Ang Resipe Para sa Matuod nga Kalipay

MANAMIT gid ang pagkaon, kon ang resipe manami kag ang manugluto manamit magluto! Daw subong sini ang kalipay. Indi ini resulta sang isa lamang ka butang, kundi kombinasyon sang madamo nga butang sa kabuhi. Lakip sa sini ang pag-obra, paghampang, paghinguyang sing tion upod sa pamilya kag mga abyan, kag ang espirituwal nga mga hilikuton. Apang may yara man indi dayag nga mga butang, subong sang mga panimuot, mga handum, kag mga tulumuron sa kabuhi.

Maayo na lang kay indi na kinahanglan nga hibaluon pa naton kon ano ang resipe para sa matuod nga kalipay. Ngaa? Bangod ginhatagan kita sang aton Manunuga sing isa ka dalayawon nga libro sang mga instruksion, ang Biblia, nga matigayon karon sa kabug-usan ukon sa bahin lamang sa 2,377 ka lenguahe kag dialekto—mas madamo sangsa bisan ano nga publikasyon sa kalibutan!

Ginapakita sining talalupangdon nga sirkulasyon sang Biblia nga interesado ang Dios sa kalipay kag espirituwal nga kaayuhan sang tanan nga tawo. (Binuhatan 10:34, 35; 17:26, 27) “Ako . . . ang Isa nga nagatudlo sa imo agod makabenepisyo ka,” siling sang Dios. Kon sundon naton ang iya mga sugo, nagasaad sia nga makatigayon kita sing kalinong nga “subong sang suba.”—Isaias 48:17, 18.

Ina nga saad nagapahanumdom sa aton sang ginsiling ni Jesus nga ginbalikwat sa nauna nga artikulo: “Malipayon ang mga mahunahunaon sang ila espirituwal nga kinahanglanon.” (Mateo 5:3) Ang espirituwalidad nga ginasambit diri indi pakulahaw nga pagkarelihioso. Sa baylo, ginaimpluwensiahan sini ang aton kabuhi sa kabug-usan. Ginapakita sini nga handa kita mamati kag magpatudlo sa Dios, kay ginakilala naton nga kon tuhoy sa aton kaugalingon mas kilala kita sang Dios. “Ang nagakumbinsi sa akon kapin sa bisan ano nga butang nga ang Biblia naghalin sa Dios,” siling ni Errol, isa ka estudyante sang Biblia sa kapin sa 50 ka tuig, “amo nga kon iaplikar mo gani ang mga panudlo sini, epektibo gid ini!” Binagbinaga, halimbawa, ang ekselente nga laygay sang Biblia tuhoy sa paghingamo sa kamanggaran kag mga kalalipayan.

Maalamon nga Panuytoy Tuhoy sa Kuarta

“Bisan pa may kabuganaan ang isa ka tawo,” siling ni Jesus, “ang iya kabuhi indi nagagikan sa mga butang nga ginapanag-iyahan niya.” (Lucas 12:15) Huo, ang imo matuod nga balor subong isa ka tawo, ilabi na sa mga mata sang Dios, wala nagadepende sa kon daw ano kadaku ang imo pinatago sa bangko. Ang matuod, ang paghingamo sa manggad masami nga nagapadugang sang mga kahuol, nga nagadula sang kalipay kag nagaagaw sang tion gikan sa mas importante nga mga hilimuon.—Marcos 10:25; 1 Timoteo 6:10.

Suno kay Richard Ryan, propesor sa sikolohiya sa Estados Unidos, sa dugang nga pagpangita sang mga tawo sing kaayawan gikan sa materyal nga mga butang, labi pa nga nagakapaslawan sila. Subong sini ang ginsiling sang manunulat sang Biblia nga si Solomon: “Ang nagahigugma sang pilak indi mabusog sing pilak; bisan ang nagahigugma sang kabuganaan sing patubas.” (Manugwali 5:10, Ang Biblia, Philippine Bible Society) Sarang mapaanggid ini nga kahimtangan sa makatol nga kinagtan sang lamok—mientras ginakalot mo ini, labi pa nga nagakatol ini, tubtob mapilas ini.

Ginapalig-on kita sang Biblia nga magpangabudlay sing lakas kag magkalipay sa bunga sang aton pinangabudlayan. (Manugwali 3:12, 13) Sa paghimo sini, nagadugang ang aton respeto sa kaugalingon—isa pa ka importante nga ingrediente sa kalipay. Mahimo nga matilawan man naton ang pila sa mapuslanon nga mga kalalipayan sang kabuhi. Apang, magkatuhay ang pagkalipay sa pila ka maayo nga mga butang nga mahatag sang kuarta kag ang pagsentro sang aton kabuhi sa paghingamo sa mga kamanggaran.

May Lugar ang mga Kalalipayan

Ang pag-apresyar sa balor sang espirituwal nga mga butang sa aton kabuhi nagabulig sa aton agod matigayon ang labing daku nga benepisyo gikan sa mga kalingawan kag iban pa nga mga kalalipayan. May mga okasyon nga naglipaylipay si Jesus nga naglakip sang pagkaon kag pag-inom. (Lucas 5:29; Juan 2:1-10) Apang ini nga mga butang indi gid ang panguna nga mga butang nga nagpahalipay sa iya. Sa baylo, nakasapo sia sing  labing daku nga kalipay sa espirituwal nga mga paghimud-os, nga naglakip sang pagbulig sa iban nga makatuon tuhoy sa Dios kag sang iya katuyuan para sa katawhan.—Juan 4:34.

Gin-eksperimentuhan ni Hari Solomon ang mga kalalipayan kon bala amo ini ang sekreto sang kalipay. “Matugdang ako sa mga kalalipayan kag magpaayaw-ayaw,” siling niya. Ining manggaranon nga hari wala lamang maglusong sa kalalipayan. Nagsalom sia sa sini! Apang, ano ang iya ginbatyag pagkatapos sini? “Ini man walay pulos,” sulat niya.—Manugwali 2:1, New English Bible.

Wala naayawan—amo sina masami ang ginabatyag sang mga tawo nga nagapangita sing kalalipayan. Ang matuod, sang ginkumparar sang mga manugpanalawsaw ang pagpangita sing kalalipayan sa mga butang subong sang mapuslanon nga trabaho, espirituwal nga mga aktibidades, kag pagpakig-upod sa pamilya, natukiban nila nga ang pagpangita sing kalalipayan amo ang may pinakadiutay nga nabulig sa kabilugan nga kalipay sang mga tawo nga ila ginpamangkot.

Mangin Maalwan kag Mapinasalamaton

Sa baylo nga mangin maiyaiyahon, ang malipayon nga mga tawo maalwan kag interesado sa iban. “May kapin nga kalipay sa paghatag sangsa pagbaton,” siling ni Jesus. (Binuhatan 20:35) Luwas sa materyal nga butang, mahatag man naton ang aton tion kag kusog, nga ayhan mas apresyahon pa gani, ilabi na sang aton mga kapamilya. Ang mag-asawa dapat maghinguyang sing tion nga magkaupod agod mahuptan nga malig-on kag malipayon ang ila pag-asawahay, kag ang mga ginikanan dapat magtigana sing daku nga tion para sa ila kabataan, nagapakighambal sa ila, ginapakitaan sila sing gugma, kag ginatudluan sila. Kon ang mga katapo sang pamilya nagahatagay sa sini nga mga paagi, nagauswag sila kag ang ila puluy-an mangin isa ka duog nga nagapahalipay sa ila.

Sa pihak nga bahin, kon ikaw naman ang hatagan sang iban—sang ila kaugalingon ukon sa iban nga paagi—‘mapinasalamaton’ ka bala? (Colosas 3:15) Ang pagkamapinasalamaton nagahatag sing positibo gid nga epekto sa aton mga kaangtanan sa iban kag nagapadugang gid sang aton kalipay. Kon hugot sa tagipusuon nga pasalamatan ka sang iban, indi bala nga nagaudyak sa kalipay ang imo tagipusuon?

Ang pagkamapinasalamaton nagabulig man sa aton nga indi malipatan ang maayo nga mga butang nga nagakatabo sa aton. Sa isa ka ginbantayan sing maayo nga eksperimento, ginpangabay sang isa ka manugpanalawsaw sa University of California sa Riverside, E.U.A., ang mga tawo nga iya ginaobserbahan nga ilista nila ang mga butang nga ila ginpasalamatan. Indi makapakibot nga pagligad sang anom ka semana, bal-anon gid nga mas malipayon sila.

Ang leksion? Bisan ano pa ang imo kahimtangan, tun-i nga pabaloran ang mga pagpakamaayo nga nagaabot sa imo. Ang matuod, amo sina ang ginalaygay sa imo sang Biblia, sa pagsiling: “Magkalipay kamo pirme. . . . May kaangtanan sa tanan nga butang magpasalamat kamo.” (1 Tesalonica 5:16, 18) Siempre, agod mahimo ina, dapat kita magtinguha gid nga hinumdumon ang maayong mga butang nga naeksperiensiahan naton. Ngaa indi ina himuon nga isa ka personal nga tulumuron?

 Gugma kag Paglaum—Kinahanglanon sa Kalipay

Husto ang ginasiling nga halin sa duyan tubtob sa lulubngan, nagakinahanglan ang mga tawo sing gugma. Kon wala sini, magaluya ang tawo. Apang ano gid bala ang gugma? Bisan pa madamo karon ang kahulugan nga ginahatag sa sini nga tinaga, matahom nga ginalaragway ini sang Biblia subong: “Ang gugma mapinasensiahon kag mainayuhon,” siling sini. “Ang gugma indi maimon, wala ini nagapahambog, wala nagapahabok, wala nagagawi sing di-nagakaigo, wala nagapangita sang kaugalingon nga kaayuhan, indi maakigon. Wala ini nagaisip sang kahalitan. Wala ini nagakalipay sa kalautan, kundi nagakalipay sa kamatuoran. Ginaantos sini ang tanan nga butang, ginapatihan ang tanan nga butang, ginalauman ang tanan nga butang, ginabatas ang tanan nga butang.”—1 Corinto 13:4-8.

Daw ano ka di-makagod ang gugma! Bangod ‘wala ini nagapangita sang kaugalingon nga kaayuhan,’ ginauna sini ang kalipay sang iban sangsa kaugalingon nga kaayuhan. Makapasubo nga nagalaka karon ini nga sahi sang gugma. Ang matuod, sa iya daku nga tagna tuhoy sa katapusan sang sistema sang mga butang, nagsiling si Jesus nga “ang gugma sang kalabanan magabugnaw.”—Mateo 24:3, 12; 2 Timoteo 3:1-5.

Apang, ini nga kahimtangan indi magapadayon tubtob san-o, kay isa ini ka insulto sa Manunuga—ang personipikasyon mismo sang gugma! (1 Juan 4:8) Sa indi madugay, dulaon na sang Dios sa duta ang tanan nga tawo nga madinumtanon ukon makagod. Luwason niya ang mga nagatinguha sa pagpalambo sang gugma nga ginlaragway sa ibabaw. Subong resulta, magahari sa bug-os nga duta ang paghidait kag kalipay. Pat-od nga matuman ang ginasaad sang Biblia: “Sa diutay pa nga tion, kag ang malauton wala na; kag usisaon mo sing maayo ang iya duog, kag wala na sia didto. Apang ang mga mahagop magapanag-iya sang duta, kag makasapo gid sila sing daku nga kalipay sa kabuganaan sang paghidait.”—Salmo 37:10, 11.

Handurawa nga ang imo tagsa ka adlaw mapuno sing “daku nga kalipay”! Katingalahan bala kon ngaa ang Biblia nagasiling: “Magkalipay kamo sa paglaum”? (Roma 12:12) Luyag mo bala makatuon sing dugang pa tuhoy sa matahom nga paglaum nga ginatanyag sang Dios para sa matinumanon nga katawhan? Kon amo, basaha palihug ang masunod nga artikulo.

[Blurb sa pahina 7]

“May kapin nga kalipay sa paghatag sangsa pagbaton.”—Binuhatan 20:35

 [Kahon/Retrato sa pahina 5]

Mga Sugilanon sang Kadalag-an​—Daw Ano ka Matuod?

Makabati kita kon kaisa sing mga sugilanon tuhoy sa mga indibiduwal nga nagdaku kuno sa problemado nga mga puluy-an apang naghimakas sila kag nagmanggaranon katama. “Ina nga mga sugilanon ginasambit kon kaisa subong ebidensia nga ginhimo nila ang ila labing masarangan walay sapayan sang ila indi maayo nga kahimtangan, amo nga nagmadinalag-on sila walay sapayan nga indi makalilipay ang ila inagihan sang bata pa sila,” paathag sang isa ka report tuhoy sa kalipay sa San Francisco Chronicle. “Kwestionable ini nga interpretasyon, suno sa panalawsaw, kay mahimo nga wala gid man sila nagmadinalag-on. Nagmanggaranon lamang sila.”

[Kahon/Retrato sa pahina 6]

Ang Kalipay Maayo Para sa Ikaayong Lawas

Ang pagkamalipayon maayo nga bulong. “Ang kalipay ukon ang kaanggid sa sini nga panghunahuna subong sang pagkamalaumon, optimismo kag pagkakontento mahimo nga nagabuhin sang risgo ukon nagalimite sang kagrabehon sang balatian sa tagipusuon, balatian sa pulmon, diabetes, alta-presyon, kataro kag impeksion sa ilong ukon tutunlan,” siling sang isa ka report sa magasin nga Time. Dugang pa, nadiskobre sang mga Olandes nga nag-obserbar sa tigulang nga mga pasyente sa sulod sang siam ka tuig, nga kalatingalahan gid nga nabuhinan sing 50 porsiento sang malipayon kag positibo nga disposisyon ang risgo nga mapatay!

Indi gihapon mahangpan sing maathag kon paano ang disposisyon sang panghunahuna nagaapektar sa lawas. Apang, nadiskobre sang pagpanalawsaw nga ang mga tawo nga pirme positibo ang panghunahuna may mas manubo nga nibel sang nagapahuol nga hormone nga cortisol, nga nagapugong sa immune system.

[Retrato sa pahina 4, 5]

Subong nga manamit ang pagkaon kon sundon ang isa ka manami nga resipe, matigayon man ang kalipay kon sundon ang pagtuytoy sang Dios