Nagkadto Kami sa Chernobyl

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA UKRAINE

Indi matupungan ang trahedya nga natabo sa planta nuklear sa Chernobyl mga 20 ka tuig na ang nagligad. Sang Abril 26, 1986, isa sa apat ka mga reactor sa sini nga planta ang natunaw kag nagresulta sa daku nga kapahamakan. Pagkatapos sang kalabanan nga trahedya—kahimuan sang tawo man ukon natural—posible pa gihapon nga matinluan kag matukod liwat ang kagulub-an. Apang, ini nga trahedya nagbilin sing mga higko nga may makahalalit nga epekto sa malawig nga tion.

SINING KARON lang nga mga tinuig, kada Mayo 9, ang mga pumuluyo anay sang mga banwa malapit sa planta—kon kaisa upod sa ila mga abyan kag mga himata—nagaduaw sa ginbiyaan nga mga balay nga ila anay mga puluy-an. May mga tion nga nagakadto man sila agod magkumpanyar sa mga lubong. Nagduaw man ang mga sientista agod tun-an ang mga epekto sang radiasyon. Subong man, sining karon lang ang mga kompanya sa Ukraine nga naga-tour sa mga bisita nagtanyag sing isa ka adlaw nga pag-tour sa sina nga duog.

Sang Hunyo 2005, ang isa ka sugilanon sa panghapin sang The New York Times, nagreport tuhoy sa malip-ot lang nga “tour nga ginagiyahan sang tourguide” sa Pripet nga “indi makahalalit sa panglawas.” * Ang Pripet—isa ka siudad nga mga 45,000 ang pumuluyo, nga nahamtang mga tatlo ka kilometro halin sa planta—gintukod sang katuigan 1970. Apang, ginbayaan ini—subong sang madamong iban pa nga mga siudad—pagkatapos sang nuklear nga trahedya. Sugod sadto wala na ginapakadtuan ini nga mga duog bangod sa radiasyon. Sang matabo ang trahedya, sanday Anna kag Victor Rudnik mga isa ka tuig na nga nagaistar sa Pripet. *

Ang mas magamay nga banwa sang Chernobyl (nga amo man ang ngalan sang planta nuklear) nahamtang mga 15 kilometros halin sa mga reactor. Mga pila ka tuig na nga ang mga pumuluyo anay diri ginatugutan nga magkadto kada tuig. Sanglit ang Chernobyl amo ang gindak-an sang mga Rudnik, nagkadto sila sa Chernobyl sa sini nga tion. Tuguti ako nga isaysay ang pagkadto namon nga mag-asawa didto upod sa ila mga pila ka tuig na ang nagligad.

Ang Amon Makasulubo nga Pagduaw

Halin sa Kiev, ang kapital nga siudad sang Ukraine, nagpanorte kami. Naglabay kami sa gamay nga mga banwa nga ang mga kabalayan nagakubay sa kilid sang dalan, may matahom nga tulip nga mga bulak sa mga ugsaran, kag ang mga tawo may hardin sang mga ulutanon. Sa ulot sang mga banwa malapad kaayo ang talamnan sang mga mais, mga trigo, kag mga sunflower.

Apang, sa isa ka duog gulpi nga nagbag-o ang palibot. Wala sing karatula sa dalan nga nagatanda nga nakalab-ot na kami sa lain nga lugar, apang napamatyagan namon ini. Ang kahagnop mabatyagan sa mga banwa nga amon ginaagyan. Sa gubaon nga mga kabalayan, buka ang mga bintana kag nakandaduhan ang mga puertahan. Puno sing mga hilamon ang mga ugsaran, kag wala maatipan ang mga hardin.

Nakasulod na kami sa ginadilian nga duog—mga 30 kilometros na lang halin sa reactor. “Mataas ang radiasyon sa mga banwa sa sining duog,” siling ni Anna sa amon. Kapin sa 150,000 ka tawo halin sa madamo nga banwa kag minuro sa sini nga duog ang ginsaylo sa bag-o nga mga balay sa lainlain nga mga duog sa anay Sobyet Unyon.”

Nagpadayon kami sa paglakbay kag nakaabot kami sa isa pa ka duog nga may mataas nga kudal nga  barbed-wire nga nagapain sang duog sa iban nga bahin sang kalibutan. Sa malapit, ang mga guardia sa bilding nga human sa kahoy—nga daw duog sang adwana kon tan-awon—nagamonitor sa trapiko. Ginsekyar sang guardia ang amon mga pasaporte, ginlista ang plaka sang amon salakyan, kag nian ginbuksan ang gate.

Yara na kami karon sa sulod sang ginadilian nga duog. Ang nagapanglumbay nga mga kahoy daw berde nga atop sa dalan. Ang madabong nga mga kahoykahoy nagabanig sa kadaygan sang kagulangan—wala sing nasunog nga mga kakahuyan kag arikutoy nga mga pananom nga akon ginahanduraw. Sa unhan, yara ang isa ka puti nga tisa nga karatula nga may asul nga mga letra nga nagapakilala sa banwa sang Chernobyl.

May isa ka botika sa dulunan sang Chernobyl. Diri anay nagaobra ang iloy ni Victor. Ang panaspanas na nga karatula nga may oras sa pagbukas sang botika nagabitay pa gihapon sa yab-ukon kag mahigko nga bintana. Ang bilding para sa pangkultura nga mga pasundayag nahamtang malapit sa parke sa sentro sang banwa. Ginhinumdom ni Anna nga sia kag ang iban pa diri pirme anay nagapahunayhunay pagkatapos sang obra, nga nagatan-aw sang lainlain nga mga pasundayag. Malapit man ang sinehan nga ginhingalanan Ukraina, nga ginapaamulyahan anay sang mga kabataan agod magpabulubugnaw gikan sa tuman nga kainit kag maglantaw sing bag-o nga mga pelikula. Madugay na nga wala mabatian ang kinadlaw sa sining madulom nga awditoryum. Gindala kami nanday Anna kag Victor sa ila balay anay—nga lalakton lang halin sa sentro sang banwa. Ang wala maatipani nga mga kahoy nagabalabag sa mayor nga puertahan, gani isaisa kami nga nagsughot sa madabong nga kahilamnan pakadto sa likod nga puertahan—nga karon isa na lang ka buho sa dingding.

Sa sulod, makita gid ang kagulub-an. Ang tagiptipon nga kutson nagaluyloy sa tuktukon nga katre. Ang gutaygutay nga wallpaper nagabitay nga daw mahigko nga tinulo sang yelo. Ginpulot ni Anna ang daan nga retrato sa mga basura nga nagakinay-ag lang sa kuarto. “Luyag ko tani nga sa pagpauli ko amo man gihapon ang tanan kag wala sing may nagbag-o,” masinulub-on nga ginsiling niya. “Tuman gid kasakit nga makita ko nga nagakaguba ang amon balay kag ginpangawat ang amon mga pagkabutang sa sulod sang mga tinuig!”

Nagbiya kami sa balay sang mga Rudnik kag naglakatlakat sa kalye. Sa isa ka kilid, masadya nga nagainistoryahanay ang mga tawo. Naglakat kami sing mga tunga pa sa kilometro asta sa punta sang dalan sa isa ka parke nga nahamtang sa pangpang nga nagatamwa sa isa ka malinong kag malapad nga suba. Ang  puti nga mga bulak sang kahoy nga chestnut ginahabyoghabyog sang hangin. Sang 1986, ginatos anay ang naghulat sa mga hagdanan pa pier agod ibakwiton sang baruto.

Sang nagligad nga tuig, sa una nga higayon ang pamilya Rudnik nagduaw sa ila anay puluy-an sa Pripet. Nalagyo sila sa siudad pagkatapos sang nuklear nga trahedya, 19 ka tuig na ang nagligad.

Isa ka Tion sang Mabinagbinagon nga Pagdumdom

Sa Abril 2006, dumdumon ang ika-20 nga tuig nga anibersaryo sang nuklear nga trahedya paagi sa nanuhaytuhay nga pagsaulog. Para sa madamo, isa gid ini ka pahanumdom sang pagkadisangkol sang tawo—walay sapayan sang iya sinsero nga mga panikasog—nga dumalahan ang mga butang sa duta sing madinalag-on nga wala sing bulig sang Dios.—Jeremias 10:23.

Sang nagligad nga Septiembre ginpagua ang mga resulta sang isa ka sientipiko nga report nga nagbinagbinag sang trahedya. Ang report nga ginpatigayon sang Nasyones Unidas, nagsiling nga 56 ka tawo ang una nga napatay sa trahedya kag naghimo sing prediksion nga 4,000 lamang ka kamatayon ang mapabangod sa ulihi sa radiasyon. May prediksion antes sini nga mga 15,000 tubtob 30,000 ang mapatay. Ang editoryal nga New York Times sang Septiembre 8, 2005, nagsiling nga ang report sang UN “ginkontra sang pila ka grupo nga nagaamlig sang kinaugali nga palibot subong isa ka pagtinguha agod mahinabunan ang potensial nga mga katalagman nga tuga sang nuclear power.”

Si Victor, nga nakatuon tuhoy sa iya Manunuga nga si Jehova nga Dios, pagkatapos sang trahedya, nagsiling: “Wala na kami nagabatyag sing tuman nga kasubo, sanglit nahibaluan namon nga kon mag-abot na ang Ginharian sang Dios, indi na matabo liwat ining grabe nga trahedya. Ginakalangkagan namon ang tion nga mapasag-uli ang kabanwahanan sa palibot sang amon puluy-an malapit sa Chernobyl kag mangin bahin sang isa ka matahom nga paraiso.”

Ang saad sang Biblia nga ang orihinal nga Paraiso nga duta mapasag-uli liwat kag mapasangkad sa bug-os nga duta ginapatihan sang minilyon sugod sang trahedya sa Chernobyl. (Genesis 2:8, 9; Bugna 21:3, 4) Sa Ukraine lamang kapin sa 100,000 ka indibiduwal ang nagbaton sina nga paglaum sang nagligad nga 20 ka tuig! Kabay nga ikaw man mapahulag nga binagbinagon ang masanag nga palaabuton nga ginasaad para sa mga maluyag makahibalo sang mga katuyuan sang Dios.

[Mga nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 16]

Monumento Para sa mga Liquidator

Ining apat ka metro kataas nga monumento nagapadungog sa mga manugpaninlo pagkatapos sang trahedya sa Chernobyl nga ginatawag nga mga liquidator. Ginpalong nila ang kalayo, gintabunan ang nagaaso nga nuklear nga planta, kag ginkuha ang higko. Sang ulihi, ining mga manugpaninlo nagdamo sing ginatos ka libo. May prediksion nga mga 4,000 ka kamatayon ang direkta nga ipabangod sa trahedya kag kalabanan sa ila mga manugpaninlo.

[Mga retrato sa pahina 15]

Ang karatula sang banwa sang Chernobyl, kag ang sinehan sini

[Mga retrato sa pahina 15]

Ang pamilya Rudnik kag ang ila balay sa Chernobyl

[Mga retrato sa pahina 16]

Ang planta nuklear diin natabo ang trahedya, mga tatlo ka kilometro halin sa apartment sang mga Rudnik sa Pripet (ginsal-ot)