Matapna Pa Ayhan ang Krimen?

▪ Ginpamatay sang isa ka estudyante nga may diperensia sa hunahuna kag armado ang pila ka estudyante kag manunudlo sa iya eskwelahan.

▪ Ginkidnap ang isa ka bata nga babayi, kag bangod sini nagbakho gid ang iya mga ginikanan.

▪ Gin-ako sang isa ka tin-edyer nga ginpatay niya ang isa ka tawo bangod lamang nakunyag sia sa paghimo sini, kag ginpakita niya ang bangkay sa iya mga amigo nga nagsekreto sini sa sulod sang pila ka semana.

▪ Paagi sa internet, ang isa ka seksual nga manughimulos kag ang iban nga mga pedopilya nagabayluhanay sang mga ideya kon paano ganyaton ang mga bata.

PILA lamang ini sa makakilibang nga mga krimen nga ginabalita karon. Pamatyag mo bala wala ka sing peligro sa inyo duog, ilabi na kon gab-i? Apektado ka bala ukon ang imo pamilya sang krimen? Minilyon ka tawo sa bug-os nga kalibutan ang nahadlok pirme bangod sang krimen kag kasingki. Nagakahanabo ini bisan sa mga pungsod nga ginakabig anay nga malinong kag matawhay. Binagbinaga ang masunod nga malip-ot nga mga balita gikan sa nagkalainlain nga pungsod.

JAPAN: Ang Asia Times nagreport: “Sang una, ang Japan isa sa pinakamalinong nga mga pungsod sa bug-os nga kalibutan . . . Apang, ang ginabatyag sadto sang mga tawo nga wala sila sing peligro kag nagapuyo sila sa malinong nga pungsod ginbuslan na karon sang daku nga kahangawa bangod sang krimen kag sang terorismo sa bug-os nga kalibutan.”

LATIN AMERIKA: Ginapaabot sang prominente nga mga tawo sa Brazil nga mahanabo ang inaway sang gamay nga mga grupo sang mga kriminal sa siudad sang São Paulo, siling sang isa ka balita sang 2006. Bangod sang pulupanag-on nga kasingki nga nagalawig sing sinemana, nagpadala gilayon ang presidente sang pungsod sing mga soldado agod magbantay sa mga kalye sang siudad. Sa Sentral nga Amerika kag Mexico “may yara di-magkubos 50,000 ka pamatan-on nga miembro sang mga gang, kag bangod sini ang mga awtoridad sa amo nga mga duog pirme alisto,” siling sang balita sa pamantalaan nga Tiempos del Mundo. Nagsiling pa ang pamantalaan nga “sang tuig 2005 lamang, mga 15,000 ka tawo ang napatay sang mga gang sang mga pamatan-on sa El Salvador, Honduras, kag Guatemala.”

CANADA: “Ang mga eksperto sa krimen nagakahangawa sa pagdamo sang mga gang,” siling sang USA Today sang 2006. “Ang pulisiya . . . nagsiling nga may 73 ka gang sa mga kalye sang Toronto.” Suno sa amo man nga pamantalaan, ang hepe sang pulisiya nagsiling nga wala sing mahapos nga solusyon sa nagadamo pa nga problema tuhoy sa mga gang sa siudad.

BAGATNAN NGA APRIKA: Si Patrick Burton, nga isa ka manugpanalawsaw tuhoy sa krimen, nagsiling sa Financial Mail: “Ang kahadlok sa krimen nagalatom sa tagsa ka bahin sang pagkabuhi sang mga pamatan-on sa Bagatnan nga Aprika.” Nagalakip ini sang “masingki nga mga krimen subong sang pagpangawat sang armado nga mga tawo, pagpanghold-ap kag pagpangawat sa mga bangko,” siling sang pamantalaan.

PRANSIA: Madamo nga pumuluyo sang mga pabalay sang gobierno ang nahadlok adlaw-adlaw samtang “nagasaka sila sa mga hagdan  nga ginsulatsulatan kag may mga drowing, nagasulod sa peligruso nga mga paradahan sang salakyan, kag nagasakay sa pangpubliko nga salakyan nga delikado kon magdulom na.”​—Guardian Weekly.

ESTADOS UNIDOS: Nagadugang pa ang mga krimen bangod sang organisado nga mga gang. Suno sa report sang The New York Times, sa isa ka estado, ang surbe sang pulisiya nagreport nga halos 17,000 ka pamatan-on nga lalaki kag babayi, ang miembro sang isa sa mga 700 ka gang. Nagdugang ini sing mga 10,000 ka miembro sa sulod lamang sang apat ka tuig.

BRITANYA: May kaangtanan sa report sang UNICEF tuhoy sa epekto sang krimen sa kabataan, ang The Times sa London nagsiling: “Nagadugang ang kadamuon sang nagakapatay nga mga pamatan-on sa Britanya bangod natiruhan. . . . Labi pa nga nagalamharon ang edad sang mga natiruhan kag sang mga nagapangtiro.” Ang kadamuon sang mga priso sa Inglaterra kag Wales nagtimbuok sa halos 80,000.

KENYA: Ang mag-iloy nga wala gilayon maggua sa ila salakyan gintiro sang mga nagapang-agaw sang awto sa higad sang masako nga haywey, siling sang balita. Ang kapital sang Kenya nga Nairobi, nangin bantog sa tanan nga sahi sang krimen, lakip ang pagpangawat sa awto, pagpanakit kag pagpang-agaw sa pagkabutang sang iban, kag pagsulod sa mga balay kag maghimo sang krimen samtang ginatayaan sang armas ang mga tagbalay.

Indi na bala matapna ang pagdamo sang krimen? Ano gid ang ginatunaan sang krimen? Kag may rason bala kita nga maglaum nga sa pila ka adlaw ang mga tawo magakabuhi sing malinong kag matawhay? Binagbinagon sang masunod nga artikulo ini nga mga pamangkot.