Kon Paano Naimbento ang Potograpiya

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA SWEDEN

Suno sa sugilanon hinadlukan gid kuno ang mga bisita sang italyano nga pisiko nga si giambattista della porta (1535?-1615). sa dingding sa ila atubang, may nagahulag nga suli nga mga laragway sang magagmay nga mga tawo. bangod hinadlukan, nagdinalagan pagua sa hulot ang mga bisita. ginbista si della porta bangod sa panumbungon nga babaylan sia!

AMO ini ang iya nadangatan bangod luyag niya kuntani lingawon ang iya mga bisita paagi sa pagpakita sa ila sing isa ka camera obscura—nga sa Latin, literal nga nagakahulugan sing “madulom nga hulot.” Simple lang ang paagi sang pagpanghikot sang kamera, apang dalayawon ang mga resulta. Paano ini nagapanghikot?

Kon ang kapawa magsulod sa isa ka madulom nga kahon ukon hulot paagi sa isa ka gamay nga buslot, makita sa pihak nga dingding ang suli nga laragway sang ato sa gua. Ang nakita sang mga bisita ni Della Porta amo ang mga aktor nga nagapasundayag sa gua sang hulot. Ang camera obscura amo ang gin-ilugan sang moderno nga kamera. Sa karon, ayhan isa ikaw sa minilyon nga may kamera ukon indi gani nagagamit  ka sing ordinaryo, barato lang, kag disposable nga kamera.

Sang panahon ni Della Porta ang camera obscura indi bag-o nga imbension. Naobserbahan ni Aristotle (384-322 B.C.E.) ang prinsipio nga mangin basehan sa ulihi sang pagpanghikot sang kamera. Ginlaragway ini sang Arabo nga iskolar nga si Alhazen sang ika-10 nga siglo, kag ang pintor nga si Leonardo da Vinci nagsulat man tuhoy sini sa iya mga kuaderno sang ika-15 nga siglo. Sang nadiskobrehan na ang lente sang ika-16 nga siglo nag-uswag pa gid ang pagkasibu sang kamera, kag gingamit ini sang madamong pintor para sa sibu nga pagdrowing kag proporsion. Apang walay sapayan sang madamo nga mga panikasog, mabudlay gid ang paghimo sing permanente nga mga retrato tubtob sang ika-19 nga siglo.

Ang Una nga Retratista sa Kalibutan

Mahimo nga ginsugdan sang Pranses nga pisiko nga si Joseph-Nicéphore Niepce ang iya panikasog nga mangin permanente ang mga retrato sadto pa sang 1816. Apang una sia nga nagmadinalag-on sang mag-eksperimento sia sa litograpiya kag nadiskobrehan niya ang isa ka substansia nga sensitibo sa kapawa nga ginatawag bitumen sang Judea. Sang tungatunga sang dekada 1820, ginpalhitan niya sing bitumen ang plato nga human sa lata kag tingga kag ginbutang ini sa camera obscura nga nagaatubang sa bintana sang iya propiedad kag ginbulad ini sing walo ka oras. Indi gid malipay bisan ang labing di-eksperiensiado sa bag-uhan nga mga retratista karon kon ang resulta indi maathag nga retrato sang isa ka bilding, kahoy, kag kamalig, apang si Niepce may rason gid nga magkalipay. Ang iya retrato mahimo nga amo ang una nga permanente nga retrato nga nakuha!

Sang 1829, agod pauswagon pa gid ang iya pamaagi, nakigsosyo si Niepce sa isa ka arisgado nga negosyante nga si Louis Daguerre. Sa masunod nga mga tinuig pagkatapos nga napatay si Niepce sang 1833, may importante nga nadiskobrehan si Daguerre. Ginpalhitan niya sing silver iodide ang saway nga mga plato. Mas sensitibo ini sa sanag kon ipaanggid bitumen. Sing di-hungod, natalupangdan niya nga kon pasungawan sing asoge ang plato sa tapos ini mabulad, nagaathag ang wala pa nadebelop nga retrato. Amo nga indi na kinahanglan nga ibulad sing madugay ang plato. Sang ulihi sang madiskobrehan ni Daguerre nga malikawan ang pag-itom sang retrato samtang nagadugay kon hugasan ini sa tubig nga may asin, ang potograpiya madali na lang dugukan sang kalibutan.

Ginpresentar sa Kalibutan

Sang ginpresentar na sa publiko ang imbension ni Daguerre nga ginatawag daguerreotype sang 1839, nangin makahalawhaw gid ang reaksion. Ang iskolar nga si Helmut Gernsheim nagsulat sa iya libro nga The History of Photography: “Ayhan wala na sing iban pa nga imbension ang nag-agaw sang igtalupangod sang publiko kag gindugukan sang kalibutan sing subong sini kadasig sangsa daguerreotype.” Ang isa nga nakasaksi sang ginpresentar ini sa publiko nagsulat: “Isa ka oras sang ulihi, nagginutok ang tanan nga mga balaligyaan sang lente, apang wala sing bastante nga suplay sang mga instrumento agod paayawan ang nagadamo nga mga tawo nga luyag man magkuha sing retrato sa daguerreotype nga pamaagi; mga pila ka adlaw sang ulihi makita mo sa tanan nga bahin sang Paris ang mga kamera nga may tulungtungan sa atubangan sang mga simbahan kag mga palasyo. Ang tanan nga pisiko, kemiko, kag maalam nga mga tawo sang Paris nagapahining sang ila pilak nga mga plato, kag bisan pa ang manggaranon nga mga manugbaligya naggasto sang pila nila ka kinitaan agod matilawan man nila ining bag-o nga tukib, nga nagagamit sing iodine kag alisngaw sang asoge.” Gintawag sang mga reporter sa Paris ini nga hitabo nga daguerréotypomanie.

Ang talalupangdon nga kalidad sang mga daguerreotype nagpahulag sa Britaniko nga sientista nga si John Herschel nga magsulat: “Indi gid pagpasobra kon tawgon ini nga milagro.” Nagasiling pa gani ang iban nga ini nga imbension tuga sang madyik.

Apang indi tanan nagbaton sini nga imbension. Sang 1856 gindumilian sang hari sang Naples ang potograpiya, ayhan bangod ginpatihan nga may kaangtanan ini “sa madyik.” Sang  makakita sia sing isa ka daguerreotype, ang isa ka Pranses nga pintor nga si Paul Delaroche nagtuaw: “Sugod karon ang mga painting indi na pagsapakon!” Daku man ang kahangawa sang mga pintor bangod sini nga imbension kay basi madulaan sila sing palangitan-an bangod sini. Ginpabutyag sang isa ka komentarista ang kahadlok sang pila sang magsiling sia: “Bangod ginapakita sang potograpiya ang matuodtuod gid nga dagway sarang ini makapabag-o sa konsepto sang isa sa katahom.” Dugang pa, ginmulay pa gani ang mga retrato bangod ginapakita sini kon ano gid ang matuod kag ginguba ang ginpakabahandi nga mga ilusyon tuhoy sa katahom kag pagkapamatan-on.

Daguerre Kontra Talbot

Ang Ingles nga si William Henry Fox Talbot, nga isa ka pisiko, nagpati nga sia ang nag-imbento sang potograpiya kag gani nakibot sia sang gin-anunsyo ang imbension ni Daguerre. Madugay na nga nagagamit si Talbot sing mga papel nga ginpalhitan sing silver chloride sa camera obscura. Ginpahining niya ang mga negative agod magtin-aw, ginaplastar ini sa ibabaw sang isa ka papel nga may silver chloride, kag nian ginbulad ini sa init sang adlaw, sa amo nakapatubas sing isa ka positibo nga laragway.

Bisan pa nga sang primero daw indi popular kag indi maayo ang kalidad, ang proseso ni Talbot puede pa mapauswag. Ang isa lang ka negative puede makapahimo sing madamo nga kopya, kag ang papel nga mga kopya mas barato kag mauyatan sing maayo sangsa halalungan nga mga daguerreotype. Ang moderno nga potograpiya napasad man sa gihapon sa proseso ni Talbot, samtang wala na nag-uswag ang daguerreotype walay sapayan nga popular ini sang primero.

Apang, indi lamang sanday Niepce, Daguerre, kag Talbot ang mga nagahingamo para sa titulo nga Amay sang Potograpiya. Pagkatapos sang pagpahibalo ni Daguerre sang 1839, mga 24 ka lalaki—halin sa Norway sa naaminhan asta sa Brazil sa nabagatnan—ang nagpangangkon nga sila ang nakaimbento sang potograpiya.

Daku nga mga Pagbag-o Bangod sa Potograpiya

Si Jacob August Riis nga isa ka manugreporma sang katilingban, nagapati nga ang potograpiya isa ka ekselente nga kahigayunan agod ipatalupangod sa publiko ang kapigaduhon kag pag-antos. Sang 1880 ginretratuhan niya ang mga iskwater sa New York City sang maggab-i na paagi sa paggamit sing nagadabdab nga pulbura sa isa ka kalaha subong flash—isa ka delikado nga metodo. Makaduha nga nasunog niya ang balay nga iya ginatrabahuan kag isa ka bes gindakop sang kalayo ang iya bayo. Ang iya mga retrato amo kuno ang isa sa mga rason kon ngaa si Presidente Theodore Roosevelt napahulag sa paghimo sing pila ka pagbag-o sa katilingban sang mangin presidente sia. Ang makapakumbinsi nga serye sang retrato ni William Henry Jackson amo man ang nagpahulag sa U.S. Congress sang 1872 nga himuon ang Yellowstone nga amo ang una nga national park sang kalibutan.

Matigayon sang Tanan

Sang ulihi nga bahin sang 1880, madamo sang potensial nga mga retratista ang nagapangalag-ag bangod mahal kag masibod ang potograpiya. Apang sang 1888 sang gin-imbento ni George Eastman ang Kodak, isa ka mabulubitbit kag madali gamiton nga kamera nga may isa ka rolyo nga film, ginhanda niya ang dalan agod posible nga mangin retratista ang bisan sin-o.

Pagkatapos makakuha sing mga retrato, ginadala sang mga kostumer ang kamera sa ginapadebelopan. Didto ang film ginaproseso kag ang kamera ginabutangan sing bag-o nga rolyo sang film kag ginabalik sa kostumer, lakip ang nadebelop na nga mga retrato—tanan ini sa barato lang nga presyo. Matuod gid ang eslogan nga “Magpangretrato lang, kami na ang bahala.”

Sa karon, ang potograpiya para na sa tanan, kag ang binilyon ka retrato kada tuig nagapakita nga wala gid magtahaw ang paggamit sini. Kag karon, dugang sa popularidad sini, may yara na digital nga kamera nga nagarekord sang mga laragway sa megapixels. Nagagamit ini sang isa ka gamay nga memory stick nga puede makatago sing ginatos ka retrato. Ang de-kalidad nga mga retrato posible mahimo paagi sa paggamit sing kompyuter sa balay kag printer. Indi maduhaduhaan nga daku gid ang gin-uswag sang potograpiya.

[Retrato sa pahina 20]

Ang panoramic nga daguerreotype nga retrato sang Paris, mga 1845

[Retrato sa pahina 20]

Ang kopya sang ayhan una nga retrato, mga 1826

[Retrato sa pahina 20]

Ang drowing sang isa ka camera obscura, nga gingamit sang madamo nga mga pintor

[Retrato sa pahina 21]

Si Niepce

 [Mga retrato sa pahina 23]

Ang retrato ni Louis Daguerre sang 1844, kag ang iya kamera

[Mga retrato sa pahina 23]

Ang estudyo ni William Talbot, mga 1845, kag ang iya mga kamera

[Mga retrato sa pahina 23]

Ang retrato ni George Eastman nga nagauyat sang iya Kodak Num. 2 nga kamera, kag ang iya Num. 1 nga kamera nga may film

[Retrato sa pahina 23]

Ang moderno nga digital nga mga kamera nagarekord sing mga retrato sa megapixels

[Retrato sa pahina 23]

Ang retrato sang duog nga sang ulihi nangin amo ang Yellowstone National Park, ni W. H. Jackson, 1871

[Credit Lines sang retrato sa pahina 20]

Panoramic of Paris: Photo by Bernard Hoffman/Time Life Pictures/Getty Images; Niepce’s photograph: Photo by Joseph Niepce/Getty Images; camera obscura: Culver Pictures

[Credit Lines sang retrato sa pahina 22]

Page 23: Talbot’s studio: Photo by William Henry Fox Talbot & Nicholaas Henneman/Getty Images; Talbot’s camera: Photo by Spencer Arnold/Getty Images; Kodak photo, Kodak camera, and Daguerre camera: Courtesy George Eastman House; Yellowstone: Library of Congress, Prints & Photographs Division, LC-USZ62-52482