Nagapainit-init sa Niebe

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA FINLAND

ANG sobra nga katugnaw sa Malayo nga Naaminhan mahimo makapakusog ukon makapatay pa gani sa tawo kon wala ini sing nagakaigo nga panapton kag sapatos. Apang, ang madamo nga sapat, padayon nga nagakabuhi bisan ano man ang panahon. Nakabulig sa ila ang ila mainit-init nga mga bulbol ukon balahibo, subong man ang makatilingala nga niebe nga nagaamlig sa ila gikan sa matugnaw nga hangin.

Ang niebe amo ang mga tinipik sang yelo nga naporma gikan sa usbong sang tubig, kag ang 25 sentimetros nga niebe katumbas sang mga 2.5 sentimetros nga tubig. Busa, ang niebe may madamo nga hangin nga yara sa ulot sang mga yelo. Ining makatilingala nga desinyo sang niebe nagaamlig sa mga binhi kag tanom batok sa sobra nga katugnaw tubtob nga ang niebe matunaw. Kag subong sang daku nga pulunduhan sang nagbilog nga tubig nga nagasunod sa kurba sang duta, nagakatunaw ang niebe nga nagabasa sa duta kag nagailig pakadto sa mga suba.

Ang Kabuhi sa Idalom sang Niebe

Sa mga nagasanga-sanga nga dalan sa idalom sang niebe, masako nga nagapakadto-pakari ang magagmay kag balahibuhon nga mga sapat agod mangita sing kalan-on. Nagalakip ini sang pamilya sang ilaga subong sang mga lemming, vole kag shrew. Ang shrew, nga pamilya man sang mole, isa ka gamay nga sapat nga nagakaon sing mga insekto kag labi na nga masako kon gab-i. Sa pihak nga bahin, ang mga ilaga masami makita nga nagadalagan sa kadaygan sang niebe nga nagapangita sang mga berry, mga liso, kag mahumok nga panit sang linghod nga mga kahoy.

Paano mahuptan sining magagmay nga mga sapat ang init sa ila lawas? Madamo sa ila ang wala lamang sing madamol kag mainit-init nga bulbol kundi daw may hurnuhan man sa ila lawas nga nagapatubas sing init paagi sa ila madasig nga metabolismo ukon pagtunaw sing pagkaon. Mahanduraw mo bala kon daw ano kadamo nga gatong ukon pagkaon ang kinahanglan sini agod makapatubas sing init ang ila lawas? Halimbawa, kada adlaw ang kadamuon sang ginakaon sang mga shrew nga mga insekto, mga ulod, kag mga pupa, halos pareho  sa iya kabug-aton. Subong man, ang pinakagamay nga sahi sang shrew nga amo ang pygmy shrew, nagakaon sing mas madamo kon ipaanggid sa iya kabug-aton. Busa, kon nagabugtaw sila puro na lang pagpangita sing pagkaon ang ila obra.

Ang magagmay nga mga sapat nangin paborito gid nga kalan-on sang bukaw kag sang duha ka klase sang weasel​—ang ermine kag least weasel. Bangod ang mga weasel maniwang kag maabtik, makaagi sila sa nagalikoliko kag nagasangasanga nga buho sa idalom sang niebe agod mangita sing pagkaon. Nangin kalan-on man sang mga weasel ang mga kuneho bisan mas daku ini sangsa ila.

Nagapangita man sing kalan-on ang mga bukaw. Ang great gray owl (isa ka sahi sang bukaw) may maanting nga pamatin-an gani mahimo niya masundan ang vole nga nagalakat sa idalom sang indi tuman kadamol nga niebe. Kon matultulan na sang bukaw ang iya kalan-on, maabtik ini nga nagasurip kag nagasalom sa niebe agod dagiton sang iya mga kuko ang biktima. Apang, kon madamol ang niebe, mahimo man magutman ini nga mga mananagit kag nagadamo sing tuman ang kalan-on nga mga sapat.

Agod indi sila magutman kon mag-iwat na ang pagkaon sa tigtulugnaw, ginagamit sang madamo nga sapat ang ila reserba nga tambok nga nasupot sang tig-ilinit. Apang sa masami, matigayon man nila ang iban nga pagkaon. Halimbawa, ginakitkit sang moose ang linghod nga sanga sang kahoy, ilabi na gid ang kahoy nga pino. Ginakaon man sang mga squirrel ang ila sinuptan kag tinago nga masustansia nga mga liso, kag ginakitkit sang mga kuneho ang linghod nga panit, mga singil, kag mga salingsing sang kahoy. Paborito man sang pila ka espesyi sang pispis ang nakusog nga mga berry kag linghod nga sanga sang pino.

Nagasurip kag Nagasalom sa Niebe!

Ginagamit man sang madamo nga pispis ang niebe agod magpainit-init samtang nagapahuway kon adlaw kag nagatulog kon gab-i. Nagalakip ini sang daw manok nga mga sapat subong sang hazel hen, black grouse, kag ptarmigan. Amo man ang magagmay nga mga pispis subong sang linnet, bullfinch, kag maya. Kon ang niebe buhaghag kag madamol, ang iban nga pispis  diretso nga nagasurip kag nagasalom sa sini kaangay sang pispis sa dagat nga halin sa paglupad diretso nga nagasalom sa tubig. Maayo ini nga paagi sang pispis agod wala sang agi nga makita sa niebe kag indi sia mapanimahuan sang mga nagakaon sa ila.

Kon yara na ang pispis sa idalom sang madamol nga niebe, nagabuho ini sing pabalabag nga mga tatlo ka tapak ang kalabaon, nga ginatawag sa Finland nga kieppi. Kon gab-i mapanas na sang hangin ang agi sa niebe. Kon ang mga nagataklad sa bukid makapalapit sa buho nga ginapanaguan sang mga pispis, ang tunog sang ila tikang makapaalerto sa mga ini. Nian, hinali nga magaulhot ang pispis gikan sa idalom sang niebe kag magkapaykapay sang mga pakpak sini halin sa mga pila ka metro nga kalayuon, nga makapakibot gid sa mga tawo nga nagataklad sa bukid!

Pag-ilis sing Balahibo Ukon Bulbol sa Tigtulugnaw

Sa pagbaylo sang panahon, ang mga sapat sa Arctic nagailis sang ila balahibo ukon bulbol nga nagabagay sa may niebe nga mga lugar. Sa Finland, ang balahibo sang mga sora, blue hare nga kuneho, kag lainlain nga sahi sang mga weasel, nagadamol kag nagaputi kon tigragas.

Sing kaanggid, ang kambang nga duag sang ptarmigan kon tig-ilinit, nagaputi kon tigtulugnaw. Kag ang tiil sini nga may manipis nga balahibo kon tingadlaw, nagadamol nga daw may yara sila mga “sapatos sa tigtulugnaw.” Samtang nagailis sila sang bag-o nga balahibo, ini nga mga sapat ginaamligan man sang ila kulukambang nga duag nga halos pareho sa duta nga wala pa masalama tabon sang niebe.

Natingala ka bala ngaa kalabanan sa mga pispis nga nagalakatlakat sa kadaygan sang niebe ukon yelo nga wala sing tabon ang mga tiil, wala gid mahalitan ukon mabudlayan man lamang tungod sa katugnaw? Gindesinyo sing maayo ang ila tiil nga mahuptan ang init sa sini. Paagi sa sini nga desinyo, nagapanalaytay ang mainit nga dugo halin sa tagipusuon papanaog sa mga tiil sini, kag ang mabugnaw nga dugo nga halin sa tiil nagasaka pabalik sa tagipusuon agod mag-init liwat.

Huo, halin sa matugnaw kaayo nga duog tubtob sa mainit nga mga Tropiko, may yara mga nagakabui gihapon. Nagakaigo gid nga ginadayaw ang mga lalaki kag babayi bangod sang ila panikasog nga madiskubrehan kag malitratuhan ini nga mga tinuga! Kon amo, labi pa gid nga dayawon naton ang Manunuga sining makatilingala nga mga tinuga! Nagsiling ang Bugna 4:11: “Takus ka, Jehova, nga amon Dios, nga magbaton sang himaya kag dungog kag gahom, bangod gintuga mo ang tanan nga butang, kag bangod sa imo kabubut-on nagluntad sila kag natuga.”

[Kahon/​Retrato sa pahina 22]

Masako nga mga Cristiano Bisan sa Tigtulugnaw

Sa matugnaw nga mga binulan, ang mga Saksi ni Jehova sa Finland nagasuksok sing bayo para sa tigtulugnaw kag nagapadayon sa ila hilikuton sa kongregasyon kag sa pagministeryo. Ang iban nga mga Saksi malipayon nga nagabiyahe sing malayo agod magtambong sa Cristianong mga miting. Ang matuod, sa mga uma wala naganubo ang kadamuon sang nagatambong sa mga miting sa tion sang malawig nga tigtulugnaw. Padayon man nga nangin masako sa pag-alagad sa latagon ang mga Saksi ni Jehova. Ginakabig gid nila nga isa ka pribilehiyo ang pagpanaksi tuhoy sa Manunuga, si Jehova nga Dios, gani ginbiyaan nila ang kasulhayan sa ila mga puluy-an kag nakigbahin sa pagbantala tuhoy sa iya Ginharian.​—Mateo 24:14.

[Retrato sa pahina 20, 21]

Mga Petrel, sa sulod sang kueba

[Credit Line]

By courtesy of John R. Peiniger

[Retrato sa pahina 20, 21]

Ermine

[Credit Line]

Mikko Pöllänen/​Kuvaliiteri

[Retrato sa pahina 21]

Mga Gansa

[Retrato sa pahina 21]

Kuneho

[Retrato sa pahina 21]

Sora