Malampuwasan Bala sang Pag-asawahay ang Unos?

“Ang gintingob sang Dios indi pagbulagon sang tawo.”—MATEO 19:6.

ANG mga balay nga daw mabakod tan-awon naluka sa mga pundasyon sini kag naguba. Bangod sang pagwaswas sang mabaskog nga unos sa daku nga bahin sang bug-os nga kalibutan sining karon lang, ang kalidad kag kapag-on sang madamong tinukod nabutang sa daku nga pagtilaw.

Apang, may isa pa ka sahi sang unos nga nagaguba sang pundasyon kag istruktura sang madugay na nga kahimusan sang pag-asawahay. “Ang pag-asawahay wala na ginahatagan sing importansia sang tawo kag sang katilingban,” siling sang isa ka istoryador tuhoy sa pamilya nga si Stephanie Coontz.

Nakita mo bala ang mga epekto sang amo nga huyog? Sa banta mo, indi na bala importante ang pag-asawahay sa katilingban? Kon amo, ngaa nagakahanabo ini? Kag ano ang paglaum nga matigayon ukon mahuptan sang isa ang isa ka malipayon nga pag-asawahay? Apang, una sa tanan, ano ang nagabutang sang pag-asawahay sa katalagman?

Ang Pag-asawahay Ginasalakay

Ang mga pagsalakay sa pag-asawahay indi na bag-o; ginasalakay na ini kutob pa sa pagsugod sang maragtas sang tawo. Bangod sang mga kinaiya kag mga panimuot sang aton unang tawhanon nga mga ginikanan, naeksperiensiahan naton karon ang mga dalimuos sa pag-asawahay. Nagpakasala sanday Adan kag Eva sang nagpasulay sila sa makagod nga mga handum, kag sa amo “nagsulod ang sala sa kalibutan.” (Roma 5:12) Ang maragtason nga rekord sang Biblia nagasiling nga wala madugay pagkatapos nga nagpakasala sila, ‘ang tagsa ka huyog sang mga hunahuna sang tagipusuon sang tawo malain gid sa tanan nga tion.’—Genesis 6:5.

Wala na sing daku nga nagbag-o sugod sadto. Isa sa malaglagon nga mga huyog nga nagapapiot sa pag-asawahay amo ang walay pagpugong nga panikasog nga busgon ang kaugalingon nga mga kailigbon. Ang pag-asawahay mismo daw isa na ka karaan nga institusyon, nga indi na praktikal sa isa ka moderno nga kalibutan nga naimpluwensiahan sang bag-ong moralidad. Kag bangod sang pagpahugak sa mga layi, ang diborsio kag pag-anular sa pag-asawahay indi na makahuluya subong sang una.

Ang di-mapailubon nga mga indibiduwal, nga nagatinguha nga matigayon ang madasig nga mga resulta kag insigida nga kalipayan, haluson ukon wala nagahunahuna sa epekto sang diborsio. Bangod nasulay sila sang mga pangako nga kahilwayan kag pagkaindependiente, nagadumdom sila nga ang diborsio magadul-ong sa kalipay.

Kon may dalimuos sa ila relasyon, ang iban naman nagapangayo sing bulig sa mga terapista kag mga manuglaygay sa pag-asawahay ukon sa mga libro nga ginsulat sang amo nga mga propesyonal. Makapasubo nga ang pila ka “eksperto” sa moderno nga pag-asawahay mas eksperto sa pagpatigayon sing diborsio sangsa pagpabakod sa pag-asawahay. “Ayhan sa nahauna nga tion sa maragtas sang tawo,” siling sang libro nga The Case for Marriage, “ang pag-asawahay subong isa ka kinaandan nga butang nga ginahandum sang mga tawo napaidalom sa dalayon kag madinalag-on nga pagsalakay. Kon kaisa ang pagsalakay direkta kag napasad sa isa ka partikular nga ideolohiya, nga ginhimo sang ‘mga eksperto’ nga nagapati nga ang pagsumpaanay nga magmatutom sa isa kag isa sing tubtob-buhi indi praktikal ukon di-makatarunganon.”

 Nagbag-o nga mga Opinyon

Ang mga opinyon tuhoy sa kinaugali kag katuyuan sang pag-asawahay nagbag-o man. Ayhan napanilagan mo nga mas ginahatagan karon sing importansia ang mga tiayon nga nagapaabot sing personal nga kaayawan—sa masami, bisan pa nga masakitan ang ila tiayon—sangsa mainunungon kag masinuportahon nga mga tiayon. Ang pagbag-o padulong sa sining maiyaiyahon nga pagtamod sa pag-asawahay “nagsugod sang katuigan 1960 kag labi nga naglubha sang katuigan 1970,” siling sang Journal of Marriage and Family. Ang tradisyunal nga mga rason para sa pag-asawahay—subong sang paghandum para sa paghigugma, pagkasuod, pagkatutom, mga anak, kag pagpaambitay sing kalipay—nagtahaw.

Madasig man nga nagbag-o ang kahimtangan sa pag-asawahay sa madamo nga kadutaan bangod sang nagakatabo sining karon lang. Una, ang madugay na nga mga papel sang mga bana subong amo ang nagapangabuhi para sa pamilya kag sang mga asawa subong amo ang nagaatipan sang puluy-an nagbag-o sa madamong kapungsuran. Bangod sang pagtrabaho pati man sang mga asawa, ang mga panimalay diin ang mag-asawa pareho nga nagatrabaho talalupangdon nga nagadamo. Ikaduha, ang pagmabdos sang mga di-kasal labi pa nga ginabaton, nga nagresulta sa pagdamo sang solo-sing-ginikanan nga mga pamilya. Ikatlo, ang pagpuy-anay sang mga di-kasal bilang tal-us sa pagpakasal nagadamo. (Tan-awa ang kahon, “Mas Mahuyang Sangsa Pagpakasal?”) Ikap-at, ang pag-asawahay sang duha nga magpareho sing sekso kag ang hublag nga himuon ini nga legal ginapaboran sing lapnag. Naimpluwensiahan bala sining moderno nga mga huyog ang imo pagtamod sa pag-asawahay?

Pagdamo sang Diborsio

Tan-awon naton kon paano ang pagbaton sang madamo sa diborsio nagresulta sa dugang pa nga pagkaguba sang pag-asawahay sa pila ka pungsod. Sa Estados Unidos, suno sa ulihi nga report, “ang kadamuon sang nagdiborsio nga mga mag-asawa nag-apat ka pilo sa ulot sang 1970 kag 1996.” Mga 1 sa 5 ka adulto ang nagdiborsio. Sin-o ang posible gid nga magadiborsio? Ginapakita sang estadistika nga mga 60 porsiento  sang tanan nga diborsio nagakatabo sa sulod sang nahauna nga napulo ka tuig.

Ang kadamuon sang diborsio nagtimbuok man sa iban nga mga pungsod. Ang kabilugan nga kadamuon sang mga diborsio sa Inglaterra kag Wales naglab-ot sa 153,490 sang 2004. Mga 40 porsiento sang pag-asawahay sa Australia ang ginapaabot nga magadiborsio. Sa sulod lamang sang isa ka tuig—halin sang 2002 tubtob 2003—ang diborsio sa Republika sang Korea nadugangan sing 21,800, gani ang kabug-usan sang mag-asawa nga nagdiborsio 167,100. Isa sa kada 4 ka pag-asawahay sa Japan ang nagadiborsio, kag halos pareho na ini karon sa Europa. “Sang una, yadto lamang ang indi gid malipayon nga pag-asawahay ang nagadiborsio,” siling sang isa ka eksperto sa mga pagtuon sa pamilya sa Japan Red Cross University. “Karon nangin isa na lang ini ka estilo sang kabuhi sang isa ka tawo.”

Sa madamong pungsod, ang madugay na nga relihioso nga mga institusyon kag mga tradisyon sa katilingban may daku nga papel sa kalig-unan sang pag-asawahay. Apang, indi na nila karon mapunggan ang pagdamo sang nagabaton sang diborsio sa katilingban. Halimbawa, binagbinaga ang Iglesia Katolika Romana, diin ginakabig nga sagrado ang pag-asawahay. Sang 1983, ginpahugak sang simbahan ang kasuguan sini may kaangtanan sa pag-asawahay kag ginpahapos para sa mga Katoliko ang pagtapos sa pag-asawahay. Gani, ang mga pag-anular sugod sadto nagdamo.

Maathag gid nga ang hilo nga nagahigot sa pag-asawahay natastas na. Apang indi tanan nga rason hilmunon. Sa  katunayan, wala labot sa pag-usmod sang katilingban, may isa pa ka daku nga kabangdanan sang pagdamo sang nagakapaslawan nga pag-asawahay—isa nga nalipod sa kalabanan nga katawhan.

Ang Nalipod nga Kabangdanan sang Unos

Ang Biblia nagasugid sa aton nga si Satanas nga Yawa, ang larawan sang kakagod, may yara di-kitaon kag labi pa ka makahalalit nga impluwensia sa bug-os nga kalibutan. Ngaa amo sini? Bangod gintagbong sia sa duta gikan sa langit kag akig sia katama. Huo, determinado sia nga paluntaron ang madamo nga “kailo,” ukon problema, kon mahimo pa, kag ang kahimusan sa pag-asawahay nga gintukod sang Dios isa lamang sang madamo nga puntariya sang malauton nga kaakig ni Satanas.—Bugna 12:9, 12.

Tuhoy sa tion pagkatapos gintabog si Satanas sa langit, si Jesus nagsiling: “Bangod nga ang kalautan magabuad, ang gugma sang kalabanan magabugnaw.” (Mateo 24:12, Ang Biblia, PBS) Sing kaanggid, si apostol Pablo nagsulat: “Ang mga tawo mangin mahigugmaon sa kaugalingon, mahigugmaon sa kuarta, hambog, matinaastaason, mapasipalahon, di-matinumanon sa mga ginikanan, di-mapinasalamaton, di-mainunungon, wala sing kinaugali nga gugma [ukon, gugma sa pamilya], indi tampad sa kasugtanan, mapatupatuon, wala sing pagpugong sa kaugalingon, mabangis, wala sing gugma sa pagkamaayo, maluib, matig-a sing ulo, nagahabok sa pagpadayaw, mahigugmaon sa kinasadya sa baylo nga mahigugmaon sa Dios.” (2 Timoteo 3:2-4) Ining makangilil-ad nga mga kinaiya masunson nga nagaluntad sa pila ka kasangkaron, apang labi pa gid ini ka talalupangdon sining karon, subong sang gilayon nga ginabaton sang kalabanan nga mga tawo.

Bangod sang unos nga nagawaswas sa kahimusan sang pag-asawahay, paano naton maamligan ang aton kaugalingon kag matigayon ang isa gid ka malipayon kag dayon nga pag-asawahay? Ini nga pamangkot binagbinagon sa masunod nga artikulo.

[Blurb sa pahina 5]

“Sa isa ka katilingban nga naanad sa paghaboy sang di-kinahanglanon nga mga butang, ang mga tawo mahimo nga may amo man nga panimuot may kaangtanan sa mga relasyon.”—SANDRA DAVIS, EKSPERTO SA LAYI SA PAMILYA

[Kahon/Retrato sa pahina 4]

“Mas Mahuyang Sangsa Pagpakasal”

Madamo ang nagapuyuay nga indi kasal. Apang, ini nga pagpuyuay “mas mahuyang sangsa pagpakasal,” siling sang report sang U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Ginahimo ini sang iban agod tilawan kon bala nagasahuay sila antes sila magpakasal. Garantiya bala ini nga magasahuay kag magamadinalag-on gid sila kon magpakasal na sila? Suno sa Journal of Marriage and Family, tuhay ang ginapakita sang ebidensia. “Sa tunga sang mga minyo, ang pagpuy-anay antes magpakasal ginaangot sa mas manubo nga kaayawan sa pag-asawahay . . . , mas madamo nga report sang mga problema sa pag-asawahay, kag . . . mas mataas nga posibilidad nga maguba ang pag-asawahay,” siling sang Journal.

[Kahon/Retrato sa pahina 5]

Malawig nga Kabuhi kag Pag-asawahay

Mas malawig karon ang kabuhi sang mga tawo. Apang ining makalilipay kuntani nga butang nagadugang sing kahuol sa pag-asawahay. Madamo nga pag-asawahay nga sang una ginatapos sang kamatayon ang ginatapos karon sang diborsio. Binagbinaga ang di-kinaandan nga problema nga ginaantos sang mga asawa sa Japan nga madugay na nga minyo. Suno sa The Washington Post, ginatawag ini sang mga eksperto nga “RHS,” ukon “retired husband syndrome.” Sa paghinumdom sang pagretiro sang iya bana, ang isa ka asawa nga 40 ka tuig na nga minyo nagsiling nga sadto nga tion amo sini ang iya ginhunahuna: “Diborsiohan ko na sia karon. Nabudlayan na gani ako sadto sa pagserbe sa iya kon magpauli sia halin sa trabaho. Apang karon nga pirme na sia sa balay, daw indi ko na ini maagwanta.”