Ngaa Dapat Ka Magkadto sa Dentista?

SANG wala pa sing mga dentista, ginaagwanta na lang sang mga tawo ang pagsakit sang ila ngipon kag pagkaungab halin sa ila pagkabata. Kalaw-ay sa ila tan-awon bangod agutingon, ungabon, kag nagasalampaw ang ila mga ngipon. Ang wala ngipon nga mga tigulang maniwang katama kag maluya sing lawas kag temprano nga nagakapatay bangod indi sila makakaon sing maayo. Sa karon, ang kalabanan nga mga nagapadentista mahimo nga indi na masakitan sing ngipon, indi na maungab, kag matahom tan-awon kon magyuhum bangod sang ila mga ngipon. Paano natigayon ining tatlo ka talalupangdon nga butang sa sini nga patag?

Ang nagakaigo nga pag-amlig sa ngipon, nga nagapadaku sang pagtudlo sa mga pasyente kag regular nga pagkadto sa dentista, isa ka importante nga butang agod malikawan ang pagsakit kag pagkaungab sang ngipon. Si Jesus nagsiling: “Ang mga mapagros wala nagakinahanglan sing manugbulong.” (Lucas 5:31) Busa, ang iban nakabenepisyo gid sing daku gikan sa pagtuon sa pagtatap sa ngipon kag ngislo amo nga indi nila kinahanglan nga magkadto pirme sa dentista. * Apang, madamo ang wala nagakadto sa mga dentista. Para sa pila, indi ini kinahanglanon. Para naman sa iban, mahal ini. Kag ang iban naman bangod nahadlok sila. Ano man ang imo kahimtangan, bagay lang nga mamangkot: Ano ang mabulig sang dentista sa akon? Mapuslanon gid bala nga magpadentista? Agod mahangpan naton ang kapuslanan sang nagakaigo nga pag-amlig sa ngipon, dapat naton mahibaluan kon ano ang mabulig sang mga dentista sa sini nga butang.

Kon Paano Nagakaguba ang Ngipon

Makabulig ang mga dentista agod malikawan ang pagbusog kag pagkaungab sang ngipon. Paagi sa imo kooperasyon, mapunggan sang mga dentista ang mga halit nga tuga sang kiki, ang bakterya nga nagatapik sa imo ngipon. Madasig ini magdamo. Ginahimo sini ang tam-is nga asido nga amo ang nagaguba sa enamel ukon sa maputi kag matig-a nga bahin sang ngipon, nga nagaresulta sa pagkagabok sang ngipon. Sa ulihi, maguab ang ngipon. Indi mo pa mabatyagan ini, apang kon ang guab makalab-ot na sa pulp ukon sa mahumok kag sensitibo nga tisyu sang imo ngipon, magabusog na ini.

Magaantos ka man sa kiki nga tuga sang bakterya. Kon indi ini makakas, magaporma ini sing matig-a kag manipis nga higko sa ngipon nga ginatawag nga calculus, ukon tartar, nga amo ang tunaan sang pagbanog kag pag-usmod sang ngislo. Nagaresulta ini sa pagkal-ang sang ngipon kag ngislo kag ang tinga nga nagasupot diri mangin buluaran sang mga bakterya nga mahimo  tunaan sang impeksion sa ngislo. Mabuligan ka sang imo dentista sa sini, apang kon pabay-an mo lang ini, ang imo mga ngipon magahunga sa ulihi. Mas madamo nga ngipon ang naungab bangod sini sangsa pagkaguab.

Ang imo laway nagaamlig batok sa sining doble nga pag-atake sang bakterya. Nagpanyaga ka man ukon nagmerienda lamang, 15 tubtob 45 minutos ang kinahanglan agod matinluan kag madula sang imo laway ang asido sang kiki sa imo mga ngipon. Nagadepende ini kon daw ano kadamo nga tam-is ang nagtapik ukon nagtinga sa imo mga ngipon. Maathag nga sa sini gid nga tion nagakapierde ang imo mga ngipon. Gani, ang pagkapierde sang imo ngipon mahimo nga nagadepende, indi sa kadamuon sang tam-is nga imo nakaon, kundi sa kon daw ano kasunson ka nagakaon kag nagamerienda sing matam-is. Sanglit wala ka gawa nagalaway kon nagakatulog ka, ang labing makahalalit nga imo mahimo sa imo ngipon amo ang pagkaon kag pag-inom sing matam-is kag nian magtulog nga wala makapanipilyo. Sa pihak nga bahin, ang pag-usang sing wala sing kalamay nga chewing gum pagkatapos kaon nagapadamo sang laway kag nagaamlig sa ngipon.

Pag-amlig sa Ngipon

Ginarekomendar ang regular nga pagpadentista sing makaisa ukon makaduha sa isa ka tuig, depende sa kahimtangan sang imo ngipon. Mahimo kuhaan sang imo dentista sing X-ray ang imo ngipon kag usisaon sing maayo kon may guab ini. Nagagamit sing anestisya kag sang high-speed nga barina, mahimo niya pastahan ang tanan nga ngipon nga nakita niya nga may buho nga indi ka masakitan. Para sa mga talawit, ang iban nga mga dentista karon nagagamit sing mga laser ukon sang gel nga nagatunaw sang naguba nga bahin sang ngipon amo nga halos indi na kinahanglan ang barina ukon anestisya. Sa mga kabataan, ginahatagan gid sing pinasahi nga atension sang mga dentista ang bag-ong tubo nga bag-ang agod makita kon may litik ukon guab ang bahin nga nagakagat sing pagkaon kag mabudlay sipilyuhan. Mahimo niya irekomendar nga dapat butangan ini sing sealant agod maghining ang ngipon kag mahapos tinluan, sa amo maamligan ini agod indi maguab.

Sa mga hamtong, ginapanikasugan gid sang mga dentista nga amligan ang ngislo batok sa balatian. Gani kon may makita ang dentista nga may matig-a nga calculus, ginakakas niya ini. Indi masipilyuhan sing maayo sang kalabanan nga tawo ang pila ka bahin sang ila ngipon, gani mahimo nga tudluan ka sang imo nga dentista kon ano ang husto nga paagi sa pagsipilyo. Ginapakadto sang iban nga dentista ang ila mga pasyente sa espesyalista nga manugtinlo sing ngipon.

Pagpasag-uli sa Naguba nga mga Ngipon

Kon may guab, ungab, ukon sampaw ka nga ngipon, malipay ka gid nga may bag-o na nga teknik ang mga dentista agod mapasag-uli ini. Apang, mahal ini, gani maghalong ka sa paggasto sing sobra sa masarangan mo. Walay sapayan sini, madamo nga tawo ang nagabatyag nga bisan pa naggasto sila sing daku, kontento naman sila sa resulta. Ayhan mabalik sang imo dentista ang imo ikasarang sa pag-usang. Ukon mapatahom niya ang hitsura sang imo mga ngipon kon magyuhum ka—isa ka butang nga importante gid, bangod apektado ka kon malaw-ay ang imo mga ngipon.

Para sa napingas ukon mahigko nga panampad  nga ngipon, mahimo irekomendar sang dentista ang veneer, ayhan human sa porselana nga daw kaanggid gid sa matuod nga ngipon. Ang mga veneer ginakulap sa kadaygan sang natisping ukon mahigko nga ngipon, sa amo mabalik sa orihinal nga korte kag hitsura sini. Para sa nahalitan gid sing tuman nga mga ngipon, mahimo irekomendar sang dentista ang crown. Ginalikupan sini sing bug-os ang nabilin nga ngipon kag ginabalik ang korte sang imo orihinal nga ngipon kag mahimo nga human ini sa bulawan ukon sa materyal nga daw ngipon tulukon.

Ano ang mahimo sang imo dentista sa imo naungab nga ngipon? Makahimo sia sing mahukashukas nga pustiso, ukon sing permanente nga pustiso nga ginaangot sa magtimbang nga ngipon. Ang isa pa ka solusyon nga nangin popular amo ang pag-implant. Ang dentista nagatanom sa ngislo nga nahamtangan anay sang ngipon sang titanium nga alangtan, kag kon ang tul-an kag ngislo magpali, ginasal-ong niya ang artipisyal nga ngipon sa alangtan. Kaangay gid ini sa matuod nga ngipon.

Ang nagasalampaw nga mga ngipon makahuluya kag mabudlay tinluan, amo nga madali ini mapierde. Kon ang mga ngipon indi tulupong, masakit ini kag mabudlay ang pag-usang. Makalilipay nga masolusyunan na ini sang mga dentista paagi sa brace. Bangod sang bag-o nga mga desinyo, ang moderno nga mga brace daw indi na hilmunon kag indi na pirme paghuluhugton.

Ang iban nga mga dentista nagahatag sing mas daku nga atension sa pagbulong sa mabaho nga ginhawa. Ang kalabanan nga mga tawo may mabaho nga ginhawa kon kaisa, apang ang iban naman indi gid makuha. Madamo sing posible nga kabangdanan. Ang iban nga mga dentista eksperto sa pag-eksamin kon ano gid ang kabangdanan sini. Sa madamo nga kaso, ang kabangdanan sini amo ang bakterya nga masami yara sa pinakasulod nga bahin sang dila. Ang pagsipilyo ukon pagtinlo sa dila makabulig, subong nga ang pag-usang sang wala sing kalamay nga chewing gum nagapadamo sang laway. Ang pagtinlo sang imo baba ilabi nga kinahanglanon pagkatapos sang pag-inom ukon pagkaon sing mga pagkaon ukon ilimnon nga may gatas, karne, ukon isda.

Paglandas sa Kahadlok

Kon daw nakulbaan ka sa pagkadto sa dentista, mabuligan ka niya nga malandas ini. Gani sugiri sia sang imo nabatyagan. Ihambal sa iya nga magasinyas ka kon nasakitan ka ukon nakulbaan. Madamo nga pasyente ang nangin kalmado bangod sini.

Ayhan nahadlok ka nga basi akigan ka sang dentista. Mahimo nahangawa ka nga basi sermonan ka niya kay ginpabay-an mo lang ang imo ngipon. Apang, bangod madulaan sila sing pasyente kon mangakig sila, indi matuod ang imo ginakahangaw-an. Ang kalabanan nga mga dentista mabuot sa ila mga pasyente.

Madamo ang wala nagakadto sa mga dentista bangod nahangawa sila nga basi mahal ini. Apang kon masarangan mo nga magpakonsulta subong, malikawan mo ang mga problema kag ang mas daku nga gasto sa pagpabulong sa ulihi. Sa madamo nga lugar may mapilian ka nga serbisyo sang dentista nga nahisanto sa masarangan mo. Bisan ang ordinaryo nga mga klinika sang dentista mahimo nga may kasangkapan sa pag-X-ray kag may high-speed nga barina. Sarang ini mahimo sang mga dentista nga indi masyado masakitan ang ila mga pasyente. Ang bili sang anestisya barato lamang kag masarangan bisan sang mga pigado.

Ang mga dentista wala nagatuga sing kasakit kundi nagapahaganhagan sini. Kon ipaanggid sang una, ang pagpadentista indi na makahaladlok karon. Bangod ang mabakod nga mga ngipon nagapauswag sang imo panglawas kag nagapahalipay pa gid sa imo, ngaa abi indi ka magkadto sa imo dentista? Masorpresa ka gid.

[Nota]

[Diagram sa pahina 29]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Wala-Depekto nga Ngipon

Crown

Enamel

Dentin

Pulp chamber nga may mga nerve kag magagmay nga mga ugat

Root

Tisyu sa ngislo (gingiva)

Tul-an

[Diagram sa pahina 29]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Guab Sang Ngipon

Guab

Ang pasta nagatapna sang pagdaku sang guab

[Diagram sa pahina 29]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Balatian sa Ngislo

Ang kiki dapat sipilyuhan ukon kuhaon sang floss

Ang calculus, ukon tartar, mabudlay kuhaon kag kabangdanan sang pag-usmod sang ngislo

Nag-usmod nga ngislo

[Retrato sa pahina 30]

(For fully formatted text, see publication)

Pagpasag-uli sa Ngipon

Ang veneer ginapatapik sa ngipon

Ang cap

Ang implant

Ang fixed bridge nga may cap sa magtimbang nga punta nga sa igutlan sini ang pustiso