Ngaa Nahadlok Kita sa Kamatayon?

“Makahaladlok gid ang kamatayon; kay amo ini ang katapusan.”​—Aristotle.

GINKABIG sia sang iya mga kadungan subong isa ka babayi nga debotado gid sa iya relihion. Gintawag pa gani sia sang iban nga “haligi sang ila relihion.” Namat-an niya ang panudlo nga ang kamatayon indi ang katapusan, kundi isa ka alagyan padulong sa pihak nga kinabuhi. Apang, sang sia na mismo ang nagaatubang sang iya kamatayon, ginhugakom sia sang kahadlok. Nalisang sia, gani ginpamangkot niya ang iya espirituwal nga manuglaygay, “Kadamo gid [sing pagtuluuhan tuhoy sa kon ano ang nagakatabo kon mapatay ang isa ka tawo]; paano mo mahibaluan kon diin sini ang matuod?”

Nagapati ang halos tanan nga relihion kag katilingban nga kon mapatay ang tawo, padayon sia nga nagaluntad, ukon magaluntad liwat. Diin ang matuod sa madamo nga pagtuluuhan? Ginaduhaduhaan sang madamo ang pihak nga kinabuhi. Kamusta ka naman? Namat-an mo bala ang panudlo nga ang tawo padayon nga nagakabuhi kon mapatay sia? Nagapati ka bala sa sini? Nahadlok ka bala sa kamatayon?

Ang Kahadlok nga Mapatay

Ginatawag sang mga manugpanalawsaw ang kahadlok sa kamatayon subong “kabalaka sa kamatayon.” Sang nagligad nga mga tinuig, madamo nga libro kag mga report sang mga sientista ang ginsulat tuhoy sa sini nga topiko. Walay sapayan sini, mas luyag sang madamo nga tawo nga indi pagpamensaron ang kamatayon. Apang, maabot gid ang tion, sa indi madugay ukon sa ulihi, nga dapat naton pamensaron ang kamatayon. Indi sigurado ang kabuhi sang tawo​—kapin sa 160,000 ka tawo ang nagakapatay kada adlaw! Ang tanan nga tawo mahimo mapatay, kag madamo ang nahadlok sa sini.

Suno sa mga manugpanalawsaw, may pila ka kategoriya ang kabalaka sa kamatayon. Lakip sa sini amo ang kahadlok nga mag-antos antes mapatay, kahadlok sa kon ano ang matabo sa isa ka tawo kon mapatay sia, kahadlok nga mapatay ang isa ka hinigugma, kag kahadlok sa kon ano ang mangin epekto sa iya pamilya kag mga abyan kon mapatay sia.

Ang kinaandan nga ginakabalak-an sang mga tawo amo ang kahadlok nga madula ang ila kabuhi. Bisan ano pa ang ila ginapatihan, madamo ang nahadlok sa ideya nga ang kamatayon amo ang katapusan sang kabuhi. Gindugangan pa sang siensia ini nga kahadlok. Mapaathag na karon sang siensia ang halos tanan nga nagakatabo sa sulod sang lawas sang tawo. Wala sing ebidensia nga nakita ang mga biologo, mga pisiko, ukon mga kemiko, nga may isa ka di-kitaon nga butang sa lawas  sang tawo nga indi mapatay. Busa, suno sa madamo nga sientista, ang kamatayon sang tawo isa lamang ka biolohiko nga proseso.

Indi katingalahan nga madamo sang nagapati sa pihak nga kinabuhi, ang matuod, nahadlok nga mapatay. Talalupangdon nga si Hari Solomon sang dumaan nga panahon nagsulat nga ang kamatayon sang tawo amo ang katapusan nga mahimo kabigon sang iban nga makahaladlok.

“Yab-ok”​—Ang Katapusan nga Kaladtuan?

Sa 3,000 anyos nga tulun-an sang Manugwali, nagsulat si Solomon: “Ang buhi nakahibalo nga mapatay sila, apang ang patay wala makahibalo sang bisan ano, kag wala na sila sing balus; kay ang ila handumanan nalimtan. Subong man ang ila gugma kag ang ila dumut kag ang ila kahisa nawala sing dugay na.” Nagdugang pa sia: “Ang bisan ano nga makita nga himoon sang imo kamut, himoa ini sa imo gahum; kay sa Sheol nga imo ginakadtoan walay buluhaton ukon pahito ukon ihibalo ukon kaalam.”​—Manugwali 9:5, 6, 10.

Gin-inspirar sang Dios si Solomon sa pagsiling nga “ang nagakahanabu sa mga anak sang mga tawo nagakahanabu sa mga sapat; bisan isa ka butang ang nagakahanabu sa ila subong nga ang isa nagakapatay . . . Wala sing kinalabaw ang tawo sa mga sapat . . . Ang tanan nagakadto sa isa ka duug; ang tanan gikan sa yab-ok, kag ang tanan nagabalik sa yab-ok.”​—Manugwali 3:19, 20.

Bisan pa si Hari Solomon ang nagsulat sini nga mga pulong, naghalin ini sa Dios kag bahin ini sang iya nasulat nga Pulong, ang Biblia. Ini nga mga teksto, kag ang madamo pa nga teksto sa Biblia, wala nagasakdag sa popular nga pagpati nga kon mapatay kita, may isa ka bahin sang aton lawas nga nagapadayon sa pagkabuhi sa lain naman nga porma. (Genesis 2:7; 3:19; Ezequiel 18:4) Ginasugiran bala kita sang Dios nga ang “yab-ok,” amo ang katapusan sang tanan nga tawo? Wala gid!

Wala ginatudlo sang Biblia nga kon mapatay ang tawo, may isa ka bahin sang iya lawas nga indi mapatay. Apang, ginatudlo sini nga may maathag nga paglaum ang mga nagakapatay. Ipakita sang masunod nga artikulo kon ngaa indi ka dapat mahadlok nga ang kamatayon amo ang katapusan sang kabuhi sang tawo.

[Kahon sa pahina 3]

INDI MALIKAWAN NGA KAAWAY

Gintawag ang kamatayon nga kaaway sang tawo. Isa ini ka matuod nga kaaway, kag maathag gid ang ebidensia. Suno sa isa ka pagbanabana, mga 59 milyones ka tawo ang nagakapatay kada tuig, kon amo, mga 2 ka tawo kada segundo. Talupangda palihug sa ubos kon pila kag paano nagakapatay ang mga tawo.

▪ Isa ka tawo ang nagakapatay subong biktima sang inaway kada 102 segundo.

▪ Isa ka tawo ang ginapatay kada 61 segundo.

▪ Isa ka tawo ang nagahikog kada 39 segundo.

▪ Isa ka tawo ang nagakapatay sa aksidente sa salakyan kada 26 segundo.

▪ Isa ka tawo ang nagakapatay bangod sa gutom kada tatlo ka segundo.

▪ Isa ka bata nga kubos sa singko anyos ang nagakapatay kada tatlo ka segundo.

[Kahon sa pahina 4]

NAPASLAWAN NGA PAGPANALAWSAW

Sang Nobiembre 9, 1949, si James Kidd, 70 anyos nga minero sang saway, naalimunaw lamang sa kabukiran sang Arizona, E.U.A. Pagligad sang pila ka tuig, sa tapos sia madeklarar nga patay, ang iya sinulat sa lapis nga testamento nasalapuan, upod sa iya kuarta kag mga stock certificate nga ang kantidad ginatos ka libo ka dolyar. Sa iya testamento, nagtugon si Kidd nga ang iya kuarta dapat gamiton para sa pagpanalawsaw agod mangita sing “sientipiko nga ebidensia nga may kalag ang lawas sang tawo nga nagagua sa iya kon mapatay sia.”

Pagkatapos sini, kapin sa 100 ka nagapangangkon nga mga manugpanalawsaw kag mga sientista ang nag-aplay agod makakuha sing pundo nga kuarta. Naglawig sing binulan ang proseso sa hukmanan kag linibo ang nagsiling nga ang tawo may yara di-kitaon nga kalag. Sang ulihi, gintugyan sang hukom ang kuarta sa duha ka kilala nga manugpanalawsaw nga organisasyon. Pagligad sang kapin sa kalim-an ka tuig, wala gihapon makatukib ini nga mga manugpanalawsaw sing “sientipiko nga ebidensia nga may kalag ang lawas sang tawo nga nagagua sa iya kon mapatay sia.”