Pagbantay sa Kalibutan

▪ Sang 2007, naggamay ang yelo sa dagat sang Arctic sa “pinakanubo nga nibel sugod sang ginrekord na sang satelayt ang kadakuon sini.” Ang yelo may kalaparon nga 4,280,000 kilometros kuadrados, 23 porsiento ang ginnubo sini sa nagligad nga manubo nga rekord sang 2005.​—NATIONAL SNOW AND ICE DATA CENTER, E.U.A.

▪ Sa kada 100 ka pumuluyo, 90 ang may armas sa Estados Unidos amo nga ining pungsod ang may pinakamadamo nga armas kada tawo kon ipaanggid sa iban nga pungsod sa kalibutan. Ang India amo ang pungsod nga “ikaduha sa may pinakamadamo nga armas nga yara sa mga pumuluyo” bisan pa may yara lamang “4 ka armas sa kada 100 ka tawo.”​—TIME, E.U.A.

▪ Ang nabun-ag nga lapsag nga 21 ka semana kag 6 ka adlaw kag nagbug-at sing 283.5 gramos sa Miami, Florida, E.U.A., amo “ang pinakakulang sing binulan nga lapsag nga narekord nga nabuhi.” “Ang lapsag nga natawo kubos sa 23 ka semana kag 400 gramos ang kabug-aton wala na anay ginahunahuna nga mabuhi pa.”​—REUTERS NEWS SERVICE, E.U.A.

Tab-ang nga Tubig Halin sa Dagat

Agod masolbar ang kakulang sing tubig sa mga isla sa Dagat Aegean, nagtukod ang Griegong mga sientipiko sang “pinakauna nga makina sa kalibutan nga nagaandar sa iya kaugalingon, nagalutaw kag nagasala sang asin sa dagat nga wala nagahalit sa palibot,” suno sa Athens News Agency. Ginapaandar sang mga wind turbine kag solar cell, ang makina makapagua sing matinlo nga tubig nga mahimo mainom sang mga 300 ka tawo. Ang makina nagaandar gihapon bisan malain ang tiempo, sarang makontrol kag mausisa bisan gikan sa malayo, kag mahimo masaylo sa kon diin kinahanglanon.

Nakit-an ang mga Tul-an sang mga Sapat sang Una nga Panahon

“Sa pinakanaaminhan nga bahin sang Siberia . . . , nagakatunaw ang mga yelo bangod sa pag-init sang klima amo nga nakit-an ang mga tul-an sang mga sapat subong sang mammoth, woolly rhino kag leon,” siling sang report sang Reuters gikan sa Cherskiy, Sakha, sa Rusya. Handa sa pagbayad sing daku para sa maayong espesimen ang mga nagapangolekta sini kag ang sientipiko nga mga institusyon amo nga ang mga nagapangita ginabuligan sang mga tumandok sa pagsapo sining mga tul-an. Nagsiling ang report: “Ang mga yelo naglilitik kag nagkalatunaw sing madasig sa iban nga lugar . . . amo nga sa kada pila lang ka metro nga antad may makita naman nga mga tul-an sa duta.”

Ginpanginpuslan ang Nakumpiskar nga mga Alkohol

Sang nagligad lang nga tinuig, ginaula sang mga Sueco nga opisyal sang adwana ang nakumpiskar nga mga alkohol. Apang sa karon, ining mga alkohol “ginagamit na nga gatong sa pangpubliko nga transportasyon,” siling sang report sang Associated Press gikan sa Stockholm. Sang 2006, mga 700,000 ka litro sang nakumpiskar nga alkoholiko nga ilimnon ang ginhimo nga biogas, isa ka alternatibo nga gatong nga “gingamit sa mga bus, trak kag tren.” Ini nga gatong “maayo nga negosyo,” paathag sang report, “bangod ang materyal sa paghimo sini libre.” Mapuslanon gid ini bangod ginabuhinan man sini ang ginabuga nga mga gas sang mga salakyan sa Sweden nga mahimo magdul-ong sa pag-init sang bug-os nga kalibutan.

“Epidemia sang Pagkamahuluy-on”

“Ang pag-e-mail, pag-text kag paggamit sang iPod amo ang kabangdanan sang bug-os kalibutan nga epidemia sang pagkamahuluy-on,” report sang Sunday Telegraph sa Australia. Suno sa sikologo kag manugpanalawsaw nga si Robin Abrahams, ang pagkamahuluy-on sa iban nga tawo nagaapekto karon sa mga katunga sang populasyon, buot silingon nga mas madamo ang mahuluy-on karon kon ipaanggid sang una. “Ang moderno nga mga teknolohiya nagapaposible sa aton nga malikawan ang mga sitwasyon nga indi naton luyag kag nangin kabangdanan man nga mag-isahanon ang tawo,” siling ni Abrahams. “Ang mga tawo . . . naga-e-mail ukon naga-text na lamang sa baylo nga maghambalanay.”