Libre kag Manamit nga Pagkaon Halin sa Kagulangan

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA FINLAND

SA MGA pungsod sa naaminhan pa gid sang Europa, madamo nga pamilya ang nanamian nga magkadto sa mga kagulangan agod mamupo sang ilahas nga mga prutas. Halimbawa sa Finland, may kinamatarong ang mga tawo sa pagkadto sa kagulangan bisan sa mga kagulangan nga may tag-iya na, basta indi lang sila manghalit ukon magpalapit gid sa puluy-an. Ini nga kinamatarong wala nasulat sa kasuguan apang madugay na ini nga tradisyon sa sining mga rehiyon. Puede makapanguha ang bisan sin-o sang mga ilahas nga bulak, mga uhong, kag mga prutas bisan diin lang.

Ang kagulangan sa Finland may mga 50 ka sahi sang berry, ang kalabanan sini sarang makaon. Ang tatlo ka kinaandan nga prutas amo ang mga bilberry, cloudberry, kag mga lingonberry. *—Tan-awa ang kaupod nga mga kahon.

Ang nagkalainlain nga mga duag kag damil sang mga berry nagadugang sa pagkananuhaytuhay sang pagkaon kag maayo sa lawas. “Ang mga berry sa naaminhan sang Europa nga nagatubo sa malawig nga init sang adlaw [kon tingadlaw] mas masili ang duag, mas mahumot, mas madamo sing mineral kag bitamina,” siling sang libro nga Luonnonmarjaopas (A Guide to Wild Berries). Dugang pa, ang mga berry may uganot, nga makabulig sa pagkontrol sang kadamuon sang kalamay sa dugo kag makapanubo sang cholesterol. May mga flavonoid kag phenolic compound man ini nga ginapatihan nga makapaayo sa lawas.

Makatrespaser bala ang kabudlay mo sa pagpanguha sing mga berry sa kagulangan? “Makakinot ka gid, kay medyo mahal ang mga berry sa balaligyaan. Kag kon ikaw gid ya ang manguha, mapat-od mo gid nga preska ini,” siling ni Jukka, nga mahuyugon sa pagpanguha. Ang iya asawa nga si Niina nagdugang pa, “Kon mamupo ka sang mga berry, puede pa kamo magpiknik sang imo pamilya.”

“Apang kon upod mo ang kabataan, maayo nga bantayan mo gid sila agod indi nila makaon ang indi kilala nga mga berry kag agod indi sila magtalang,” dugang ni Niina. Kinahanglan nga maghalong kay ang pila ka berry makahililo.

 Kaangay sang mga tawo sa sini nga rehiyon, nanamian gid sanday Jukka kag Niina sa kagulangan. “Naluyagan ko gid ang talon,” siling ni Niina. “Malinong kag preska ang hangin. Nagatawhay ang akon panghunahuna. Bisan ang kabataan nanamian man.” Nasapwan nanday Jukka kag Niina nga bangod malinong ang talon, maayo mamalandong kag maghambalanay ang pamilya.

Ang mga berry mas manamit kag masustansia kon preska ini kag bag-o lang maipo. Apang madali lang ini madunot. Agod may makaon nga berry sa tigtulugnaw, dapat ini ipreserbar. Sang una, ginatago sang mga tawo ang berry sa basement, apang sa karon ginabutang na ini sa freezer. Madamo nga berry ang ginadulse ukon ginahimo nga ilimnon.

“Sa tion sang tigtulugnaw, madumduman mo gid kag kahidlawan ang tig-ilinit, kon ipagua mo ang mga botelya nga nagaunod sang mga berry nga ginpang-ipo kag ginpreserbar sa tion sang tig-ilinit,” siling sang isa ka manunulat sa Sweden sa libro nga Svenska Bärboken (The Swedish Berry Book). Magamit ang berry sa lainlain nga paagi. Kon pamahaw, manamit ini isamo sa yogurt, granola, ukon linugaw. Ginadulse man ini kag ginapalaman sa tinapay. Kag ang dinulse nga berry ukon ang duga sini matahom tulukon upod sa nagkalainlain nga mga linuto.

Madamo ang nagabakal sang berry sa balaligyaan. Apang handurawa nga yara ka sa kagulangan diin maayo ang tiempo, mabugnaw ang hangin, kag malinong samtang nagatulok ka sa masili sing duag kag matam-is nga mga berry. Maayo gid ini nga kahigayunan nga makakuha sing libre kag manamit nga pagkaon! Ginapahanumdom kita sini sang pinamulong sang salmista: “O GINOO, daw ano kadamu sang imo binuhatan! Sa kaalam ginhimo mo sila tanan; ang duta puno sang imo mga manggad.”—Salmo 104:24

[Nota]

[Kahon/Mga retrato sa pahina 24, 25]

BILBERRY (Vaccinium myrtillus)

Ining kilala kag matam-is nga berry ginatawag man nga whortleberry. Masami nga ginahimo ini nga sarsa, puding, dulse, ukon ilimnon. Ingrediente man ini sang nagkalainlain nga mga pastry, subong sang bilberry pie. Ang bag-ong ipo nga bilberry manamit gid kon butangan sang gatas. Apang indi mo gid matago kon magkaon ka sing bilberry kay nagaasul ang imo baba kag bibig. Ginatawag man ini nga gossip berry.

 [Kahon/Mga retrato sa pahina 25]

CLOUDBERRY (Rubus chamaemorus)

Ini nga berry nagatubo sa nabaw-ing nga mga duog subong sang mga katunggan. Sa Finland, mas madamo ini sa aminhan nayon. Ang cloudberry maduga kag masustansia kay dagaya ini sa mga bitamina A kag C. Ang bitamina C sini tatlo ukon apat ka pilo ang kadamuon sangsa kahil. Ginapabaloran gid ang mga cloudberry, amo nga kon kaisa ginatawag ini nga bulawan sa mga katunggan. Ining matam-is nga mga berry nagapanamit pa gid sa mga pangyam-is, kag manamit man ini himuon nga alak.

[Credit Line]

Reijo Juurinen/Kuvaliiteri

[Kahon/Mga retrato sa pahina 25]

LINGONBERRY (Vaccinium vitis-idaea)

Ini nga berry, nga daw cranberry kon tulukon, kilala gid sa Finland kag Sweden. Ang duga ukon dinulse nga lingonberry sampat gid sa panihapon. Ang mapulapula nga berry ginahimo man nga sarsa, puding, ilimnon kag pastry. Madugay mapan-os ang lingonberry, bangod may kinaugali ini nga kaaslom nga nagapreserbar sa sini. Bangod sini nga kaaslom, nangin maisog ang sabor sini amo nga daw indi mo ini mauyunan sa primero mo nga pagkaon.

(Note: The article below is missing)

[Kahon sa pahina 25]

It’s Not All Fun!

Picking wild berries can be a pleasant and rewarding experience. * But it is not always free of difficulties. Pasi and Tuire are a married couple from Lapland who pick berries both for use at home and for sale. When picking berries, they are sometimes surrounded by swarms of pesky insects, such as mosquitoes and gadflies. “It is really annoying. They even get into your mouth and eyes,” shudders Tuire. Happily, though, you can protect yourself to some extent by wearing proper clothing and using insect repellents.

The trek into the wilderness can also prove difficult​—especially when you are walking in a swampy area. What appears to be solid ground can turn out to be a mudhole. Also, according to Pasi and Tuire, the actual picking of berries can be quite laborious. Bending and crouching for many hours may take a toll on your back and legs.

Finding the berries is not always easy either. “It takes a lot of persistent searching to find a good spot,” says Pasi. “Many times the searching is more wearing on us than the actual picking,” adds Tuire. Cleaning the berries after they are picked also calls for extra work.

Because of such challenges, some are inclined to leave the berries for the furry inhabitants of the forest. Still, many enthusiastic berry pickers, like Pasi and Tuire, continue to make their yearly trek into the forests and swamps. To them the joys of picking wild berries far outweigh the sacrifices.

[Footnote]