NAGABATYAG ka bala nga ginabug-atan ka na gid sang mga pagdumili sa inyo puluy-an? Nasulay ka na bala nga magpangawat sa paggua sa inyo balay ukon magbutig sa imo mga ginikanan tuhoy sa imo mga ginhimo? Kon amo, ang imo ginabatyag mahimo kaangay sa iya sang isa ka tin-edyer nga nagalaragway sa iya mga ginikanan nga tuman ka estrikto kag nagasiling: ‘Daw indi na ako makagiho!’

Ang ginatawag nga mga pagsulundan sa panimalay, amo ang mga regulasyon nga ginbutang sang imo ginikanan ukon mga manug-atipan nga dapat mo sundon. Ini nga mga pagsulundan mahimo maglakip sang mga dapat mo buhaton tuhoy sa homework, mga ulubrahon sa balay, kag curfew, subong man sang mga limitasyon sa paggamit mo sing telepono, TV, ukon kompyuter. Mahimo man malakip sa sini ang imo paggawi sa eskwelahan kag ang imo ginapili nga mga abyan.

Madamo nga pamatan-on ang masami nga nagasupak sining mga pagsulundan sang ila mga ginikanan. Halos dos-tersia sang mga pamatan-on nga gin-interbyu sa isa ka pagtuon ang nagsiling nga gindisiplina sila bangod sa pagsupak sa mga pagsulundan sa panimalay, amo kon ngaa ini ang labing kinaandan nga kabangdanan sang pagsilot.

Walay sapayan sini, ginabaton sang madamo nga mga pamatan-on nga ang pila ka mga pagsulundan kinahanglanon agod malikawan ang kagamo. Apang, kon matuod nga kinahanglanon ang mga pagsulundan sa panimalay, ngaa makapaugot ang pila sini? Kag kon pamatyag mo ginapuot ka na sang mga pagsulundan sang imo mga ginikanan, paano ka makasapo sing kaumpawan?

“Paano marealisar sang akon mga ginikanan nga indi na ako bata kag dapat hatagan na nila ako sing kahilwayan?” pamangkot sang isa ka tin-edyer nga si Emily. Subong man bala sini ang ginabatyag mo? Kaangay ni Emily, mahimo nga ginakaugtan mo ang mga pagsulundan kay pamatyag mo ginatrato ka nga daw isa ka wala sing mahimo nga lapsag. Siempre pa, indi subong sina ang pagtamod sang imo mga ginikanan. Mahimo gid nga para sa ila, kinahanglanon  ang ila mga pagsulundan agod maamligan kag mahanda ka sa mga responsibilidad sang pagkaadulto.

Bisan pa nga may pila ikaw ka kahilwayan, mahimo nagabatyag ka nga ang mga pagsulundan sa inyo panimalay wala na nagabagay samtang nagadaku ka. Ayhan labi pa gid ini ka makapaugot kon sa panan-aw mo daw indi tanto ka estrikto ang pagtrato sa imo mga utod. Ang pamatan-on nga si Marcy nagsiling: “Disisiete anyos ako, kag temprano pa ang akon curfew. Kon makasala ako ginasilutan ako dayon, apang sang ang akon utod nga lalaki kaedad ko anay, wala sia sing curfew kag wala gid sia makaagi nga nasilutan kon makasayop sia.” Ginahinumdom ang iya pagkatin-edyer, si Matthew nagsiling tuhoy sa iya manghod nga babayi kag mga pakaisa, “Wala gid sila ginasilutan bisan pa maathag nga nakasala sila!”

Sing halangpunon, ayhan ginahandum mo nga mahilway na sa poder sang imo mga ginikanan. Apang, mangin mas maayo gid bala ang imo kahimtangan kon wala na ang ila mga pagdumili? Mahimo nga may kakilala ka nga mga katubotubo mo nga makapagusto lang kon san-o nila luyag magpauli, makasuksok sang bisan ano, kag makaupod sa ila mga abyan bisan diin kag bisan san-o nga luyag nila maglakat. Ayhan tuman kasako sang ila mga ginikanan amo nga indi nila matalupangdan ang ginahimo sang ila mga kabataan. Kon ano man ang kahimtangan, ini nga paagi sa pagpadaku sa kabataan napamatud-an na nga indi madinalag-on. (Hulubaton 29:15) Makita mo ang kakulang sing gugma sa kalibutan bangod puno ini sing maiyaiyahon nga mga tawo, nga ang kalabanan nagdaku sa mga panimalay nga wala sing mga regulasyon ukon limitasyon.—2 Timoteo 3:1-5.

Sa pila ka adlaw mahimo magabag-o ang imo pagtamod tuhoy sa isa ka puluy-an nga wala sing mga pagsulundan. Binagbinaga ang isa ka pagtuon sa mga babayi nga nagdalagku sa mga panimalay diin diutay lang ang mga pagsulundan ukon wala gid gani sing pagtuytoy sang mga ginikanan. Kon balikan nila ang nagligad, wala sing isa sa ila nga nagasiling nga maayo kon wala ka ginadisiplina. Sa baylo, ginatamod nila ini nga pamatuod sang kakulang sing kabalaka kag ikasarang sang ila mga ginikanan.

Sa baylo nga kahisaan ang mga pamatan-on nga nagapagusto lang, tilawi nga tamdon ang mga pagsulundan sang imo mga ginikanan subong pamatuod sang ila gugma kag kabalaka sa imo. Paagi sa pagpatuman sang nagakaigo nga mga limitasyon, ginailog nila si Jehova nga Dios, nga nagasiling sa iya katawhan: “Hatagan ko ikaw sing paghantop kag tudluan ikaw sa dalanon nga dapat mo laktan. Laygayan ko ikaw nga ang akon mata nagatulok sa imo.”—Salmo 32:8.

Sa karon, mahimo nga para sa imo tuman gid ka estrikto sining mga pagsulundan. Kon amo, binagbinaga ang pila ka praktikal nga mga tikang nga sarang  mo mahimo agod ang imo kabuhi sa inyo puluy-an mangin mas malipayon.

Kon luyag mo ang dugang nga kahilwayan ukon luyag mo lang nga maghaganhagan ang imo kalugaw-an sa kon ano man nga kahilwayan nga yara sa imo sa karon, ang sekreto amo ang maayo nga komunikasyon. ‘Apang gintilawan ko na nga makighambal sa akon mga ginikanan, kag wala man lang ini sing pulos!’ mahimo isiling sang iban. Kon subong sini ang imo ginabatyag, pamangkuta ang imo kaugalingon, ‘Mapauswag ko bala ang akon ikasarang sa pagpakighambal?’ Ang komunikasyon isa ka importante nga kasangkapan nga makabulig sa imo agod (1) matigayon mo ang imo luyag ukon (2) mahangpan mo sing maayo kon ngaa wala ginhatag ang imo luyag. Ang matuod, kon luyag mo nga makabaton sing mga pribilehiyo nga para sa mga adulto, makatarunganon lamang nga palambuon mo ang hamtong nga mga ikasarang sa pagpakigkomunikar.

Tun-i nga kontrolon ang imo balatyagon. Ang Biblia nagasiling: “Ginapautwas sang buangbuang ang iya tanan nga espiritu, apang sia nga maalam nagapabilin nga nagapakalma sini tubtob sa katapusan.” (Hulubaton 29:11) Ang maayo nga komunikasyon indi puro reklamo lang. Kay mahimo nga sawayon ukon akigan ka pa gid sang imo mga ginikanan! Gani, likawi ang pagreklamo, pagkumod, kag ang binatabata nga pagpamurugso. Ayhan daw kanami gid mamusdak sang puertahan ukon magpudagpudag kon indi ka pagpasugtan sang imo mga ginikanan, apang magaresulta lamang ini sa dugang pa nga mga pagsulundan—indi dugang nga kahilwayan.

Tilawi nga hangpon ang pagtamod sang imo mga ginikanan. Nabuligan sini si Tracy nga isa ka Cristianong pamatan-on nga may nagasolo nga ginikanan. Nagsiling sia: “Ginapamangkot ko ang akon kaugalingon, ‘Ano ang makuha ni Nanay sa iya ginahimo nga mga pagsulundan?’ Ginabuligan niya ako nga mangin maayo nga tawo.” (Hulubaton 3:1, 2) Ini nga empatiya makabulig sa imo nga isugid ang imo pagtamod sa imo mga ginikanan. Halimbawa, ibutang ta nga indi ka nila pagtugutan nga matambong sa isa ka pagtinipon. Sa baylo nga makigbais, mahimo ka makapamangkot, “Ano abi kon mapaupod ako sa isa ka hamtong kag masaligan nga abyan?” Mahimo nga indi pirme pagpasugtan sang imo mga ginikanan ang imo mga pangabay; apang kon nahangpan mo ang ila mga kabalaka, mas daku ang kahigayunan mo nga makapanugyan sing paagi nga tugutan nila.

Tigayuna ang pagsalig sang imo mga ginikanan. Ang pagtigayon sing pagsalig sang imo mga ginikanan kaangay sa pagtipon sing kuarta sa bangko. Ma-withdraw mo kon ano lang ang imo nadeposito. May multa kon sobra ang imo gin-withdraw, kag mahimo magsira ang imo deposito sa bangko kon pirme lang sobra ang imo gina-withdraw. Ang pagtigayon sing dugang nga mga pribilehiyo kaangay sa pag-withdraw sing kuarta; pagatugutan lamang ini kon maayo ang imo rekord sang paggawi.

Mangin realistiko sa imo mga ginapaabot. Ang mga ginikanan amo ang responsable nga magpadapat sing makatarunganon nga pagkontrol sa imo mga ginahimo. Busa, ang Biblia nagasambit sang “sugo sang imo amay” kag “kasuguan sang imo iloy.” (Hulubaton 6:20) Walay sapayan sini, indi ka dapat magbatyag nga ang mga pagsulundan sa inyo panimalay magahalit sang imo kabuhi. Sa kabaliskaran, kon magpasakop ka sa awtoridad sang imo mga ginikanan, si Jehova nagasaad nga sa ulihi, “mangin maayo ka”!—Efeso 6:1-3.