Shark Bay—Isa ka Makahalawhaw nga Duog sa Dagat

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA AUSTRALIA

ANG Shark Bay isa ka malapad kag nagadalom sing kubos sa mga 9 metros nga linaw nga nahamtang sa pinakapunta sang katundan nga baybayon sang Australia, nga mga 650 kilometros sa aminhan sang siudad sang Perth. Sang 1629, ang Olandes nga manuglagulad nga si Francois Pelsaert nagtawag sini nga desyerto nga “kigang kag sinumpa nga duog, nga wala sing mga tanom kag hilamon.” Sang ulihi, ginkabig ini sang mga tawo nga nakakadto diri subong wala sing pulos nga duog.

Apang sa karon, kapin sa 120,000 ka tawo ang nagadugok sa Shark Bay kada tuig. Tuman gid katahom sining naligwin nga duog amo nga ginbutang ini sa World Heritage List sang 1991. *

Kahilamnan nga Dagaya sa Kabuhi

Nakita kuntani ni Pelsaert ang kahilamnan kon nagsalom sia sa tubig, kay ang Shark Bay amo ang may labing daku kag may pinakamadamo nga nanuhaytuhay nga hilamon sa dagat sa bug-os nga kalibutan, nga kapin sa 4,000 kilometros kuadrados ang kalaparon. Ang Wooramel Seagrass Bank lamang nagalaba sing 130 kilometros sa nasidlangan nga siwil sang Shark Bay.

Ang mga hilamon nagapamulak gid gali nga mga tanom kag ginsakdag sini ang tuman kadamo nga sahi sang tinuga sa dagat. Nagapuyo sa sining kahilamnan ang mga semilya sang lukon, magagmay nga mga isda, kag madamo gid nga mga tinuga sa dagat. Ang kahilamnan sa dagat nagaaman man sing bastante nga pagkaon sa mga 10,000 ka dugong nga nagapuyo sa sini. Ining mabuot kag mausisaon nga mga mamalya, nga nagabug-at sing tubtob 400 ka kilo, ang malinong nga nagapaningaon sa idalom sang tubig, nga kon kaisa ang kapin sa 100 sini sa ila. Ang Naaminhan nga Australia, gikan sa Shark Bay sa katundan tubtob sa Moreton Bay sa sidlangan, mahimo amo karon ang ginapuy-an sang pinakadamo nga dugong. *

Suno gid sa iya ngalan, ang Shark Bay ginaistaran sang kapin sa isa ka dosena nga espesyi sang mga bagis. Lakip sa sini amo ang makahaladlok kag daku kaayo nga tiger shark kag ang daku pa gid kaayo apang mabuot nga whale shark, ang  pinakadaku nga isda sa kalibutan. Nagapuyo man diri ang mga bagis kag mga dolpin, amo nga indi matuod ang ginasugidsugid nga indi ka makakita sing mga bagis sa mga lugar nga may mga dolpin. Nakakita pa gani ang mga manugpanalawsaw sing mga 70 porsiento sang mga dolpin sa sini nga duog ang may mga pinalian bangod gin-atake sila sang mga bagis. Makita man ang linibo ka humpback nga mga balyena nga nagahapit diri agod magpahuway kon maglakbay sila sa bagatnan kada tuig kag amo man nga kadamuon sang mga pawikan nga nagaabot diri kada tuig agod mangitlog sa baybayon.

Mga Bato Gid Bala Ini?

Kon ipaanggid sa iban nga bahin sang Shark Bay, ang Hamelin Pool nga nahamtang sa nabagatnan nga punta sang linaw, daw masubo kag daw wala sing kabuhi. Bangod sang pirme nga pag-alisngaw, ining maalabaab nga linaw doble ang kaparat sangsa kinaandan nga tubig sa dagat. Makita sa panghigaron ang daw malus-aw nga abuabuhon nga mga bato. Apang kon himutaran ini, indi ini mga “bato” kundi mga stromatolite. Ang mga stromatolite ginhimo sang tuman kadamo nga cyanobacteria. Ang cyanobacteria ukon duag asul kag berde nga mga algae tuman ka gamay nga mga organismo nga may isa sing selula. Mga tatlo ka bilyon sini ang makaigo sa isa ka metro kuadrado!

Ining mga mikrobyo nagasamo sang ila mapilit nga laway sa mga elemento nga ila ginkuha sa tubig-dagat agod makahimo sing semento, nga ila ginadugang sing amat-amat sa ila daw bato nga puluy-an. Tuman gid kahinay ang ila paghimo sini. Sa pagkamatuod, antes makalab-ot ini sa kataason nga 30 sentimetros, mga 1,000 ka tuig na ang edad sang stromatolite!

Ang Hamelin Pool amo ang may pinakamadamo kag nanarisari nga mga stromatolite sa bug-os nga kalibutan. Kag dugang pa, isa ini sang pila na lang ka duog nga may madamo pa nga stromatolite.

Ang mga Bida sa Shark Bay

Ang ginadugukan gid sa Shark Bay amo ang bottlenose nga mga dolpin sang Monkey Mia, isa ka baybay sa kilid sang Denham Peninsula. Ang Monkey Mia amo ang isa sa pila ka duog sa kalibutan diin ang layaw nga mga dolpin regular nga nagapalapit sa mga tawo sa baybayon. Wala sing nakahibalo kon san-o ini nagsugod.

Ang pila nagsiling nga sang katuigan 1950 ginatabog kuno sang mga dolpin ang mga isda sa panghigaron kag ginakaon ini—nga ginahimo gihapon sang mga dolpin bisan karon. Mahimo nga himuslan sang mga tawo ini nga kahimtangan agod pakan-on kag amiguhon ang mga dolpin. Sang 1964 isa ka mangingisda nga babayi sa sini nga duog ang nag-itsa sing isda sa nagaisahanon nga dolpin nga nagalibotlibot  sa iya baruto sa Monkey Mia. Ang dolpin, nga gintawag sang mga tawo nga si Charlie, nagbalik pagkasunod nga gab-i kag nagkaon na sang isda sa kamot sang babayi. Wala magdugay, nag-ilog kay Charlie ang iban nga mga dolpin.

Sugod sadto, tatlo ka henerasyon sang mga dolpin ang naglingaw sa minilyon ka bisita. Naganyat man ang kapin sa 100 ka mga biologo gikan sa nanuhaytuhay nga pungsod nga magpanalawsaw sa ila. Gani, amo ini nga mga dolpin ang gintun-an gid sang maayo sang mga biologo.

Sa karon, halos kada aga nagakadto sa baybayon sang Monkey Mia ang mga dolpin kag ang mga boto sini. Madamo sang nalangkag nga mga dumuluaw ang nagahulat sang ila pag-abot, apang pila lang ang ginatugutan nga magpakaon. Ngaa? Bangod luyag pat-uron sang mga nagabantay sa parke nga indi magsalig ang mga dolpin sa ginahatag sa ila nga pagkaon. Walay sapayan sini, makita sang tanan ang pagpakaon sa ila. “Kuntani amo sini ka suod ang mga tawo sa tanan nga tinuga sa duta!” tuaw sang isa ka babayi.

Ginapakita sang Biblia nga ining mga handum nagapabanaag sang orihinal nga katuyuan sang Dios sa mga tawo nga magpasakop sa ila ang mga sapat. (Genesis 1:28) Kon mahuyugon ka sa mga sapat, malipay ka nga ang katumanan sang katuyuan sang Dios, bisan nga napauntat sing makadali bangod sang sala, matuman gid kon ang Ginharian sang Dios, nga isa ka langitnon nga panguluhan sa pagdumala ni Jesucristo, magagahom sa duta.—Mateo 6:9, 10; Bugna 11:15.

Sa idalom sang Ginharian sang Dios, ang bug-os nga duta mangin duog sang kinaugali nga katahom, nga puno sang kapagros kag kabuhi. Sa dili madugay, ang mga duog subong sang Shark Bay mahimo mangin mas makagalanyat pa gid para sa mga tawo nagabisita diri.—Salmo 145:16; Isaias 11:6-9.

[Mga nota]

[Mga mapa sa pahina 15]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

AUSTRALIA

SHARK BAY

[Retrato sa pahina 16, 17]

Ang baybayon sang Monkey Mia kon tan-awon gikan sa kahawaan

[Retrato sa pahina 16, 17]

Isa ka mabuot nga dugong

[Credit Line]

© GBRMPA

[Retrato sa pahina 16, 17]

Binilyon ka magagmay gid kaayo nga mga organismo ang nagahimo sang mga “stromatolite”

[Retrato sa pahina 17]

Regular nga nagakadto ang layaw nga mga dolpin sa baybayon sang Monkey Mia

[Credit Line sang retrato sa pahina 15]

© GBRMPA; satellite map: Jeff Schmaltz, MODIS Rapid Response Team, NASA/GSFC

[Credit Line sang retrato sa pahina 17]

All images, except dugong, supplied courtesy Tourism Western Australia