag ang European mouflon

[Credit Lines sang retrato sa pahina 25]

Top right: Oxford Scientific/photolibrary/Niall Benvie; European Mouflon: Oxford Scientific/photolibrary