“Itom nga Gansa” sa mga Kanal sang Venice

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA ITALYA

DAW nagalangoy ini sa isa ka kanal nga ginapalibutan sang humog nga mga pader, nagaarko nga mga taytay nga bato, matahom sing desinyo nga mga bintana, kag mga balkonahe nga madamo sing bulak. Maitom ini, matahom, kag matinong. Sa malayo daw kaangay ini sang itom nga gansa. Bisan pa ang lawas sini human sa kahoy kag ang liogliog sini, indi mahumok, indi man balahibuon, kundi human sa salsalon, nagalakbay ini sa mga kanal sang Venice, sa Italya, nga daw kaangay sang magayon nga pispis. Ginatawag ini nga gondola, nga suno sa iban amo ang labing bantog nga sakayan sa kalibutan. Ano ang ginhalinan sini? Ngaa bantog gid ini? Ngaa tuhay ini sa iban nga mga sakayan?

Ang Ginhalinan Sini

Indi mapat-od kon san-o gid ginhimo ang una nga gondola, bisan pa nga suno sa iban ginhimo ini sang ika-11 nga siglo C.E. Ginpinta ini sa una nga tion sang katapusan sang ika-15 nga siglo. Apang, sang ika-17 kag ika-18 nga siglo nangin bantog ini bangod sang pinasahi nga desinyo sini nga tuhay gid sa iban nga sakayan. Ang kasko sang gondola matapan, apang sugod sini nga tion ang sakayan nangin pinasahi bangod sang ginpalaba nga korte sini kag sang salsalon nga prowa.

 Wala man sing nakahibalo kon diin naghalin ang ngalan nga gondola. Ang iban nagsiling nga ang tinaga nga “gondola” naghalin sa Latin nga cymbula, ang tawag sa isa ka diutay nga baruto, ukon sa conchula, ang tawag sa gamay nga concha, nga nagakahulugan sing “pakinhason.”

Simbulo sang Venice

Ang mapat-od lamang naton amo nga kon makita mo ining sakayan madumduman mo ang Venice. Ang matuod, ang gondola mahimo nga amo ang labing importante nga simbulo sang siudad. Sa halos tanan nga laragway sang Venice yara ang gondola.

May iban pa nga rason kon ngaa madumduman mo ang siudad kon makita mo ini nga sakayan. Ang paglakbay sa mga kanal sakay sa gondola “isa ka pinasahi gid nga paagi nga matukiban mo ang Venice,” siling ni Roberto, isa ka timonel nga nagagiya sa mga turista sa mga kanal didto. “Indi lamang ang kinaandan nga mga talan-awon ang imo makita, imo gid matukiban ang matuod nga katahom sang Venice.” Ang bantog nga manunulat nga taga-Alemanya nga si Johann Wolfgang von Goethe nagsiling nga samtang nagasakay sia sa sining sakayan pamatyag niya sia ang “Agalon sang Adriatic Sea, subong sang ginabatyag sang bisan sin-o nga taga-Venice kon mag-idag na sia sa gondola.” Si Roberto nagsiling: “Ang kahinay sang gondola nagabagay gid sa palibot sang Venice. Kon mag-idag ka na sa malum-ok nga mga pulungkuan sini, daw indi mo na luyag nga matapos ang tinion.”

Pagkapinasahi sang Gondola

Samtang ginatan-aw mo ang gondola, mahimo nga matingala ka nga diretso ang paglakbay sini, bisan pa nga isa lamang ang bugsay sini sa tuo sang sakayan. Mapaabot mo nga kon sa tuo ka lang pirme magbugsay mahimo magtingig ang sakayan kag magtiyogtiyog lamang—apang indi amo sini ang nagakatabo. Ngaa? Si Gilberto Penzo, isa ka eksperto sa dumaan nga mga sakayan, nagsulat: “Kon ipaanggid naton ang sakayan sa lawas sang tawo, ang kasko daw amo ang taludtod kag ang balayan daw amo ang gusok, nian makasiling kita nga ang gondola may malala nga scoliosis.” Buot silingon, ang kasko sini bangian—ang tuo nga bahin mas makitid sangsa wala nga bahin sing 24 sentimetros. Subong resulta, ang gondola nagalutaw nga ang tuo nga bahin mas nagasalop sa tubig sangsa wala nga bahin sini. Ining pagkabangian nagapanimbang sa isa lang ka bugsay kag subong man nagabalanse sa timonel nga nagatindog malapit nayon sa sentro samtang nagabugsay sia, amo nga diretso ang paglakbay sang gondola.

Ang pinasahi nga bahin sining “gansa” amo ang iya liogliog, ukon prowa. Magluwas sa  salsalon nga ulin, amo lamang ini ang metal nga bahin sang sakayan. Ang prowa “matahom kag pinasahi gid,” sulat sang awtor nga si Gianfranco Munerotto, “amo nga indi gid ini malipatan sang tanan nga makakita sini sa una nga tion.” Ginatimbangan sang salsalon nga prowa ang bug-at sang timonel nga nagabugsay sa olin kag ang prowa pangdekorasyon man. Suno sa ginapatihan nga tradisyon ang prowa nagasimbulo kuno sa anom ka sestieri, ukon komunidad sang siudad sang Venice, samtang ang gamay nga ngipon sa tangkugo sang liogliog nagasimbulo sa isla sang Venice nga ginatawag ang Giudecca. Ang daw S nga korte sang prowa nagasimbulo kuno sa korte sang Grand Canal sang Venice.

Ang isa pa nga pagkapinasahi amo ang itom nga “duag” sang gondola. Madamo sing napensaran nga rason kon ngaa itom ang mga sakayan. Suno sa isa sini, sadtong ika-16 kag ika-17 nga siglo, ginmultahan kuno sang Senado sang Venice ang mga tag-iya sang mga gondola nga may tuman kagarbo nga desinyo. Apang ginpakamaayo pa sang madamo nga magmulta na lang. Subong resulta, ang isa ka mahistrado nagmando nga pinturahan sing itom ang tanan nga gondola. Ang isa pa ka rason amo nga ang itom simbulo sang paglalaw para sa linibo nga napatay bangod sa pamiste nga ginatawag Black Death. Ang iban nagasiling pa gani nga bangod maitom ang mga gondola, kitaon gid dayon ang kapution sang dungganon nga mga babayi sa Venice. Simple lang ang kamatuoran. Itom ang duag sang mga gondola bangod sang alkitran nga ginabutang agod indi ini masudlan sang tubig.

Pagkatapos maglakbay sa makanay nga tubig sakay sa itom nga gansa, nagdungka ka liwat sa pantalan sang kanal kon diin ka nagsakay. Samtang ginasundan mo sing panulok ang gondala sa malayo, mahimo magpalibog ka, ayhan sing makadali, kon magabalikid ang malaba sing liog nga gansa kag hipiron ang mga balahibo sini.

[Retrato sa pahina 24]

Bangian ang balayan sang gondola

[Retrato sa pahina 24, 25]

Ang pinasahi nga prowa

[Retrato sa pahina 25]

Si Roberto, isa ka timonel sa mga kanal sang Venice

[Credit Line sang retrato sa pahina 25]

© Medioimages