“Magagmay nga mga Tren” nga Nagasiga sa Dulom

▪ Sa isa ka matinong nga kagab-ihon sa uma sang Brazil, isa ka magamay nga “tren” ang nag-ulhot gikan sa idalom sang mga sagbot sa kagulangan. Duha ka pula nga “suga sa unahan” ang nagaiwag sa banas sini, kag 11 ka pares sang duag dalag kag berde nga mga suga ang nagaiwag sa kilid sini. Huo, indi ini isa ka ordinaryo nga tren. Sa baylo, isa ini ka 70 milimetros nga buk-an sang Phengodidae nga pamilya sang bagangan, nga masapwan sa Aminhan kag Bagatnan nga Amerika. Bangod ang mga bayi, nga nagapabilin sa buk-an sini nga porma, daw kaangay sang tren nga may mga bagon nga nagasiga, masami ini ginatawag nga mga ulod sa riles . Ginatawag naman ini sang mga taga-uma sa Brazil nga magagmay nga mga tren.

Kon adlaw mabudlay makita ining duag-kaki nga buk-an. Apang kon gab-i, ginapahibalo niya ang iya presensia paagi sa iya matahom nga mga suga. Ang nagapasiga sini amo ang organiko nga substansia nga luciferin, nga sa bulig sang enzyme nga luciferase, nagapatubas sing kapawa paagi sa oksiheno. Ang mga duag sang suga sini amo ang pula, kahil, dalag, kag berde.

Ang pula sini nga suga sa unahan halos tayuyon ang siga—apang nagapataypatay ang dalagdalagon nga berde nga suga sa kilid sini. Ginapakita sang pagpanalawsaw nga ang mga suga sang buk-an sa unahan nagabulig sa iya sa pagpangita sang paborito sini nga pagkaon, ang mga millipede, samtang ang mga suga naman sa kilid sini daw nagatabog sa mga manugsalakay, subong sang mga subay, paka, kag damang. Ang mga suga sini daw nagasiling: “Indi ako manamit. Palayo kamo!” Isa pa, ang mga suga sini sa kilid nagasiga man kon ang buk-an may mabatyagan nga posible nga manugsalakay. Nagasiga man ini kon nagasalakay sa mga millipede kag kon ang bayi nagabaruron sa iya mga itlog. Sa normal nga mga kahimtangan, ang mga suga sini sa kilid labi nga nagasanag kag nian magadulom—ang tanan sa sulod lamang sang pila ka segundo—ang siklo ginasulitsulit kon kinahanglanon.

Huo, bisan sa dunot nga mga dahon sa salog sang kagulangan, ang isa makasapo sing katahom, nga nagapahanumdom sa ginasiling sang salmista bilang pagdayaw sa Manunuga: “Ang duta puno sang imo mga binuhatan.”—Salmo 104:24.

[Credit Line sang retrato sa pahina 26]

Robert F. Sisson/National Geographic Image Collection