Indi Ka Bala Makakilala sing Duag?
Indi Ka Bala Makakilala sing Duag?
“Kon mag-ilis ako sing bayo, ginatan-aw anay sang akon asawa kon bala magkabagay ang mga duag nga ginapili ko,” siling ni Rodney. “Kon mamahaw kami, sia ang nagapili sang prutas para sa akon kay indi ko mahibaluan kon bala tanang na ini. Sa akon naman trabaho, bangod nanuhaytuhay ang duag sang mga butang nga ulubrahon sa iskren sang kompyuter, indi ko pirme mahibaluan kon ano ang akon buksan. Kon nagamaneho naman ako sing salakyan, palareho lang ang panan-aw ko sa pula kag berde nga suga-trapiko, gani ginabantayan ko na lang kon bala ang nagasiga nga suga amo ang sa ibabaw ukon sa ubos. Apang, problema ko gid kon nagainguray ang suga-trapiko.”
SI Rodney indi makakilala sing duag. May diperensia ang iya retina, nga amo ang nasulod nga anib sang tisyu sang mata nga sensitibo sa kasanag. Kaangay ni Rodney, isa sa kada 12 ka lalaki kag isa sa kada 200 ka babayi nga taga-Europa ang may amo sini nga problema. * Kag kaangay sang kalabanan sa ila, indi lamang puti kag itom nga duag ang makita ni Rodney. Apang, kon ipaanggid sa mga may normal sing panan-aw, lain ang panan-aw niya sa pila ka duag.
Ang retina sang mata sang tawo masami nga may yara tatlo ka sahi sang daw korte-imbudo nga mga selula ukon cone cell nga sensitibo sa mga duag. Ang tagsa ka sahi gindesinyo nga makakilala sang panguna nga duag sang kasanag, nga amo ang asul, berde, ukon pula. Ginapahikot sang lainlain nga kasanag ang katumbas nga mga cone cell, nga amo naman ang nagasinyales sa utok kag nagatugot sa isa nga makilala ang mga duag. * Apang, para sa mga tawo nga indi makakilala sing duag, ang ila mga selula indi tanto ka sensitibo sa isa ukon kapin pa ka duag, amo nga lain ang ila panan-aw sa duag. Ang kalabanan sa ila nabudlayan sa pagkilala sa duag nga dalag, berde, duag-kahil, pula, kag kaki. Gani, indi nila makita ang berde nga agup-op sa kaki nga tinapay ukon sa dalag nga keso ukon indi nila mahibaluan kon bala ang isa ka tawo asul sing mata kag bukay sing buhok ukon berde sing mata kag pula sing buhok. Kon ang mga selula sang isa ka tawo nga sensitibo sa pula tuman kaluya, itom ang mangin panan-aw niya sa pula nga rosas. Pila lamang ang indi makakita sang duag nga asul.
Mga Bata nga Indi Makakilala sing Duag
Ang problema sa pagkilala sing duag masami nga ginapanubli kag yara na sa tion sang pagkabun-ag, gani ang mga bata nga may amo sini nga problema masami nga nakatuon lamang sa pagkilala sa duag sing di-hungod. Halimbawa, bisan pa indi nila makita ang kinatuhayan sang mga duag, ginakilala nila ini paagi sa pagtan-aw kon bala malus-aw ini ukon masili kag ginaangot nila ini nga mga kinatuhayan sa ngalan nga ginahatag sa mga duag. Mahimo man sila nakatuon sa pagkilala sa mga butang paagi sa hitsura kag paghikap sa baylo nga paagi sa duag. Sa katunayan, daku na sang mahibaluan sang madamo nga pamatan-on nga may amo gali sila sini nga problema.
Bangod ang mga pamaagi sang mga eskwelahan sa pagtudlo, ilabi na para sa magagmay nga mga bata, pirme nagagamit sing mga duag, ang bata mahimo masal-an sang mga ginikanan kag mga manunudlo nga mahina sing utok bisan pa nga, sa pagkamatuod, indi gali sia makakilala sing mga duag. Ginpinahan pa gani sang isa ka maestra ang singko-anyos nga bata nga lalaki bangod naghimo sia sing larawan nga ang duag sang panganod rosa, ang mga tawo berde, kag ang mga dahon sang kahoy kaki. Para sa isa ka bata nga indi makakilala sing duag, ini nga mga duag normal lamang. Gani, ginarekomendar sang mga doktor nga magpatan-aw pirme may kaangtanan sini samtang bata pa.
Bisan nga wala pa sing nahibaluan nga bulong sa sini nga problema, wala ini nagalala kon magdaku na ang bata ukon may posibilidad nga makatigayon sia sing iban pa nga problema sa mata. * Walay sapayan sini, makaulugot gid kon indi ka makakilala sing duag. Apang, kon maggahom na ang Ginharian sang Dios, dulaon ni Jesucristo ang tanan nga pagkadihimpit sa mga tawo nga mahinadlukon sa Dios. Nian, makita na sang mga tawo nga may bisan ano man anay nga problema sa mata ang matahom nga mga binuhatan ni Jehova.—Isaias 35:5; Mateo 15:30, 31; Bugna 21:3, 4.
[Mga nota]
^ par. 3 Ini nga problema makita sa tanan nga rasa, apang pinakamadamo ini sa mga taga-Europa, taga-Aminhan nga Aprika, kag taga-bagatnan-sidlangan nga bahin sang Asia ukon sa mga Caucasian.
^ par. 4 Ang madamo nga sapat makakilala sing duag, bisan pa nga indi pareho sa aton ang panan-aw nila sa mga duag. Ang mga ido, halimbawa, may yara lamang duha ka sahi sang cone cell sa ila mga retina, ang isa para sa asul kag ang isa naman para sa pula-pulahon kag berde-berdehon. Sa pihak naman nga bahin, ang iban nga mga pispis may yara apat ka sahi sang cone cell kag makakita sila sing nagapaitom sing panit ukon ultraviolet nga kasanag, nga indi makita sang tawo.
^ par. 8 Kon kaisa, ang isa indi makakilala sing duag bangod sang balatian. Kon matalupangdan mo sa ulihi nga daw nabudlayan ka sa pagkilala sing duag, magpatan-aw ka sa isa ka doktor sa mata.
[Kahon/Diagram sa pahina 18]
MGA PAGTILAW KON BALA MAKAKILALA KA SING MGA DUAG
Agod mahibaluan ang sahi sang problema sang isa ka tawo sa pagkilala sing duag kag kon bala malala na ini ukon indi, ang mga pagtilaw nga ginahimo masami nagagamit sing isa ka desinyo sang lainlain sing duag nga mga pintok. Ining ginatawag nga Ishihara nga pagtilaw ginagamit sing lapnag kag may yara ini tubtob sa 38 ka desinyo. Halimbawa, kon ang isa sa mga desinyo para sa pagtilaw ginatan-aw kon adlaw, ang tawo nga may normal nga panan-aw dapat makakita sing numero nga 42 kag 74 (sa wala), samtang ang tawo naman nga indi makakilala sing pula kag berde nga mga duag, nga amo ang labing kinaandan, wala sing makita nga numero sa ibabaw kag makakita sing 21 sa ubos. *
Kon ang resulta sang pagtilaw magapakita nga may yara problema, mahimo irekomendar sang isa ka doktor sa mata ang dugang pa nga pagtilaw agod mahibaluan kon bala ginpanubli ini ukon may iban pa nga kabangdanan.
[Nota]
^ par. 15 Ginapresentar ini nga mga diagram para lamang sa ilustrasyon. Ang mga pagtilaw agod hibaluon kon ang isa may problema sa pagkilala sa mga duag dapat himuon sang isa ka kalipikado nga propesyonal.
[Credit Line]
Color test plates on page 18: Reproduced with permission from the Pseudoisochromatic Plate Ishihara Compatible (PIPIC) Color Vision Test 24 Plate Edition by Dr. Terrace L. Waggoner/www.colorvisiontesting.com
[Kahon sa pahina 19]
NGAA LABAN MGA LALAKI?
Ang napanubli nga problema sa pagkilala sing duag ginadala sang X nga chromosome. Ang mga babayi may yara duha ka X nga chromosome, samtang ang mga lalaki naman may yara isa ka X kag isa ka Y. Gani, kon ang isa ka babayi makapanubli sing problema sa panulok sa isa ka X nga chromosome, mahimo ini buslan sang normal nga gene sa pihak nga chromosome, sa amo madula na ang iya problema sa panan-aw. Apang ang isa ka lalaki nga makapanubli sing problema sa iya X nga chromosome wala na sing iban pa nga X nga chromosome nga mahimo ibulos sa sini.
[Diagram/Mga retrato sa pahina 18]
(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)
KON PAANO KITA MAKAKITA SING MGA DUAG
Ang kasanag halin sa mga butang nagaagi sa cornea kag mga lente kag ginapokus sa retina
Cornea
Lente
Retina
Ang larawan baliskad apang ginatadlong sa ulihi sang utok
Ginapaalinton sang OPTIC NERVE sa utok ang makita sang mata
Ang RETINA may yara mga cone cell kag mga rod cell. Paagi sa sini, makita sang isa ang kasanag kag kadulom subong man ang nanuhaytuhay nga duag
Rod
Cone
Ang mga CONE CELL sensitibo sa pula, berde, ukon asul nga kasanag
Pula
Berde
Asul
[Mga retrato]
Normal nga panan-aw
Sa mga indi makakilala sing duag
