Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

San-o Ako Puede Na nga Magdeyt?

“Sa eskwelahan, daw indi ka normal kon wala ka sing ginadeyt!”—Brittany.

“Kadamo gid sang nagaipit sa akon nga magdeyt. Kag kadamo man sing guapo nga lalaki.”​—Whitney.

▪ Nakita mo ang isa ka lalaki kag isa ka babayi nga nagauyatay samtang nagalakat sing mahinay sa pasilyo pakadto sa masunod nga klase. Ano ang ginabatyag mo?

□ Wala lang

□ Medyo nahisa

□ Nahisa gid

▪ Nagatan-aw kamo sing sine sang imo mga abyan sang nanutaran mo nga tanan sila may pares—magluwas sa imo! Ano ang ginabatyag mo?

□ Wala lang

□ Medyo nahisa

□ Nahisa gid

▪ Sining karon lang may naluyagan ang imo suod nga abyan kag nagadeyt na sila. Ano ang ginabatyag mo?

□ Wala lang

□ Medyo nahisa

□ Nahisa gid

KON gintsekan mo ang “medyo nahisa” ukon “nahisa gid” bilang sabat sa mga pamangkot sa ibabaw, wala ka nagaisahanon. Sa mga pungsod diin kinaandan na ang pagdeyt, mahimo amo man sini ang sabat sang madamo nga pamatan-on. “Kon kaisa nagabatyag ka nga may kulang sa imo bangod ang tanan mo nga katubotubo may mga nobyo kag ikaw iya wala,” siling sang 14-anyos nga si Yvette.

Ang handum nga makaupod mo ang isa nga naluyagan mo—kag may luyag man sa imo—tuman gid kabaskog. “Kada adlaw labi nga nagabaskog ang akon handum nga makanobya, kag mabudlay gid ini pakigbatuan!” siling sang isa ka solterito. Sa pagkamatuod, ang iban bata pa nagsugod sa pagdeyt. Halimbawa, suno sa surbe sang magasin nga Time, 25 porsiento sang mga 13-anyos ang “nagadeyt” na. Sa banta mo, handa na bala sila nga magdeyt? Ikaw, handa ka na bala nga magdeyt? Agod masabat ini, dapat anay naton binagbinagon ang isa ka mas importante nga pamangkot.

Ano ang “Pagdeyt”?

▪ Masami kamo nga nagaupdanay sang isa nga di-kasekso.

Makabig bala ini nga deyt? □ Huo □ Indi

▪ Pirme kamo nagateksanay ukon nagaistoryahanay sa telepono sang isa ka abyan nga di-kasekso.

Makabig bala ini nga deyt? □ Huo □ Indi

 ▪ May sekreto kamo nga pagtamdanay sang isa nga di-kasekso. Wala makahibalo sini ang imo mga ginikanan. Wala mo sila ginsugiran kay nakahibalo ka nga indi sila magsugot.

Makabig bala ini nga deyt? □ Huo □ Indi

▪ Kada mag-inupdanay kamo sang inyo mga abyan, daw kamo lang nga duha pirme ang nagaistoryahanay.

Makabig bala ini nga deyt? □ Huo □ Indi

Mahimo wala ka nabudlayan sa pagsabat sa una nga pamangkot, apang mahimo nga namensar ka anay antes mo ginsabat ang iban. Ano gid bala ang pagdeyt? Sa sini nga paghinun-anon hatagan naton ini sing kahulugan subong ang paghinguyang sing tion upod sa isa nga naluyagan mo kag may luyag man sa imo. Sa grupo man ukon kon kamohanon lamang, sa telepono man ukon sa personal, sing sekreto man ukon indi, kon kamo sang imo abyan nga di-kasekso may pinasahi nga paghangpanay, nagadeyt na kamo.

Apang, handa ka na bala nga magdeyt? Ang pagbinagbinag sa tatlo ka pamangkot magabulig sa imo nga masabat ini.

Ano ang Imo Tuyo?

Sa madamo nga kultura ang pagdeyt sang duha ka tawo ginakabig nga amo ang nagakaigo nga paagi agod magkilalahay sila sing maayo. Pero dapat may dungganon ini nga katuyuan—agod buligan ang soltero kag dalaga sa pagpamat-od kon bala bagay sila nga magdayunay. Ngaa?

Gingamit sang Biblia ang prase nga “hingurusgan sang pagkapamatan-on” sa paglaragway sang panahon sang kabuhi nga tuman kabaskog ang seksuwal nga balatyagon. (1 Corinto 7:36) Ang pagpakigsuod sa isa nga di-kasekso samtang yara ka pa sa “hingurusgan sang pagkapamatan-on” makapukaw sang seksuwal nga handum kag mahimo mo maeksperiensiahan sa masakit nga paagi ang ginsiling sang Galacia 6:7: “Kon ano ang ginasab-ug sang tawo, ini man ang iya anihon.”

Ibutang ta nga ang pila sang imo mga katubotubo nagadeyt apang wala sila sing tuyo nga magminyo. Ginakabig nila ang ila kadeyt nga daw isa lamang ka tropiyo ukon dekorasyon agod ipadayawdayaw sa iban para madugangan ang ila kompiansa sa kaugalingon. Ang paghampang sa balatyagon sang iban sa sini nga paagi  isa ka mapintas nga buhat, kag indi makapakibot nga ini nga sahi sang relasyon masami nga wala nagadugay. “Madamo nga pamatan-on nga nagadeyt ang nagabulagay pagligad sang isa ukon duha ka semana,” siling sang pamatan-on nga si Heather. “Ginatamod nila ang ila mga relasyon nga umalagi lamang—nga sa isa ka kahulugan nagahanda ini sa ila para sa pagbulagay sa baylo nga sa pag-asawahay.”

Ang di-serioso ukon hampanghampang lamang nga pagdeyt—ang pagdeyt agod lamang makasiling ka nga may nobyo ukon nobya ka—masami nga nagaresulta sa pagkasaklaw sang balatyagon. Binagbinaga si Eric, nga sa edad nga 18 nanamian makig-upod sa isa ka babayi kag abi niya isa lamang yadto ka suod nga pagpakig-abyan. Nian narealisar niya sang ulihi nga naluyag gali ang babayi sa iya. “Baw! Nakibot gid ako nga naluyag na gali sia sa akon,” siling ni Eric. “Abi ko gid anay mag-abyan lang kami!”

Siempre pa, indi malain nga makig-upod sa mga di-kasekso sa nadumalahan sing maayo nga mga pagtilipon. Apang, kon tuhoy sa pagdeyt, mas maayo gid nga maghulat ka anay tubtob nga maglampas ka na sa hingurusgan sang pagkapamatan-on kag nagaplano na sa pagminyo. Amo ini ang narealisar sang isa ka pamatan-on nga si Chelsea. “Kon kaisa nagahunahuna ako nga ang pagdeyt hampanghampang lamang,” baton niya, “apang indi ini hampanghampang lamang kon ginaserioso ini sang isa kag sa isa naman daw sa wala lang.”

Pila ang Imo Edad?

▪ Sa banta mo, pila ang nagakaigo nga edad para sa isa ka pamatan-on agod puede na magdeyt? ․․․․․․․․․․

▪ Nian pamangkuta ang imo mga ginikanan sang amo gihapon nga pamangkot, kag isulat ang ila sabat. ․․․․․․․․․․

Mahimo gid nga ang una nga edad nga ginsulat mo mas manubo sangsa ikaduha nga edad. Ukon basi indi man! Mahimo isa ikaw sa maalamon nga mga pamatan-on nga wala anay nagadeyt tubtob nga yara na sila sa husto nga edad agod makilala sing mas maayo ang ila kaugalingon. Amo sina ang ginhimo sang isa ka Cristiano nga dalaga nga si Sondra, bisan pa nga yara na sia sa husto nga edad sa pagpamana. Si Sondra nangatarungan: “Sa panahon sang pagdeyt, luyag mo nga makilala ka sang iban. Apang kon indi mo pa gani kilala ang imo kaugalingon, paano mo mapaabot nga makilala ka sang iban?”

Amo man sini ang pagtamod sang 17 anyos nga si Danielle. Sia nagsiling: “Kon balikan ko ang duha ka tuig nga nagligad kon ano ang gusto ko sa akon mapamana, tama gid ini kalayo sa kon ano ang gusto ko subong. Bisan subong, wala ako sing salig sa akon kaugalingon sa paghimo sing amo nga desisyon. Kon sa pamatyag ko nga sa pagligad sang pila ka tuig makadesisyon na ako,  nian amo pa lang nga magapamensar ako sa pagdeyt.”

Handa Ka Na Bala nga Magminyo?

Bangod ang pagdeyt amo ang una nga tikang padulong sa pagminyo, maalamon nga pamangkuton mo ang imo kaugalingon kon masarangan mo na ang responsibilidad sang isa ka bana ukon asawa—ukon sang isa ka amay ukon iloy pa gani. Paano mo mahibaluan kon bala handa ka na sa sini? Binagbinaga ang masunod.

▪ Kaangtanan Paano ka nagapakig-angot sa imo mga ginikanan kag imo mga utod? Masami ka bala nagakaakig sa ila, ayhan nagagamit sing masakit ukon mayubiton nga mga tinaga sa pagpautwas sang imo punto? Ano ang masiling nila sa imo sa sini nga bahin? Kon paano ka nagapakig-angot sa mga katapo sang imo pamilya mangin amo man ang imo pagpakig-angot sa imo tiayon.—Efeso 4:31, 32.

▪ Kuarta Paano mo ginabadyet ang imo kuarta? Pirme ka lang bala may utang? Makapadugay ka bala sa isa ka trabaho? Kon indi, ngaa? Bangod bala sa trabaho? sa amo? Ukon indi ayhan bangod sa imo di-maayo nga batasan? Kon indi ka gani makahibalo magbadyet sang imo kuarta, ano pa gid ayhan kon may pamilya ka na?—1 Timoteo 5:8.

▪ Espirituwalidad Kon isa ka sa mga Saksi ni Jehova, ano ang imo espirituwal nga mga kinaiya? Nagamatumato ka bala sa pagbasa sang Pulong sang Dios, nagagua sa latagon, kag nagapakigbahin sa Cristianong mga miting? Kon indi mo gani mamentinar ang imo espirituwalidad, paano mo mapalig-on ang imo tiayon nga himuon ini?—2 Corinto 13:5.

Pila lamang ini ka butang nga dapat mo binagbinagon kon nagahunahuna ka nga magdeyt kag magminyo. Samtang wala pa ini, mahimo ka makig-upod sa mga di-kasekso sa nadumalahan sing maayo nga mga pagtilipon. Sa ulihi kon mamat-od ka na nga magdeyt, mas kilala mo na ang imo kaugalingon kag mas nahibaluan mo na kon ano ang ginapangita mo sa imo mangin tiayon.

Ang Sekreto Sang Kalipay sa Pamilya

Ang dugang nga impormasyon mabasa sa pahina 13-26 sini nga libro nga ginbalhag sang mga Saksi ni Jehova.

Ang dugang pa nga mga artikulo sa serye sang “Young People Ask . . .” masapwan sa Web site nga www.watchtower.org/ype

HUNAHUNAA

▪ Ano ang nagakaigo nga kahimtangan nga puede ka makig-upod sa mga di-kasekso?

▪ Ano nga kinaiya ang dapat mo gid nga palambuon agod mangin maayo ka nga tiayon?

[Kahon/Mga retrato sa pahina 28]

Kon Ano ang Ginsiling Sang Imo mga Katubotubo

“Kon kaisa daw nahisa ako kon makakita ako sang mga nagadeyt—bisan mga mag-asawa na. Apang ang pagdeyt indi lamang hampanghampang. Kay kon ginahimo mo ini, ginahampangan mo lang ang balatyagon sang iban. Sa banta ko ang pagdeyt isa ka paagi agod mahibaluan mo kon bala ini sia amo gid ang luyag mo pakaslan.”—Blaine, 17.

“Para sa akon, indi ka dapat makigdeyt sa mga lalaki subong ‘praktis’ lamang para sa tion nga mag-abot na ang imo gid nga naluyagan. Masakitan lang sila.”—Chelsea, 17.

“Sa banta ko puede ka na makadeyt kon yara ka na sa husto nga edad nga magminyo. Kay kon indi pa, daw kaangay ini nga nagpainterbyu ka para sa isa ka trabaho samtang nagaeskwela ka pa lang kag wala pa sing tuyo nga magtrabaho.”—Sondra, 21.

[Kahon sa pahina 30]

MENSAHE SA MGA GINIKANAN

Pat-od gid nga magaabot ang tion nga mangin problema sang imo bata ang pagdeyt. “Wala na gani ako sing dapat pa nga himuon!” siling ni Philip. “Ginahagad ako sang mga babayi nga magdeyt, kag nagahunahuna ako, ‘Ano na lang ang himuon ko?’ Kabudlay mangindi kay ang pila sa ila kaguapa gid!”

Ang pinakamaayo nga mahimo mo subong ginikanan amo ang pag-istorya sa imo bata tuhoy sa pagdeyt. Ngaa indi mo paggamiton ining artikulo subong basihan sang inyo paghambalanay? Hibalua kon ano ang masiling sang imo bata tuhoy sa mga hangkat nga ginaatubang nila sa eskwelahan kag sa Cristianong kongregasyon pa gani. Mahimo kamo kon kaisa maghambalanay samtang nagarelaks kamo, kaangay “kon nagapungko ka sa imo balay kag kon nagalakat ka sa dalan.” (Deuteronomio 6:6, 7) Bisan diin man kamo, tandai nga “magmadagmit sa pagpamati, magmahinay sa paghambal.”—Santiago 1:19.

Kon ang imo bata magpakita sing interes sa isa nga di-kasekso, relaks ka lang. “Sang nahibaluan sang akon amay nga may nobyo ako, naakig gid sia!” siling sang isa ka tin-edyer. “Ginpahog niya ako paagi sa madamo nga pamangkot tuhoy sa kon bala handa na ako nga mamana—nga kon ikaw isa ka bata, magabatyag ka nga maayo pa nga sigehon mo na lang ang relasyon kag pamatud-an mo nga sala ang imo mga ginikanan!”

Kon mahibaluan sang imo tin-edyer nga bata nga indi mo luyag bisan nga hambalan lang ang tuhoy sa pagdeyt, mahimo may malain nga matabo: Mapilitan sila nga taguon ang relasyon kag magdeyt sing tago. “Kon ang mga ginikanan mangakig,” siling sang isa ka tin-edyer, “labi na gid nga taguon sang mga kabataan ang ila relasyon. Sigehon nila ini. Magabinutig pa gid sila.”

Mas maayo ang resulta kon may tampad kamo nga paghambalanay. Ang isa ka dalaga nga 20 anyos nagsiling: “Pirme namon ginaistoryahan sang akon mga ginikanan ang tuhoy sa pagdeyt. Importante nga mahibaluan nila kon sin-o ang nagustuhan ko, kag sa banta ko maayo ini! Ginaistorya sia sang akon amay. Kon may kahangawa sila, ginahambal nila ini sa akon. Sa masami nagadesisyon ako nga indi ko man sia gali gusto antes pa kami magsugod sa pagdeyt.”

[Retrato sa pahina 29]

Ang pagpakig-upod sa mga di-kasekso sa nadumalahan sing maayo nga mga pagtilipon makalilipay kag mapuslanon