Pagbantay sa Kalibutan

▪ “Ang kadamuon sang yelo nga nagkalatunaw [sa Arctic] sini nga tuig [2007] nagpakibot gid sa aton bangod tuman kadaku sang ginlabaw sini sangsa nagligad nga mga rekord.”​—MARK SERREZE, NATIONAL SNOW AND ICE DATA CENTER, E.U.A.

▪ Ginabulubanta sang mga eksperto sa patag sang ekonomiya sang New Economics Foundation nga “kon ang ginakonsumo sang tanan sa kalibutan pareho sa ginakonsumo sang Estados Unidos, kinahanglan ang 5.3 ka planeta nga duta agod suportahan ang kinahanglanon sang mga tawo . . . Kon ang ginakonsumo pareho sa Pransia kag Britanya kinahanglan ang 3.1 ka planeta nga duta, sa Espanya 3.0, sa Alemanya 2.5, kag sa Japan 2.4.”​—REUTERS NEWS SERVICE, BRITAIN.

“Mas Makahalit Pa”?

“Ang mga ginapundo nga dugo para itughong sa kalabanan nga mga pasyente mas makahalit pa sa baylo nga makapaayo,” suno sa report sang Duke University Medical Center, sa Durham, North Carolina, E.U.A. Natukiban sang mga pagtuon nga ang mga pasyente nga natughungan sang dugo amo sa masami ang ginaatake sa tagipusuon, nagabalatian sa tagipusuon, nagakaistrok, kag nagakapatay pa gani. Ngaa? Ang nitric oxide nga yara sa pula nga mga selula sang dugo kinahanglanon gid agod makapanalaytay ang dugo sa mga kaugatan para magdala sing oksiheno sa mga tisyu sang lawas. Apang, “kon makagua na sa lawas ang pula nga selula sang dugo, ang nitric oxide nagakaguba dayon kag indi na makapanghikot.” “Ang ginatughong nga dugo sa minilyon ka mga pasyente posible nga wala sing ikasarang sa pagdala sing oksiheno,” siling sang report.

Pagkaadik sa TV sa Bhutan

Sa sulod sang pila ka dekada, wala gintugutan ang telebisyon sa Kingdom of Bhutan sa Himalayas. Apang, sang nagreklamo ang mga pumuluyo nga indi sila makatan-aw sang 1998 World Cup soccer nga torneo, gintugutan sang gobierno ang telebisyon sa pungsod sang 1999. Sa karon, makatan-aw na ang mga pumuluyo sing 40 ka mga estasyunan sa TV kag naadik na sa mga pelikula sa Hollywood kag mga telenobela sang India, siling sang isa ka report sa Bhutan. Sa baylo nga magtipon ang pamilya agod magkanta-kanta kag mag-inistoryahanay subong sang ginahimo nila sang una, nagatunganga na sila karon sa TV. Nagsiling ang isa ka babayi nga nagakaubos pirme ang iya tion para sa iban nga mga hilikuton, bisan pa sa pagpangamuyo. “Bisan pa nagapangamuyo ako,” siling niya, ang akon hunahuna yara sa TV,” suno sa report sang The Peninsula nga pamantalaan sa Qatar. “Apang ang ginakabalak-an sang madamo amo nga ang mga tawo didto magpamakal sing mga butang nga indi gid nila kinahanglanon. ‘Ginaganyat sila sang mga pasayod sa telebisyon nga magbakal sang mga butang bisan pa indi nila ini masarangan.’”

Ginadisturbo sa Trabaho

Madamo ang nagadisturbo sa mga nagaopisina. “Kon kaisa, ang ila obra daw amo na lang ang pagsabat sang telepono kag mga pamangkot,” siling sang magasin nga New Scientist. Gintun-an sang mga manugpanalawsaw ang isa ka grupo sang mga nagaopisina kag nasapwan nga makaobra sila sa sulod lang sang tatlo ka minutos dayon madisturbo naman. Ang iban nga mga nagaopisina naggamit sing kompyuter para pilion kon diin sa sini ang mga hilingagawon kag ang indi bangod makaawat ini sing duha ka oras sa ila trabaho kada adlaw. Ang panugda nga mahimo sundon sang tanan amo ini: “Mangin prangka, . . . hambala sila nga masako ka, kag patya anay ang imo nga e-mail, cellphone kag instant messenger tubtob matapos ang imo ulubrahon.”