Pagpanakayon sa mga Suba sang Kerala

SUNO SA MANUNULAT SANG MAGMATA! SA INDIA

HANDURAWA nga nagasakay ka sa isa ka matahom nga sakayan nga balay nga kompleto sing kagamitan nga makadala sa imo sa 44 ka nag-ilinangot nga mga suba. Puede mo ina mahimo sa 900 kilometros kalabaon nga mga suba sa estado sang Kerala, sa bagatnan-katundan sang India. Sa pagkamatuod, isa gid ina ka pinasahi kag makalilipay nga eksperiensia. Samtang hinayhinay ka nga nagapanakayon, mahayanghag gid ikaw sa mga lagoon nga napalibutan sing mga puno sang lubi, sa matambok nga berde nga mga humayan, mga linaw, kag artipisyal nga mga iligan. Huo, mahimo nga bangod sa sining mga suba, ang Kerala ginlista sang National Geographic Traveler subong “isa sa panguna nga 50 ka ‘lugar nga dapat gid kadtuan.’”

Maayo man nga makilala mo ang mga tawo nga nagapuyo sa mga pangpang sa pila sining mga suba. Madumduman pa nila nga sang una wala pa sing mga turista kag dalagku nga mga hotel sa ila lugar. Apang, wala man gid sing daku nga pagbag-o sa ila pagkabuhi. Bisan pa ang pila sa ila nagatrabaho na karon sa sining bag-o nga mga hotel ukon sa mga establisimiento nga may kaangtanan sa turismo, halos wala gid sing nabag-o sa ila kultura kag amo man sa gihapon ang ila matag-adlaw nga pagsinalayo. Nagaatipan sila sing mga humayan kag mga kalubihan, kag nagapangisda sila para may kalan-on sa matag-adlaw kag subong palangabuhian.

Pagpangisda sa mga Suba

Bahin na sang kabuhi diri ang pagpangisda. Diri mo lang gid makita ang mga babayi nga nagapanikop sing isda nga ginatawag karimeen. Ini nga isda, makita lamang sa mga suba sang Kerala kag paborito gid sang mga taga-India kag pati man sang mga dumuluong. Ang mga babayi nga nagapanikop sining isda nagasubay sa mga suba dala ang ila mga suludlan nga nagalutaw. Kon makita sang mga isda nga nagapalapit na ang mga babayi, ginalubong dayon sang mga isda ang ila mga ulo sa lunang. Ginakapkap sang mga babayi ang mga isda sa lunang paagi sa ila tiil. Nian, ginadakop nila ini paagi lamang sa ila kamot kag ginasaylo ini sa ila nagalutaw nga mga suludlan samtang nagapisikpisik. Kon madamo na sila sing masikop, nagatakas sila sa pangpang, diin nagahulat sa ila ang madamo nga manugbakal. Ang dalagku kag malahalon nga mga isda ginadala sa dalagku nga mga hotel nga nagapahalipay sa mga manggaranon, samtang ang magagmay naman nga mga isda, manamit nga sud-an sang mga imol.

Mga Pukot sang Intsik

Ang isa ka kinaandan nga talan-awon sa mga pangpang amo ang matahom nga mga pukot nga desinyo sang mga Intsik. Makagalanyat man ini sa mga turista.

Ginapatihan nga ining mga pukot una nga gindala sang Intsik nga mga manugbaligya sa Cochin (Kochi na karon) gikan sa palasyo ni Kublai Khan antes sang tuig 1400. Ining kasangkapan sa pagpangisda una nga gingamit sang mga Intsik kag sang ulihi sang pangayaw nga mga Portuges. Nagaaman ini karon sing palangabuhian sa madamo nga Indian nga mangingisda, kag subong man sing pagkaon sa di-maisip nga mga tawo halin pa sang nagligad nga mga 600 ka tuig. Sing makatilingala, ang masikop sang isa ka pukot sarang na makapakaon sa bug-os nga minuro. Madamo nga turista ang nanamian magkuha sing matahom nga retrato sining mga pukot nga ginahalay samtang nagatunod ang adlaw.

 Indi lamang mga larawan sang pukot nga desinyo sang mga Intsik ang nagaganyat sa mga turista sa mga suba sang Kerala. Ang pagpalumba sang tradisyunal nga mga snake boat, nagaganyat man sa mga turista kada tuig.

Pagpalumba sang mga Sakayan

Ang mga snake boat malaba, kag makitid nga mga sakayan. Ang ulin sini daw kaangay sang ulo sang kobra amo nga ginhingalanan ini nga snake boat. Sang una, ginagamit sang mga hari ining mga sakayan sa ila mga inaway pagkatapos sang ani. Sa tion nga matapos na ang mga inaway, wala na sila tanto nagakinahanglan sining mga sakayan. Kon kapiestahan lamang sang templo nga ining dungganon nga mga sakayan nagasinurip sa mga suba. Ginapasakyan ini, ginadekorasyunan kag ginapasundayag subong bahin sang lokal nga kultura. Sa tion sang mga kapiestahan, ining mga palumba ginahiwat bilang pagpadungog sa mga dignitaryo nga nagatambong. Ining tradisyon nga nagsugod mga isa ka libo na ka tuig ang nagligad padayon gihapon nga ginahiwat.

Mga 20 ka sakayan ang nagaentra sa palumba, nga ang nagasakay mga 100 tubtob 150 ka tawo. Kapin sa 100 ka tawo nga may malip-ot nga bugsay ang nagapungko sa magtimbang nga kilid sang sakayan. May apat ka timonel nga may mas malaba nga bugsay ang nagatindog sa ulin agod magtimon. May duha pa nga nagatindog sa tunga sang sakayan, nga may ginapatikpatik nga bilugon nga kahoy sa tapi agod maghatag sing tayming sa mga manugbugsay. Dugang pa sa sini, may mga anom pa ka lalaki nga nagapapagsik sa mga manugbugsay. Nagapalakpak sila, nagapito, nagasinggit, kag nagakanta sang pinasahi nga ambahanon sang mga manugbaroto agod mapapagsik ang mga manugbugsay nga magdasigdasig. Nian, sa hingapusan nga bahin, wala na sila nagadulungan samtang ginaubos nila ang ila bug-os nga puersa sa pagbugsay tubtob makalab-ot sa inangan.

Sang 1952, sang ang una nga primer ministro sang India nga si Jawaharlal Nehru nagduaw sa  Alleppey, isa ka importante nga banwa sa mga suba sang Kerala, nagdayaw gid sia sa palumba sang sakayan nga nasaksihan niya didto. Sa katunayan, bangod sa iya kalipay wala niya ginsapak ang kahimusan sa seguridad kag naglumpat sa nagdaug nga sakayan, nga nagapalakpak kag nagaamba upod sa mga manugbugsay. Sang nakabalik na sia sa Delhi, nagpadala sia sing isa ka regalo, isa ka gamay nga snake boat nga human sa pilak, nga may pirma niya kag inskripsion: “Para sa mga nagdaug sa palumba sang sakayan nga isa ka pinasahi nga hilikuton sang komunidad.” Ining gamay nga pilak nga sakayan amo karon ang ginagamit nga tropeo para sa tuigan nga Nehru Trophy Race. Mga isa ka gatos ka libo ka tawo ang nagadugok agod masaksihan ining palumba kada tuig. Sa sining mga tion, ang masami kalmado nga mga suba nangin buhi.

Mga Hotel nga Nagalutaw kag Nagapanakayon

Ang snake boat indi lamang ang sakayan nga nagaganyat sa mga turista. Labi pa nga nagabantog ang mga rice boat​—daan nga mga sakayan nga ginbag-o kag ginhimo nga komportable nga mga sakayan nga balay.

Bisan pa ang madamo nga ginagamit karon sang mga turista bag-ong himo, may nabilin gihapon nga mga rice boat nga kapin na sa isa ka gatos ka tuig ang edad nga ginagamit sa turismo. Ang ngalan sini kettuvallam, buot silingon “sakayan nga may mga higot.” Ang bug-os nga sakayan human sa tapi sang langka kag ginhugpong paagi sa paghigot sing mga kalat, nga wala na nagagamit bisan isa ka lansang. Ining mga sakayan ginagamit anay sa pagdul-ong sang mga bugas kag iban pa nga mga produkto sa kada minuro kag sing mga panakot sa malayo nga mga lugar. Bangod madamo na karon sing paagi sang transportasyon, ining mga sakayan halos wala na ginagamit. Nian may isa ka negosyante nga nakapensar nga himuon ini nga mga sakayan nga balay para sa mga turista. May balkonahe ini, malahalon nga mga hiligdaan kag banyo, kag may mga hulot nga kompleto sing kagamitan amo nga ining sakayan sarang matawag nga nagalutaw nga mga hotel. May mga tinawo nga gin-aman agod dalhon ang inyo sakayan kon diin ninyo luyag kag lutuan kamo sang bisan ano nga luyag ninyo kaunon.

Kon maggab-i na, ining mga sakayan nagapundo malapit sa pangpang ukon, kon luyag ninyo sing kalinong, sa tunga sang linaw. Maeksperiensiahan ninyo didto ang makalilipay nga kalinong sang suba, nga ang mabatian lamang amo ang panalagsa nga pagtamsak sang wala nagatulog nga mga isda!

Apang, ang kabuhi sa mga suba sang Kerala indi puro patawhay lamang. Ang mga “mangingisda sing mga tawo” nagamata kag makugi sa sining lugar.

 ‘Pagpangisda sing mga Tawo’ sa mga Suba sang Kerala

Ang ekspresyon nga “mangingisda sing mga tawo” naggikan sa pinamulong ni Jesus sa mga mangingisda nga nangin mga disipulo niya. Nagsiling sia: “Magsunod kamo sa akon, kag himuon ko kamo nga mga mangingisda sing mga tawo.” Ang ginapatuhuyan ni Jesus amo ang pagbulig sa mga tawo nga mangin iya disipulo. (Mateo 4:18, 19; 28:19, 20) Ini nga sugo ginatuman karon sang mga Saksi ni Jehova sa bug-os nga kalibutan, pati sang mga Saksi sa palibot sang mga suba sang Kerala.

May 132 ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa Kerala, ang 13 sa sini yara nayon sa mga suba. Madamo nga katapo sining kongregasyon nga pagpangisda ang palangabuhian. Samtang nagapangisda, ang isa ka Saksi nagsugid tuhoy sa Ginharian sang Dios sa iya kaupod nga mangingisda. Wala magdugay nakita sang tawo ang kinatuhayan sang mga panudlo sang iya simbahan kag sang Biblia. Ang iya asawa kag apat ka anak nangin interesado man. Ginsugdan ang isa ka pagtuon sa Biblia upod sa ila. Madasig sila nga nag-uswag, kag ang mag-asawa, pati ang duha sang ila apat ka bata nabawtismuhan na. Ang duha nga wala pa mabawtismuhan nagauswag naman padulong sa bawtismo.

Ang mga katapo sang isa ka kongregasyon nagasakay pa sa sakayan agod magbantala sa isa ka gamay nga isla. Bangod ang mga sakayan talagsa lang nagabiyahe didto, ginatawag nila ining isla nga kadamakudi, buot silingon “kibon ka gid kon magsulod ka.” Nasalapuan didto sang mga Saksi si Johny kag ang iya asawa nga si Rani. Bisan pa nagdaku sila nga Katoliko, nakig-upod sila sa isa ka sentro sang pagpamalandong kag gindonar ang tanan nila nga kuarta sa sini. Nangin interesado si Johny sa mensahe sang kamatuoran sa Biblia, kag nasugdan ang isa ka pagtuon sa Biblia upod sa iya. Nagsugod sia sa pagpaambit sang iya bag-ong pagtuluuhan sa iban. Ang kamatuoran sa Biblia nakabulig sa iya nga mag-untat sa pagpanigarilyo kag pagpahubog!

Ang trabaho ni Johny supak sa prinsipio sang Biblia, amo nga naghimo sia sing mga pagbag-o. Sa umpisa daw namigado sila. Apang sang ulihi, nagpangasag si Johny agod ibaligya, sa amo natatap na niya ang kinahanglanon sang iya pamilya. Nabawtismuhan sia sang Septiembre 2006, kag ang iya asawa naman kag duha ka kabataan ginbawtismuhan pagkasunod nga tuig. Ang iya pagtamod sa kabuhi ginbag-o sing bug-os sang paglaum nga magkabuhi sing walay katapusan sa bug-os kalibutan nga paraiso.​—Salmo 97:1; 1 Juan 2:17.

Huo, ang pagduaw sa mga suba sang Kerala isa gid ka makalilipay nga eksperiensia. Indi lamang ini bangod sa mga pukot nga desinyo sang mga Intsik, mga snake boat, ukon mga sakayan nga balay kundi bangod man sa mga “mangingisda sing mga tawo,” ang matutom nga mga Saksi ni Jehova nga nagapuyo didto.

[Mapa sa pahina 22, 23]

(Para sa aktual nga format, tan-awa ang publikasyon)

INDIA

KERALA

[Retrato sa pahina 23]

Ang pagpangisda bahin sang kabuhi sa Kerala

[Credit Line]

Top photo: Salim Pushpanath

[Retrato sa pahina 23]

Ang mga babayi nga nagapanikop sing isda

[Retrato sa pahina 24]

Pagpalumba sang mga “snake-boat”

[Retrato sa pahina 24]

“Kettuvallam”

[Retrato sa pahina 24, 25]

Sakayan nga balay

[Retrato sa pahina 25]

Si Johny kag ang iya asawa nga si Rani

[Credit Line sang retrato sa pahina 24]

Salim Pushpanath