Ang Pagtuytoy nga Labaw Pa sa Duna nga Kinaugali

“Kon ang talaksan sa paggawi nga ginasunod sang isa ka tawo amo lamang ang iya kahilwayan sa pagpili, nga wala sing mga prinsipio nga nagagiya kon bala ini nga mga pagpili husto ukon indi husto, nian kinahanglan gamiton ang mga layi (nga ginhimo sang mga gobierno) agod ipatuman ang mga talaksan sa nagakaigo nga paggawi.”—DR. DANIEL CALLAHAN.

NAGMATUOD karon ang mga ginkahangaw-an ni Callahan, kay bangod sang kakulang gid sing mga talaksan sa nagakaigo nga paggawi, napilitan ang mga gobierno sa madamo nga bahin sang kalibutan sa paghimo sing madamo nga layi agod matapna ang krimen. Sa unauna gid nga Nigerian Mothers’ Summit, ang presidente sang Nigeria nagpabutyag sing kabalaka tuhoy sa palaabuton sang pungsod. Ginapensar niya, indi ang politika ukon kaimulon, kundi “ang mas mabug-at pa nga problema”—ang “pagkarumpag . . . sang sadsaran nga mga prinsipio sa moral sa sulod sang pamilya, sa trabaho, sa komunidad kag sa pungsod.”

Ginpakita sang isa ka surbe sa 1,736 ka iloy sa Britanya nga “ang tradisyunal nga pamilya nagakarumpag bangod sang pagnubo sang moral kag pagdamo sang nagasolo nga mga ginikanan.” Naganubo man ang moral sa China. Ang mga tawo didto nagapakighilawas sing bata pa kag upod sa mas madamo pa nga kahulid sangsa nagligad, report sang magasin nga Time. “Wala kamo sing labot sa akon, kag himuon ko kon ano ang gusto ko,” siling sang isa ka Intsik nga babayi nga nagpabugal nga nakighulid sa kapin na sa 100 ka lalaki.

Ang mga tawo sa gobierno naapektuhan man sang pagnubo sang moral. “Wala na ginatamod sang mga tawo ang ila mga lider subong maayo nga mga huwaran sa moral,” siling ni Javed Akbar sa pamantalaan nga Toronto Star sang Canada. Ang mga politiko, mga kadalagkuan sang mga korporasyon, kag bisan ang mga lider sang relihion “daw manubo na sing moral,” siling niya.

Ngaa Naganubo ang Moral?

Madamo ang kabangdanan sang pagnubo sang moral. Ang isa amo ang lapnag gid nga huyog nga magrebelde batok sa namat-an na nga mga prinsipio sa moral. Halimbawa, ginpakita sang isa ka surbe sa Estados Unidos nga para sa kalabanan nga mga estudyante sa kolehiyo, “ang isa amo ang magadesisyon kon ano ang husto kag indi husto para sa iya.”

Ginsambit ni Zbigniew Brzenzinski, nga isa ka manunulat tuhoy sa politika, ang isa pa ka kabangdanan. Nagsulat sia nga ang katilingban karon “nagahatag sing daku gid nga atension sa gilayon nga pagtuman sa indibiduwal nga mga luyag, sa isa ka kahimtangan diin ang kalipayan sang indibiduwal kag grupo amo ang nagapanguna nga motibo sang ila paggawi.” Ang ikasarang kag kahilwayan sa paghimo sing kaugalingon nga mga desisyon kon ano ang husto kag indi husto, ang kakagod, kag ang pagpahalipay sa kaugalingon mahimo nga makagalanyat, apang nagahatag gid bala ini sing matuod nga kalipay kag kaayawan, kag nagapabakod sang kaangtanan sa iban?

 “Ang kaalam ginapamatud-an nga matarong paagi sa mga buhat sini,” siling ni Jesus. (Mateo 11:19) Ang mga tawo bala mas malipayon kag mas may kalig-unan bangod sang pagnubo sang moral? Binagbinaga ang pila ka resulta: paglapnag sang di-pagsalig, pagkawalay kalig-unan, pagkaguba sang mga kaangtanan, pagdaku sang mga bata nga wala sing amay ukon iloy, paglapnag sang mga balatian nga ginalaton paagi sa pagpakighilawas, indi luyag nga mga pagmabdos, pagkagiyan sa droga, kag kasingki. Ini nga mga butang maathag gid nga wala nagapakita sing kaayawan kag kadalag-an kundi, sa baylo, sing kasubo kag kapaslawan.—Galacia 6:7, 8.

Nakita sang manalagna sang Dios, nga si Jeremias, ini man nga mga problema sang panahon niya, amo nga naghatag sia sing masunod nga inspirado nga komento: “Nahibaluan ko, O Jehova, nga ang dalanon sang tawo wala sa iya kaugalingon. Wala sa tawo nga nagalakat bisan ang pagtuytoy sa iya tikang.” (Jeremias 10:23) Huo, wala kita gintuga sang Dios nga mangin hilway sa iya, nga magdesisyon kon ano ang husto kag indi husto para sa aton. Ang daw maayo para sa aton mahimo nga makahalalit gid gali. “May dalanon nga matarong sa tawo, apang ang katapusan sini mga dalanon sang kamatayon,” siling sang Biblia sa Hulubaton 14:12.

Ang Kaaway sa Sulod Naton!

Ano ang isa ka rason kon ngaa kinahanglan naton nga tuytuyan may kaangtanan sa moral? Bangod mahimo nga limbungan kita sang aton tagipusuon. “Ang tagipusuon malimbungon labaw sa tanan nga butang kag makatalagam. Sin-o bala ang makahibalo sini?” siling sang Biblia sa Jeremias 17:9. Kon may kilala ka nga malimbungon kag makatalagam, saligan mo bala sia? Siempre indi! Apang, ang kada isa sa aton may tagipusuon nga mahimo magpadayag sini gid nga mga kinaiya. Gani, nagahatag ang Dios sa aton sining talangkod apang mahigugmaon nga paandam: “Sia nga nagasalig sa iya kaugalingon nga tagipusuon buangbuang, apang sia nga nagalakat sa kaalam amo ang isa nga makapalagyo.”—Hulubaton 28:26.

Ginapakita sini nga teksto kon ano ang dapat naton himuon: Sa baylo nga saligan naton ang aton di-himpit nga mga ikasarang, dapat kita maglakat nga may diosnon nga kaalam kag sa amo malikawan naton ang madamo nga mga problema. Isa pa, ang  hamili nga kaalam matigayon gilayon sang tanan nga maluyag gid sini. “Kon may isa sa inyo nga kulang sang kaalam, padayon sia nga magpangayo sa Dios, kay maalwan Sia nga nagahatag sa tanan kag wala nagapangita sang sayop.”—Santiago 1:5.

Magsalig Ka sa Dios “sa Bug-os Mo nga Tagipusuon”

Ginalaragway sang Biblia ang aton Manunuga, nga nagasiling: “Ang Igang, himpit ang iya binuhatan, kay ang tanan niya nga dalanon katarungan. Isa ka Dios sang katutom, nga sa iya wala sing inhustisya; matarong kag matadlong sia.” (Deuteronomio 32:4) Huo, si Jehova kaangay sang isa ka daku nga igang. Ang iya mga panuytoy tuhoy sa moral kag espirituwal nga mga butang masaligan gid bisan ano pa nga mga pagbag-o ang nagakatabo sa palibot naton. Ang Hulubaton 3:5, 6 nagasiling: “Magsalig ka kay Jehova sa bug-os mo nga tagipusuon kag indi magsandig sa imo kaugalingon nga paghangop. Sa tanan mo nga dalanon talupangda sia, kag tadlungon niya ang imo mga banas.”

Sa pagkamatuod, sin-o pa ang makahatag sing mas maayo nga pagtuytoy magluwas sa aton Manunuga, ang isa nga nagaisip ‘sang mga buhok mismo sa aton mga ulo’? (Mateo 10:30) Dugang pa, bisan nga ayhan nabudlayan kita sa pagbaton sa kamatuoran, ginpamatud-an niya nga isa sia ka matuod nga abyan, ang isa nga nagahigugma gid sa aton kag bunayag sa aton sa tanan nga tion.—Salmo 141:5; Hulubaton 27:6.

Talupangda man nga wala kita ginapilit ni Jehova nga tumanon sia. Sa baylo, nagapakitluoy sia sa aton pasad sa gugma. “Ako, si Jehova, . . . ang Isa nga nagatudlo sa imo agod makabenepisyo ka, ang Isa nga nagatuytoy sa imo sa dalanon nga dapat mo laktan. O kon talupangdon mo lamang ang akon mga sugo! Nian ang imo paghidait mangin subong sang suba, kag ang imo pagkamatarong subong sang mga balod sang dagat.” (Isaias 48:17, 18) Wala ka bala naganyat sa isa ka Dios nga kaangay sini? Dugang pa, ginpat-od niya nga matigayon naton ang iya kaalam paagi sa iya inspirado nga Pulong, ang Balaan nga Biblia, ang libro nga labing lapnag nga napanagtag sa bug-os nga kalibutan!—2 Timoteo 3:16.

Ang Pulong sang Dios Nagasulo sang Dalan

Tuhoy sa Sagrado nga Kasulatan, ang salmista nagsulat: “Ang imo pulong suga sa akon tiil, kag kapawa sa akon banas.” (Salmo 119:105) Ang suga sa aton tiil nagabulig nga makita naton kon may katalagman sa malapit, samtang ang kapawa sa aton banas nagasulo sang dalan sa unhan. Buot silingon, matuytuyan kita sang Pulong sang Dios sa bug-os nga kabuhi paagi sa pagbulig sa aton sa paghimo sing maalamon kag matarong nga mga desisyon sa tanan nga mga butang—mga butang nga may kaangtanan sa karon kag sa kon ano ang mahimo nga makaapektar sa aton sa palaabuton.

Binagbinaga, halimbawa, ang Sermon sa Bukid. Sa sining malip-ot nga diskurso, nga narekord sa Mateo kapitulo 5 tubtob 7, nagpamulong si Jesucristo tuhoy sa kalipay, gugma, dumot, kaluoy, nagakaigo nga paggawi, pangamuyo, paghingamo sing manggad, kag madamo pa nga mga topiko nga importante gihapon karon subong sang nagligad. Nahangpan gid niya ang kahimtangan sang mga tawo amo nga “ang kadam-an nahayanghag sa iya paagi sang pagpanudlo.” (Mateo 7:28) Basaha palihug sa makadali ini nga sermon. Mahimo gid nga magadayaw ka man.

“Padayon nga Magpangayo” sing Bulig sang Dios

Matuod, indi pirme mahapos nga himuon kon ano ang husto sa mata sang Dios. Sa katunayan, ginapaanggid sang Biblia ang aton pagpakigbato sa makasasala nga huyog sa isa ka inaway. (Roma 7:21-24) Apang, madaug naton ini nga inaway sa bulig sang Dios. “Padayon sa pagpangayo,” siling ni Jesus, “kag hatagan kamo; padayon sa pagpangita, kag inyo makita . . . Kay ang tagsatagsa nga nagapangayo magabaton, kag ang tagsatagsa nga nagapangita makakita.” (Lucas 11:9, 10) Huo, indi pagtalikdan ni Jehova ang bisan sin-o nga hanuot gid nga nagatinguha sa paglakat sa makitid nga banas padulong sa kabuhi nga walay katapusan.—Mateo 7:13, 14.

Talupangda ang halimbawa ni Frank, nga giyan sa tabako sang nagsugod sia sa pagtuon sa Biblia sa mga Saksi ni Jehova. Sang mabasa niya ang 2 Corinto 7:1 kag nahangpan niya nga ang iya bisyo “dagta sang unod” sa mata sang Dios, namat-od si Frank nga untatan ang pagpanigarilyo. Apang, indi ini mahapos himuon. Isa ka bes nagkamang pa gani sia sa pagpangita bisan sing upos man lang sang sigarilyo!

Bangod sining makahuluya nga natabo, narealisar ni Frank nga sobra na gid gali ang pagkagiyan niya sa tabako. (Roma 6:16) Gani, hanuot sia nga nangamuyo sing bulig, ginhimuslan niya ang makapalig-on nga pagpakig-upod  sang Cristianong kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa ila lugar, kag gin-untatan niya ang iya malain nga bisyo.—Hebreo 10:24, 25.

Busga ang Imo Espirituwal nga Kinahanglanon

Ang natabo kay Frank isa lamang sang madamo nga mga halimbawa nga nagapakita nga ang Biblia nagahatag sing pinakamaayo nga pagtuytoy sa moral kag espirituwal nga mga butang, kag nagapapagsik man ini nga sundon ang pagtuytoy. Gani, indi katingalahan nga si Jesus nagsiling: “Ang tawo mabuhi, indi sa tinapay lamang, kundi sa tagsa ka pulong nga nagagua sa baba ni Jehova.”—Mateo 4:4.

Kon batunon kag sundon naton ang hamili nga mga kamatuoran sang Dios, magabulig ini sa aton nga mapauswag ang aton panghunahuna, balatyagon, espirituwalidad, kag panglawas. Ang Salmo 19:7, 8 nagasiling: “Ang kasuguan ni Jehova himpit, nga nagapahauli sang kalag. . . . Ang mga mando gikan kay Jehova matadlong, nga nagapasadya sang tagipusuon; ang sugo ni Jehova matinlo, nga nagapasanag sang mga mata [nga may paglaum kag matin-aw nga paghanduraw sa katuyuan sang Dios].”

Paagi sa iya Pulong, ginabuligan kita ni Jehova sa pagkay-o sang aton moral nga kompas ukon giya kag sa pagtigayon sing labing malipayon nga kabuhi nga posible karon. Ginasugiran man niya kita tuhoy sa palaabuton. (Isaias 42:9) Subong sang ginapakita sang masunod nga artikulo, masanag ang palaabuton sang tanan nga nagabaton sang pagtuytoy sang Dios.

[Kahon/Retrato sa pahina 4, 5]

Ang Imo Moral nga “Kompas”

Ang konsiensia isa ka hamili nga dulot sa mga tawo. Gani, ang mga tawo sang tanan nga pungsod kag tribo, kag subong man sang tanan nga tion, may palareho nga sulundan sang paggawi. (Roma 2:14, 15) Apang, ang konsiensia mahimo magsala; mahimo ini maimpluwensiahan sang pagtuluuhan sang butig nga mga relihion, mga pilosopiya sang tawo, pagkamaynadampigan, kag malain nga mga kailigbon. (Jeremias 17:9; Colosas 2:8) Gani, kaangay sang isa ka kapitan sa barko nga mahimo nga kinahanglan niya pirme nga kay-uhon ang iya mga instrumento sa paglayag, kinahanglan man nga tan-awon kag, kon kinahanglanon, kay-uhon naton pirme ang aton moral kag espirituwal nga kompas ukon giya agod maghisanto sa matarong nga mga talaksan sang aton Manughatag-kasuguan,” nga si Jehova nga Dios. (Isaias 33:22) Indi kaangay sang mga talaksan sang mga tawo sa paggawi, nga mahimo magbag-obag-o sa lainlain nga kaliwatan, ang himpit nga mga talaksan sang Dios wala nagabag-o. “Ako si Jehova; wala ako nagabag-o.”—Malaquias 3:6.

[Kahon sa pahina 7]

Panuytoy Para sa Kadalag-an kag Kalipay

PAGPANGITA SING KALIPAY

“Malipayon ang mga mahunahunaon sang ila espirituwal nga kinahanglanon.”—MATEO 5:3.

“May kapin nga kalipay sa paghatag sangsa pagbaton.”—BINUHATAN 20:35.

“Malipayon ang mga nagapamati sa pulong sang Dios kag nagatuman sini!”—LUCAS 11:28.

PAGTUKOD SING PAGSALIG

“Maghambal sang kamatuoran ang kada isa sa inyo sa iya isigkatawo.”—EFESO 4:25.

“Ang kawatan indi na magpangawat.”—EFESO 4:28.

“Ang pag-asawahay mangin dungganon sa tanan, kag ang higdaan sang pag-asawahay mangin wala sing dagta.”—HEBREO 13:4.

PAGPALAMBO SING MAAYO NGA MGA KAANGTANAN

“Ang tanan nga butang nga luyag ninyo nga himuon sang mga tawo sa inyo, dapat man ninyo himuon sa ila.”—MATEO 7:12.

“Maghigugma man [ang bana] sang iya asawa subong sang paghigugma niya sa iya kaugalingon; . . . ang asawa dapat may tudok nga pagtahod sa iya bana.”—EFESO 5:33.

“Padayon nga . . . patawaron sing kinabubut-on ang isa kag isa.”—COLOSAS 3:13.

PAGLIKAW KAG PAGLUBAD SANG DI-PAGHANGPANAY

“Indi magbalos sang malaut sa malaut kay bisan sin-o.”—ROMA 12:17.

“Ang gugma mapinasensiahon kag mainayuhon . . . Wala ini nagaisip sang kahalitan.”—1 CORINTO 13:4, 5.

“Dili pagpatuniri sing adlaw ang inyo kaakig.”—EFESO 4:26.