Paghanda sang Imo Anak nga Babayi Para sa Una nga Pamulanon

Ang paghinupang amo ang tion sang madamo nga pagbag-o. Sa sini nga tion, ang pinasahi nga maeksperiensiahan sang mga nagadinalaga amo ang pagsugod sang pamulanon.

ANG una nga pamulanon mahimo nga isa ka mahuol nga tion para sa mga dalagita, kag sa masami, lainlain ang ila reaksion sa sini. Kaangay sang madamo pa nga mga pagbag-o may kaangtanan sa paghinupang, makapagumon ini. Madamong dalagita ang nagabatyag sing kahadlok kag kabalaka may kaangtanan sa ila una nga pamulanon, ilabi na bangod sang indi husto nga impormasyon ukon, sa masami, bangod sang kulang nga impormasyon.

Ang mga dalagita nga nakapangaman kag ginsugiran na nga daan tuhoy sa sini masami nga wala tanto ginahul-an kon maabtan sila sang ila una nga pamulanon. Apang, ginapakita sang mga pagtuon nga madamo nga dalagita ang wala makapangaman. Sa isa ka surbe, halos un-tersia sang mga ginpamangkot gikan sa 23 ka pungsod ang nagreport nga antes sini, wala sila ginsugiran tuhoy sa una nga pamulanon. Bangod wala makapangaman, indi mahibaluan sang mga dalagita ang ila himuon sang nag-abot ini.

Ang pila sang mga nagreport tuhoy sa ila di-makalilipay nga eksperiensia may kaangtanan sa sini amo ang mga kababayin-an nga wala matudluan tuhoy sa regla ukon sa una nga pamulanon. Sa isa ka pagtuon, ang mga babayi naggamit sang mga tinaga subong sang “nagsalangisag,” “nakugmat,” “nahuya,” kag “hinadlukan”  sa paglaragway kag pagsaysay sang ila eksperiensia.

Ang tawo masami nga ginahadlukan kon makakita sing dugo, kay ang dugo masami nga ginaangot sa kasakit ukon pilas. Gani, mahangpan gid nga kon ang mga dalagita wala ginpaathagan sing nagakaigo ukon ginhanda antes, mahimo niya iangot sing sayop ang pamulanon sa balatian ukon pilas ukon tamdon ini subong isa ka butang nga dapat ikahuya bangod sang ginasiling kag ginapatihan sang iban ukon bangod wala gid sia sing nahibaluan tuhoy sini.

Kinahanglan mahibaluan sang imo anak nga babayi nga ang pamulanon isa ka normal nga proseso nga ginaagihan sang tanan nga mapagros nga mga babayi. Subong ginikanan, makabulig ka agod madula ang iya kabalaka ukon kahadlok. Paano?

Papel sang mga Ginikanan Importante Gid

Matigayon ang impormasyon tuhoy sa pamulanon gikan sa mga manunudlo, mga doktor ukon mga nars, mga balasahon, kag bisan sa edukasyunal nga mga pelikula. Nakita sang madamo nga ginikanan nga ang mga ini masami nga nagahatag sing mapuslanon nga impormasyon tuhoy sa biolohiya sang pamulanon kag subong man kon paano mahuptan ang katinlo sa tion sang pamulanon. Walay sapayan sini, ang mga dalagita mahimo nga may mga pamangkot kag mga kinahanglanon nga wala ginasabat ukon ginahatag sang mga ini. Bisan pa nahibaluan nila ang ila himuon kon mag-abot ang ila pamulanon, sa masami indi sila sigurado kon ano ang himuon sa lainlain nga mga reaksion kag balatyagon nga naangot sa pamulanon.

Ang mga lola, magulang nga mga babayi, kag ilabi na ang mga iloy makabulig sa paghatag sing dugang pa nga impormasyon kag emosyonal nga suporta nga ginakinahanglan sang mga dalagita. Sa masami, ginakabig sang mga dalagita ang ila iloy subong ang pinakaimportante nga kuluhaan sing impormasyon tuhoy sa pamulanon.

Kamusta naman ang mga amay? Madamo nga dalagita ang nahuya nga makigsugilanon sa ila amay tuhoy sa pamulanon. Luyag sang iban nga magbulig ang ila amay sa lain nga paagi kaangay sang paghatag sing suporta kag paghangop, samtang ginapakamaayo naman sang iban nga indi magpasilabot ang ila amay.

Ang mga panimalay nga may nagasolo nga amay nagdamo sa sulod sang nagligad nga pila ka dekada sa madamo nga pungsod. * Gani, dapat tun-an sang madamo pa nga mga amay kon paano tudluan sing madinalag-on ang ila anak nga mga babayi tuhoy sa pamulanon. Dapat mahibaluan sang mga amay ang importante gid nga mga butang bahin sa pamulanon subong man ang iban pa nga mga pagbag-o sa lawas kag emosyon nga maeksperiensiahan sang ila anak nga mga babayi. Ang mga amay mahimo mangayo sing praktikal nga laygay kag bulig sa ila kaugalingon nga mga iloy ukon utod nga mga babayi bahin sini.

Kon San-o Sugdan ang Pagpakigsugilanon

Sa industriyalisado nga mga pungsod, subong sang Estados Unidos, South Korea, kag mga bahin sang Nakatundan nga Europa, ang kinaandan nga edad sang pag-abot sang una nga pamulanon masami nga sa ulot sang 12 kag 13 anyos, bisan pa nga mahimo ini mag-abot samtang ang isa 8 anyos pa lang ukon 16 ukon 17 anyos na. Sa iban nga mga bahin sang Aprika kag Asia, ang kinaandan nga edad sang pag-abot sang una nga pamulanon labi nga nagataas. Halimbawa, ang kinaandan nga edad sa Nigeria 15 anyos. Ang pila ka rason subong sang genetics, pangabuhi, nutrisyon, pisikal nga aktibidad, kag pagpuyo sa mataas nga lugar, makaapektar sa pag-abot sang una nga pamulanon.

Labing maayo nga ipakigsugilanon ini sa imo anak nga babayi antes mag-abot ang iya una nga pamulanon. Gani, ang mga pagsugilanunay tuhoy sa mga pagbag-o sa lawas kag pamulanon dapat sugdan samtang bata pa ang imo anak, ayhan samtang mga otso anyos pa lang sia. Ayhan magahunahuna ka nga tuman pa ini kabata, apang kon ang imo  anak nga babayi otso anyos tubtob dies anyos, mahimo nga ang iya lawas nagasugod na sa paghamtong sa sulod bangod sang pagdamo sang mga hormone. Mapiyaran mo ang naggua nga mga pagbag-o sa lawas nga naangot sa pagdinalaga, subong sang pagpamatitis kag pagdabong sang buhok sa lawas. Laban nga mga dalagita nagalabwak antes pa abtan sang una nga pamulanon.

Kon Paano Ini Hambalan

Ang mga dalagita nga malapit na abtan sang una nga pamulanon masami nga interesado sa kon ano ang paabuton. Ayhan nabatian na nila nga ginahambalan ini sang iban nga mga dalagita sa eskwelahan. May mga pamangkot sila, apang madamo ang nabudlayan kon paano ini ipamangkot. Mahimo nga nahuya sila nga hambalan ini.

Amo man ang mga ginikanan. Bisan pa nga ang mga iloy amo sa masami ang panguna nga ginakuhaan sing impormasyon tuhoy sa pamulanon, sa masami indi sila handa ukon nasaw-ahan nga hambalan ini. Ayhan amo ini ang imo ginabatyag. Gani paano mo sugdan nga hambalan sa imo anak nga babayi ang tuhoy sa una nga pamulanon kag regla?

Ang mga dalagita nga malapit na abtan sang pamulanon mahimo makahangop sang simple kag espesipiko nga impormasyon. Ini nga impormasyon mahimo maglakip kon daw ano kasunson abtan sang pamulanon, daw ano ini kalawig, ukon daw ano kadamo nga dugo ang mawasi. Sa amo, sa maaga nga bahin sang pagtudlo tuhoy sa pamulanon, ayhan labing maayo nga magkonsentrar sa mas kinahanglanon kag praktikal nga mga butang sa kon ano ang himuon kon mag-abot ang pamulanon. Dugang pa, ayhan kinahanglan nga masabat mo ang mga pamangkot subong sang: Ano ang pamatyag kon mag-abot ini? ukon Ano ang dapat nga paabuton ko?

Sa ulihi, mahimo luyag mo ipaathag ang mga detalye tuhoy sa biolohiya sang pamulanon. Sa masami, makakuha ka sing edukasyonal nga mga balasahon gikan sa mga doktor kag mga nars ukon gikan sa librarya ukon sa balaligyaan sing libro. Ini nga mga reperensia makabulig sa pagpaathag sang mga detalye. Mahimo pakamaayuhon sang iban nga mga dalagita nga basahon ini sing kinaugalingon. Ang iban naman mahimo malipay nga basahon ninyo ini sing magkaupod.

Magpili sing isa ka malinong nga duog agod sugdan ang paghambalanay. Sugdi ini paagi sa isa ka simple nga paathag tuhoy sa paghinupang. Ayhan makasiling ka: “Sa dili madugay maeksperiensiahan mo na ang butang nga normal nga nagakatabo sa tanan nga babayi. Nahibaluan mo bala kon ano ini?” Ukon ang isa ka iloy mahimo magkomento: “Sang pareho ako sa imo sing edad, gusto ko na mahibaluan kon ano ang pamatyag kon may pamulanon. Ginhambalan namon ini sa eskwelahan sang akon mga amiga. Nahambalan na bala ninyo ini sang imo mga amiga?” Hibalua kon ano na ang iya nahibaluan tuhoy sa pamulanon kag tadlunga ang  bisan anong sayop nga paghangop. Maghanda ka nga sa inyo una nga paghambalanay, mahimo nga halos ikaw lang ang magahambal.

Subong isa ka babayi nga pat-od gid nga may kaugalingon anay nga mga kahadlok kag mga kabalaka tuhoy sa pag-abot sang una nga pamulanon, magamit mo ang imo kaugalingon nga naeksperiensiahan kon nagapaathag sini nga butang. Ano anay ang kinahanglan nga mahibaluan mo? Ano anay ang luyag mo nga mahibaluan? Ano nga impormasyon ang nakabulig? Panikasugi nga ihatag ang balanse nga pagtamod tuhoy sa mga bentaha kag mga disbentaha sang pamulanon. Mangin handa sa pagsabat sa mga pamangkot.

Isa ka Padayon nga Pagtudlo

Ang pagtudlo tuhoy sa pamulanon indi dapat himuon sing isa lang ka bes kundi sing padayon. Indi kinahanglan nga ipaathag mo ang tanan nga detalye sa isa lang ka tion. Ang paghatag sing tuman kadamo nga impormasyon sa isa lang ka tion makapabug-at sa dalagita. Ang mga kabataan nagatuon sing amat-amat. Subong man, mahimo kinahanglan nga sulitsuliton ini sa nagkalainlain nga mga tion. Samtang nagadaku ang mga bata nga babayi, mas madali na nila mahangpan ang dugang nga mga detalye.

Ang isa pa ka rason amo nga ang panimuot sang mga bata nga babayi sa pamulanon nagabag-o samtang nagahinupang. Kon makatigayon na ang imo anak nga babayi sing mas madamo nga eksperiensia sa iya pamulanon, mahimo nga may bag-o sia nga mga kabalaka kag mga pamangkot. Gani, dapat padayon mo sia nga tudluan kag sabton ang iya mga pamangkot. Magkonsentrar sa kon ano ang labing mapuslanon kag nagakabagay sa edad kag ikasarang sa paghangop sang imo anak nga babayi.

Mag-una sa Pagpakigsugilanon

Apang ano ang himuon mo kon ang imo anak nga babayi daw indi interesado sa sini? Mahimo nga nahuya sia nga hambalan ang personal nga mga butang. Ukon mahimo nga kinahanglan lang niya ang tion agod makapamensar sing nagakaigo nga mga tinaga para sa iya mga pamangkot. Mahimo magasiling pa gani sia nga nahibaluan na niya ang tanan nga dapat niya mahibaluan.

Sa isa ka pagtuon sa ikan-om sing grado nga mga bata nga babayi sa Estados Unidos, gintamod sang kalabanan nga mga bata nga handa na sila sa pag-abot sang una nga pamulanon. Apang, sa dugang nga pagpamangkot, nasapwan nga ang ila ihibalo kulang pa kag nagapati sila sa nagkalainlain nga di-husto nga mga impormasyon pasad sa kon ano ang ginasiling ukon ginapatihan sang iban. Gani, bisan pa magsiling ang imo anak nga handa na sia para sa una nga pamulanon, kinahanglan gihapon nga sugilanunon mo sia tuhoy sini.

Ayhan ikaw ang dapat mag-una sa pagpakigsugilanon sa iya, bisan sing malip-ot lamang, tuhoy sa pamulanon kag nian, padayon ini nga himuon. Imo ini responsibilidad subong ginikanan. Batunon man niya ini ukon indi, ang imo anak nagakinahanglan sang imo bulig. Mahimo malugaw-an ka kag magabatyag nga indi sangkol, apang indi mag-ampo. Mangin mapailubon. Sa ulihi, marealisar gid sang imo anak kon daw ano ka mapuslanon ang imo mga panikasog.

[Nota]

[Blurb sa pahina 11]

Labing maayo nga tudluan mo ang imo anak antes sang iya una nga pamulanon

[Kahon sa pahina 13]

KON PAANO SUGILANUNON ANG IMO ANAK TUHOY SA PAMULANON

❖ Hibalua kon ano na ang iya nahibaluan. Klaruha ang sayop nga mga impormasyon. Pat-ura nga husto ang inyo impormasyon.

❖ Isugid ang imo eksperiensia. Paagi sa pagpanumdom kag sa pagsugid sang imo mismo eksperiensia tuhoy sa una nga pamulanon, mahatagan mo ang imo anak sing kinahanglanon gid nga emosyonal nga suporta.

❖ Ihatag ang praktikal nga impormasyon. Lakip sa kinaandan nga mga pamangkot sang mga dalagita amo: “Ano ang himuon ko kon maabtan ako sa eskwelahan?” “Ano nga napkin ang dapat ko gamiton?” “Paano ko ini gamiton?”

❖ Ipaathag ini nga mahapos maintiendihan. Ibagay ini sa edad kag sa ikasarang sang imo anak sa pag-intiende.

❖ Ipalig-on ang padayon nga pagtuon. Sugdi ang pagpakigsugilanon sa imo anak antes sia abtan sang iya una nga pamulanon, kag padayon ini nga himua kon kinahanglanon, bisan pagkatapos nga naabtan na sia.

[Retrato sa pahina 12, 13]

Mangin mahangpunon. Ang imo anak mahimo nahuya nga hambalan ang tuhoy sa personal nga mga butang