Ngaa Nagatigulang Kita?

“Ang tawo nga natawo sa babayi, malip-ot sing mga adlaw, kag puno sang kagamo.”—JOB 14:1, ANG BIBLIA, PBS.

AYHAN nahunahuna mo nga ang tanan nga buhi nga mga butang di-malikawan nga nagakaguba ukon nagakapierde sa kadugayon. Ang awto kag bentilador nga ginagamit adlaw-adlaw nagakaguba sa ulihi. Mahapos hunahunaon nga ang mga sapat nagatigulang kag nagakapatay sa magkapareho nga paagi. Apang ang propesor sang zoology nga si Steven Austad nagpaathag: “Ang buhi nga mga organismo tuhay katama sa mga makina. Ang pinakaimportante nga kinaiya sang buhi nga mga organismo, sa katunayan, amo ang ikasarang sini sa pagkay-o sang kaugalingon.”

Makatilingala gid kon paano ginakay-o sang imo lawas ang kaugalingon pagkatapos ini masamaran, apang sa pila ka bahin, mas makatilingala pa gid ang regular nga mga pagkay-o nga ginahimo sini. Halimbawa, binagbinaga ang imo mga tul-an. “Bisan daw wala kabuhi kon tan-awon sa gua, ang tul-an isa ka buhi nga basad nga wala untat nga nagakaguba kag nagakay-o sang kaugalingon sa bug-os nga pagkahamtong,” paathag sang magasin nga Scientific American. “Aktual nga ginailisan sining proseso sang pagkay-o ang bug-os nga kalabera kada 10 ka tuig.” Ang iban pa nga mga bahin sang imo lawas mas masunson nga ginailisan. Ang iban nga mga selula sa imo panit, atay, kag mga tinai mahimo nga ilisan halos adlaw-adlaw. Kada segundo, ang imo lawas nagahimo sing mga 25 milyones ka bag-ong mga selula subong pang-ilis. Kon wala ini nagakatabo kag ang tanan nga bahin sang imo lawas wala pirme ginakay-o ukon ginailisan, magaluya ukon magatigulang ka bisan nga bata ka pa.

Ang katunayan nga wala kita nagaluya talalupangdon pa gid nga nakita sang gintun-an sang mga biologo ang mga molekula sa sulod sang buhi nga mga selula.  Kon ang imo mga selula ginailisan sing bag-o, ginakopya sang tagsa ka bag-ong selula ang imo DNA, nga amo ang molekula nga nagaunod sang madamo nga impormasyon nga kinahanglanon agod makopya ang imo bug-os nga lawas. Hunahunaa lamang kon pila ka beses na nga ginkopya ang DNA, indi lamang sang nagakabuhi ka sa imo kaugalingon nga lawas kundi sugod sang nag-umpisa ang tawhanon nga kabuhi! Agod mahangpan kon daw ano ini ka makatilingala, binagbinaga ang matabo kon naggamit ka sing photocopier sa pagkopya sing isa ka dokumento kag nian naggamit sang bag-o nga kopya sa paghimo sing masunod nga kopya. Kon ginhimo mo ini sing sulitsulit, ang kalidad sang mga kopya nagamenos kag sa ulihi, indi na mabasa. Maayo na lang nga ang kalidad sang aton DNA wala nagamenos ukon nagakaguba kon ang aton mga selula sulitsulit nga nagatunga. Ngaa? Bangod ang aton mga selula may yara madamo nga paagi sa pagkay-o sang mga kasaypanan sa pagkopya sing DNA. Kon wala, kuntani madugay na nga napatay ang tawo!

Sanglit ang tanan nga bahin sang aton lawas—halin sa dalagku nga mga bahin pakadto sa magagmay nga mga molekula—pirme ginailisan ukon ginakay-o, ang pag-ilis-ilis sa nagakapierde nga mga selula wala nagapaathag sing bug-os sang kabangdanan sang pagtigulang. Ginakay-o ukon ginailisan sang madamong sistema sang lawas ang kaugalingon sa sulod sang madamong tinuig, ang tagsa sa nagkalainlain nga paagi kag kadasigon. Kon amo, ngaa ang tanan nga sistema sang lawas dulungan nga nagauntat sa pagpanghikot?

Na-“Program” Bala ang Pagtigulang?

Ngaa ang hinuptanan nga kuring nagakabuhi sing 20 ka tuig, apang ang amo man ka daku nga opossum 3 ka tuig lamang? * Ngaa ang kabug nagakabuhi sing 20 ukon 30 ka tuig, apang ang ilaga 3 ka tuig lamang? Ngaa ang higante nga pawikan nagakabuhi sing 150 ka tuig, apang ang elepante 70 ka tuig lamang? Ang kinabatasan sa pagkaon, kabug-aton sang lawas, kadakuon sang utok, ukon paagi sang pagkabuhi indi ang mga rason kon ngaa indi palareho ang  kalawigon sang kabuhi. Ang Encyclopædia Britannica nagsiling: “Natago sa sulod sang genetic code amo ang mga instruksion nga nagasugid kon tubtob san-o lang mahimo mabuhi ang mga espesyi.” Ang kalawigon sang kabuhi nasulat sa mga gene. Apang samtang nagahinampot ang katapusan sina nga kalawigon sang kabuhi, ngaa ang tanan nga pagpanghikot sang lawas nagasugod sa pagluya?

Ang molecular biologist nga si Dr. John Medina nagsiling: “Daw may makatalanhaga nga mga sinyales nga basta lang nga nagalutaw sa isa ka tion kag nagasugo sa mga selula nga mag-untat sa pagpanghikot.” Nagsiling man sia: “May mga gene nga nagasugo sa mga selula, kag sa pagkamatuod sa bug-os nga mga organismo, nga magtigulang kag mapatay.”

Ang aton lawas mahimo mapaanggid sa isa ka kompanya nga madugay na nga madinalag-on sa negosyo. Sa hinali lamang, ang mga manedyer nag-untat sa pagkuha kag sa paghanas sing bag-ong mga trabahador, nag-untat sa pagkay-o kag sa pag-ilis sang mga makina, kag nag-untat sa pagmentinar kag sa pagpatindog liwat sang mga tinukod. Sa dili madugay, ang negosyo magausmod. Apang ngaa ginbag-o sining tanan nga manedyer ang ila madinalag-on nga mga pamaagi? Ina nga pamangkot pareho man sa pamangkot nga ginaatubang sang mga biologo nga nagatuon nahanungod sa pagtigulang. Ang libro nga The Clock of Ages nagsiling: “Sa panalawsaw tuhoy sa pagtigulang, ang isa sa daku nga katanhagaan amo ang paghimulat nga mahangpan kon ngaa ang mga selula nagauntat sa pagmuad kag nagasugod nga nagakapatay.”

Matapna Bala ang Pagtigulang?

Ang pagtigulang madugay na ginatawag nga “ang labing masibod sa tanan nga biolohiko nga mga problema.” Pagkatapos sang madamong tinuig nga pagpanikasog, wala masabat sang sientipiko nga panalawsaw ang kabangdanan sang pagtigulang kag wala man sini matukiban ang bulong. Sang 2004 ang magasin nga Scientific American nagbalhag sang paandam nga ginhatag sang 51 ka sientipiko nga nagatuon tuhoy sa pagtigulang. Ini nagsiling: “Wala pa karon sing ginabaligya nga produkto nga makapalantang sang pagtigulang.” Walay sapayan nga ang rasonable nga dieta kag ehersisyo makapaayo sang imo panglawas kag makabuhin sang katalagman nga mapatay ka sing mas maaga bangod sang balatian, wala pa sing butang nga napamatud-an nga makapalantang sang pagtigulang. Ini nga mga paghinakop nagapahanumdom sa aton sang pinamulong ni Jesus sa Biblia: “Sin-o sa inyo nga bangod sa pagkabalaka makasugpon sing diutay sa kalawigon sang iya kabuhi?”—Mateo 6:27.

Bilang sumaryo sa resulta sang paghimulat nga makatukib sing bulong sa pagtapna sang pagtigulang, si Medina nagsulat: “Wala gid kita makahibalo kon ngaa, una sa tanan, nagatigulang kita. . . . Sa tapos sugdan ang kampanya nga papason ang kanser sang nagligad nga mga tinuig, wala gihapon kita makatukib sing bulong. Kag ang kabangdanan sang pagtigulang mas masibod sangsa mga kabangdanan sang kanser.”

Ang Panalawsaw Nagdul-ong sa Importante Gid nga Konklusion

Ang panalawsaw sa kon paano nagapanghikot ang buhi nga mga butang kag kon ngaa ini nagatigulang wala magdula sang tanan nga paglaum sa pagkabuhi sing mas malawig. Natukiban sang iban nga ang ila pagpanalawsaw nagdul-ong sa ila sa konklusion nga kinahanglanon gid agod mahangpan ang pagtigulang. Ang molecular biochemist nga si Michael Behe nagsulat: “Sa sulod sang nagligad nga apat ka dekada natukiban sang moderno nga biokemistri ang mga butang nga wala anay mahibalui tuhoy sa selula. . . . Ang resulta sining madamo nga panikasog sa pagtuon sa selula—sa pagtuon sa kabuhi sang mga molekula sa buhi nga mga selula—maathag kag di-mapanghiwala nga nagapakita nga may isa nga nagdesinyo sini!” May isa nga nagdesinyo sing intelihente sang buhi nga mga butang. Sa pagkamatuod, si Behe indi ang una nga nakadangat sa sina nga konklusion. Sa tapos mapamalandungan ang tawhanon nga lawas, ang dumaan nga salmista nagsulat: “Sa makahalangawa nga paagi ginhimo ako sing makatilingala.”—Salmo 139:14.

Kon ang tanan nga buhi nga mga butang gindesinyo, nian isa ka makawiwili nga pamangkot ang nagautwas, Gintuga bala sang Dios, ang Dakung Desinyador, ang tawo nga magkabuhi sing halos pareho kalawig sa madamo nga sapat, ukon luyag bala niya nga magkabuhi kita sing mas malawig sangsa mga sapat?

[Nota]

[Blurb sa pahina 6]

‘Ginhimo kita sing makatilingala’

[Retrato sa pahina 4, 5]

Ang pagtigulang bala resulta sang pag-ilis-ilis sa nagakapierde nga mga selula?

[Credit Line sang retrato sa pahina 6]

DNA: Photo: www.comstock.com