Ang Dios Bala ang Nagabuot?

“ANG Dios gugma,” siling sang Biblia. (1 Juan 4:8) Matarong man sia kag maluluy-on. “Ang Igang, ang iya binuhatan himpit; kay ang tanan niyang dalanon katarungan. Dios sang katutum kag walay kalautan, matadlong kag matarung sia.”—Deuteronomio 32:4.

Subong Manunuga, makita sing abanse ni Jehova nga Dios ang tanan nga mahimo bangdan sang kahalitan kag may gahom sia nga punggan ini. Bangod sini kag sang mga kinaiya sang Dios nga ginasambit sa Biblia, indi katingalahan nga madamo ang nagapamangkot, “Ngaa ginatugutan sang Dios ang mga kalamidad?” * Natun-an sang minilyon ka tawo nga namangkot sini, ang rasonable gid nga sabat sang Dios nga nasulat sa iya Pulong, ang Biblia. (2 Timoteo 3:16) Binagbinaga palihug ang masunod.

Ginsikway Nila ang Gugma sang Dios

Ginasugiran kita sang Biblia nga ginhatag sang Dios sa aton una nga mga ginikanan nga sanday Adan kag Eva ang tanan nga kinahanglanon nila agod mangin malipayon sila kag luwas sa katalagman. Dugang pa, samtang ginatuman nila kag sang ila mga anak ang sugo sang Dios nga “magmabungahon kag magbuad, kag magtugub sang duta,” makasalig ang nagadaku nga pamilya sang tawo sa padayon nga pag-atipan sang Dios.—Genesis 1:28.

Apang, makapasubo nga ginsikway nanday Adan kag Eva ang ila Manunuga paagi sa hungod nga paglalis sa iya kag pagsikway sa iya paggahom. (Genesis 1:28; 3:1-6) Amo man ang ginhimo sang kalabanan sang ila mga kaliwat. (Genesis 6:5, 6, 11, 12) Sa laktod, nagdesisyon ang katawhan sa kabilugan nga sila ang magdumala sa ila kaugalingon kag sa ila puluy-an nga duta, nga wala sing bulig sang Dios. Bangod ginakilala ni Jehova nga isa ka mahigugmaon nga Dios ang prinsipio sang hilway nga pagbuot, wala niya ginapilit ang iya pagkasoberano sa mga tawo, bisan pa ang ila ginahimo mahimo magdul-ong sa kahalitan. *

Walay sapayan sini, wala ginsikway ni Jehova ang tawo. Tubtob karon “nagapasubang sia sang iya adlaw sa mga malauton kag sa mga maayo, kag nagapaulan sa mga matarung kag sa mga di-matarung.” (Mateo 5:45) Dugang pa, ginhatagan sang Dios ang tawo sing ikasarang nga matun-an ang  duta kag ang mga siklo sini. Ini nga ihibalo nakabulig sa tawo sa nanuhaytuhay nga paagi agod mapaktan ang indi kinaandan nga mga paniempo kag ang iban pa nga mga katalagman nga mahimo matabo, subong sang mga paglupok sang bulkan.

Natukiban man sang tawo kon diin nga mga bahin sang duta ang may risgo sa mga linog ukon mga bagyo. Sa pila ka pungsod, nakabulig ini nga ihibalo agod maluwas ang kabuhi paagi sa paghatag sa mga tawo sing impormasyon bahin sini subong man sa pagpatindog sing mas mabakod nga mga bilding ukon mga balay. Nakabulig man ini agod mapauswag nila ang ila sistema sa pagpaandam sa mga tawo kon may manug-abot nga katalagman. Walay sapayan sini, nagadamo gihapon ang kalamidad kada tuig. Komplikado ang mga rason kon ngaa amo sini.

Kon Nagapuyo Ka sa Delikado Gid nga mga Duog

Ang grabe nga epekto sang kalamidad masami nga indi bangod sa puersa sang kinaugali. Masami nga bangod ini sa tuman kadamo nga tawo nga nagapuyo sa apektado nga duog. Suno sa report sang World Bank, sa kapin sa 160 ka pungsod, kapin sa 25 porsiento sang pumuluyo ang yara sa daku gid nga peligro nga mapatay bangod sa kalamidad. “Ang puersa sang kinaugali nga kuntani indi mangin kalamidad, posible gid nga magaresulta sa kalamidad samtang nagadamo pa ang mga tawo sa mga duog nga maapektuhan sini,” siling sang sientista nga si Klaus Jacob sang Columbia University sa Estados Unidos.

Ang nagapagrabe pa nga mga kabangdanan amo ang madasig, wala maplanuhi sing maayo nga urbanisasyon, ang pagkalbo sa kagulangan, kag ang pagsemento sa duta nga amo kuntani ang magsalupsop sa tubig kon mag-ulan. Ang duha ka ulihi nasambit nga rason mahimo bangdan sang makahalalit nga pag-ab-ab sang duta kag sobra nga pagbaha.

Ang kabangdanan nga ang isa ka linog tunaan sang isa ka daku nga kalamidad mahimo nga patuga man sang tawo, kay indi ang pagtay-ug ang ginabangdan sang pagkapatay kag pagkasamad sang mga tawo kundi ang pagkarumpag sang mga bilding. Gani, may rason gid ang ginasiling sang mga seismologo (eksperto sa linog): “Indi ang linog ang nagapatay sa mga tawo kundi ang mga bilding.”

Ang pagkadisangkol sang gobierno mahimo man tunaan sang pagkapatay sang mas madamo pa nga mga tawo. Sa isa ka pungsod sa Bagatnan nga Amerika, tatlo ka beses na nga nahapay sang linog ang kapital nga siudad sa sulod sang nagligad nga 400 ka tuig. Kag halin sang katapusan nga paglinog sang 1967, nagdoble pa ang populasyon sa lima ka milyon. “Apang wala sing mga layi para sa pagtukod sing mga bilding nga makaamlig sa pumuluyo ukon kon may yara man, wala ini ginapatuman,” siling sang magasin nga New Scientist.

Ang ulihi nasambit amo gid ang natabo sa siudad sang New Orleans, Louisiana, E.U.A., nga nahamtang sa manubo kag madali magbaha nga duog. Walay sapayan sang mga dike kag mga bomba nga pangsuyop sing tubig, ang kalamidad nga ginakahadlukan sang madamo natabo gid sang ulihi sang 2005 sang magbunal ang Bagyo Katrina. “Ang madugay na nga mga paandam” wala ginsapak ukon “wala ginserioso,” siling sang isa ka report sa USA Today.

Amo man sini nga panimuot ang ginapakita sa problema nga pag-init sang bug-os nga kalibutan, nga suno sa madamo nga sientista, mahimo nga magapagrabe pa sang mga kalamidad nga tuga sang paniempo kag sang pagtaas sang katupungan sang dagat. Maathag nga kon may matabo gani nga kalamidad, ang dapat binagbinagon amo ang panimuot sang gobierno kag sang mga tawo kag ang galastuhon nga kuarta. Mga butang ini nga indi dapat ibasol sa Dios. Ginapahanumdom sini ang isa ka kamatuoran sa Biblia nga wala sing ikasarang ang tawo “sa pagmando sang iya mga tikang.” (Jeremias 10:23) Ang isa pa  ka kabangdanan amo ang panimuot sang tawo sa mga paandam nga ginahatag sang kinaugali kag sang awtoridad.

Tun-i nga Mahangpan ang mga Patimaan

Una sa tanan, dapat naton mahangpan nga ang mga kalamidad mahimo matabo bisan pa wala sing patimaan. “Ang tion kag ang kahigayonan nagakahanabu sa [aton] tanan,” siling sang Manugwali 9:11. Apang, masami nga may yara gid man patimaan—halin sa kinaugali ukon sa awtoridad—kon may katalagman nga manug-abot. Gani, kon makahibalo maghangop ang mga tawo sa mga patimaan, mas daku ang posibilidad nga malikawan nila ang katalagman.

Sang magbunal ang tsunami sa isla sang Simeulue sa Indonesia sang 2004, sa linibo ka pumuluyo, pito lang ang napatay. Bangod nahibaluan na sang mga tawo nga kon indi gani normal ang paghunas sang baybay, mahimo nga may tsunami nga matabo, nalagyo dayon ang kalabanan sa ila. Naluwas man ang mga tawo sa mabaskog nga mga bagyo kag sa paglupok sang bulkan bangod namati sila sa mga paandam. Bangod una kon kaisa ang mga patimaan sang kinaugali sangsa paandam sang awtoridad, mas maayo kon sunado mo ini pareho, ilabi na kon delikado sa kalamidad ang duog nga ginapuy-an mo.

Apang, makapasubo nga “may huyog ang tawo nga ipanghiwala ang katalagman bisan pa athagon na gid ini,” siling sang isa ka bulkanologo (sientista nga nagaobserbar sa mga bulkan). Amo gid sini ang nagakatabo ilabi na kon pirme lang wala nagakadayon ang paandam nga ginahatag ukon madugay na nga wala sing kalamidad nga natabo. Kon kaisa naman, nahilak ang mga tawo nga biyaan ang ila mga pagkabutang, bisan pa daw nagahana na ang isa ka kalamidad.

Sa madamo nga mga puod, imol gid kaayo ang mga tawo amo nga indi nila masarangan ang pagsaylo sa duog nga wala sing katalagman. Apang, indi ang aton Manunuga kundi ang tawo mismo ang may salabton sa kaimulon sang tawo. Halimbawa, masami nga daku nga kantidad sang kuarta ang ginaurot sang mga gobierno para sa mga armas apang diutay lamang ang ginatigana nila para sa mga imol.

Walay sapayan sini, bisan pa daw ano ka imol ang mga tawo, may mahimo gihapon ang kalabanan sa ila. Paano? Paagi sa iya nasulat nga Pulong, ang Balaan nga Biblia, ginahatagan kita sang Dios sing madamo nga maayong mga prinsipio nga kon sundon naton, maluwas sini ang aton kabuhi.

Mga Prinsipio nga Makaluwas sing Kabuhi

▪ Indi pagsulaya ang Dios. “Dili ninyo pagsulayon ang GINOO,” siling sang Deuteronomio 6:16. Wala nagapati ang matuod nga mga Cristiano nga magahimo pirme ang Dios sing milagro agod proteksionan sila. Amo kon ngaa, kon may katalagman gani, ginapamatian nila ang laygay sang Biblia: “Ang mahalongon nga tawo nakakita sang malaut kag nagapanago sia; apang ang kulangkulang nagapadayon, kag nagaantus tungud sini.”—Hulubaton 22:3.

▪ Dapat naton pabaloran ang kabuhi labi pa sa materyal nga mga pagkabutang. “Ang kabuhi sang tawo indi sa kabuganaan sang mga butang nga naangkon niya.” (Lucas 12:15) Matuod, mapuslanon gid man ang materyal nga mga butang, apang indi ini mapuslan sang mga patay. Amo kon ngaa, ang isa ka tawo nga nagaapresyar sang kabuhi kag sang pribilehiyo nga makaalagad sa Dios wala nagapasimpalad agod lamang maamligan ang materyal nga mga pagkabutang.—Salmo 115:17.

Si Tadashi, nga nagapuyo sa Japan, nag-ebakwit dayon sang maglinog sang 2004 kag antes maghatag sing pahibalo ang awtoridad kon ano ang himuon. Ginpasulabi niya ang iya kabuhi sangsa iya balay kag mga pagkabutang. Si Akira, nga nagapuyo sa amo man nga duog, nagsulat nga “ang kadakuon sang halit depende, indi sa materyal nga kadulaan, kundi sa pagtamod sang isa. Gintamod ko ini nga kalamidad subong isa ka maayo nga kahigayunan agod pasimplehon ang akon kabuhi.”

▪ Pamatii ang mga paandam sang gobierno. “Ang tagsa ka tawo magpasakup sa pagbulut-an nga nagadumala.” (Roma 13:1) Kon maghatag ang awtoridad sing mando nga mag-ebakwit ukon sundon ang pila ka instruksion para sa kaluwasan, maalamon nga sundon ini. Nagpalayo si Tadashi gikan sa makatalagam nga duog bilang pagsunod sa mando nga mag-ebakwit amo kon ngaa wala sia mahaliti ukon nalikawan niya ang kamatayon nga mahimo matabo bangod sang mga pagtay-ug nga nagasunod pagkatapos sang mabaskog nga linog.

Kon indi gani maghatag ang awtoridad sing mga paandam tuhoy sa manug-abot nga kalamidad, dapat magdesisyon ang mga tawo kon san-o kag kon ano ang ila himuon sa atubangan sini nga katalagman, nga ginabinagbinag ang tanan nga impormasyon nga matigayon nila. Sa iban nga mga duog, mahimo nga maghatag ang lokal nga gobierno sing makabulig nga mga panuytoy agod maluwas sa kalamidad. Kon ini nga impormasyon matigayon sa inyo duog, nahibaluan mo bala ini? Kag nabinagbinag  mo na bala ini upod sa imo pamilya? (Tan-awa ang kaupod nga kahon.) Sa madamo nga mga pungsod, sa idalom sang pagtuytoy sang lokal nga sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova, naghimo ang mga kongregasyon sang mga Saksi sing pang-emerhensia nga mga tikang nga dapat sundon pananglit may manug-abot ukon may matabo nga kalamidad, kag nakabulig gid ini nga mga tikang.

▪ Magpakita sing Cristiano nga gugma. “Ako nagahatag sa inyo sing bag-ong sogo,” siling ni Jesus, “nga maghigugmaanay kamo; subong nga ako naghigugma sa inyo.” (Juan 13:34) Ang mga tawo nga nagapakita sing masinakripisyuhon kag tulad-Cristo nga gugma nagahimo sang tanan nga masarangan nila agod magbuligay sila sa paghanda ukon sa paglikaw sa kalamidad. Ang mga gulang sa mga kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova, maukod nga nagapanikasog nga makontak ang tanan nga katapo sang kongregasyon agod masigurado nga luwas sila ukon makasaylo sila sa luwas nga duog. Ginasekyar man sang mga gulang kon bala ang tagsa may ilimnon nga matinlo nga tubig, mga pagkaon, mga panapton, kag kinahanglanon nga mga bulong. Ang mga Saksi naman nga mga pamilya sa luwas nga mga duog nagatanyag sang ila puluy-an agod makadayon ang ila nagaebakwit nga mga masigkatumuluo. Matuod gid nga ini nga sahi sang gugma “himpit nga higot sang paghiusa.”—Colosas 3:14, NW.

Magagrabe pa bala ang mga kalamidad, subong sang panagupnop sang iban? Siguro, apang sa malip-ot lamang nga tion. Ngaa? Bangod malapit na matapos ang makahalanusbo nga dag-on nga ang tawo wala sa idalom sang paggahom sang Dios. Pagkatapos sini, ang bug-os nga duta kag ang tanan nga pumuluyo sini gamhan sang mahigugmaon nga Soberano nga si Jehova, nga may matahom nga mga resulta, nga amo ang masunod nga binagbinagon naton.

[Mga nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 7]

HANDA KA BALA MAG-EBAKWIT?

Ginarekomendar sang Office of Emergency sang New York City nga bilang plano para sa pag-ebakwit sang mga pamilya, maghanda sila sing ginatawag nga “pang-emerhensia nga bag”—isa ka mabakod kag madali bulakwiton nga bag nga nagaunod sang importante nga pang-emerhensia nga mga butang. Ang masunod mahimo ilakip: *

▪ Mga kopya sang importante nga mga dokumento sa indi mabasa sang tubig nga suludlan

▪ Ekstra nga liabe para sa awto kag balay

▪ Credit ukon debit card kag kuarta

▪ De-botelya nga tubig kag indi mapan-os nga mga pagkaon

▪ Plaslait, radyo nga may AM kag FM, cell phone (kon may yara ka), ekstra nga mga baterya

▪ Mga bulong para sa mga isa ka semana man lang, listahan sang kon ano oras kag sig-ano ukon pila ang tomaron nga bulong, mga reseta sang bulong, mga ngalan kag mga numero sang telepono sang mga doktor. (Siguraduha nga islan ang mga bulong antes ini magpasar)

▪ Pang-emerhensia nga mga bulong

▪ Mabakod kag komportable nga sapatos kag kaputi

▪ Impormasyon kon diin makontak kag kon diin magkitaay ang mga katapo sang pamilya, kag mapa sang inyo lugar

▪ Mga suplay para sa pag-atipan sa bata

[Nota]

[Credit Line sang retrato sa pahina 4]

USGS, David A. Johnston, Cascades Volcano Observatory