NAGABATYAG ka bala nga wala nahangpan sang imo mga ginikanan kon daw ano ka grabe ang mga kabudlayan nga ginaatubang mo sa eskwelahan? Kon kaisa, silingan ka pa nila nga maayo ka imo iya kay wala ka nagapalibog sa mga galastuhan sa balay, wala ka sing pamilya nga palakan-on, kag wala ka gani nagaobra. Apang, mahimo nagabatyag ka nga ang kadamuon sang ginaatubang mo nga kabudlayan sa eskwelahan pareho lang sa imo mga ginikanan, ukon mas madamo pa.

Bisan gani ang pagpakadto-pakari sa eskwelahan mabudlay na. “Pirme lang may inaway sa school bus nga ginasakyan ko,” siling ni Tara, nga taga Estados Unidos. “Ipahigad anay sang drayber ang bus, kag papanaugon kami. Tanan kami ma-late sing tunga sa oras ukon sobra pa.”

Kon makaabot ka na sa eskwelahan, nagakadula na bala ang mga kabudlayan? Wala gid! Siguro, pareho man ang ginabatyag mo sa masunod nga mga komento.

Pagpilit sang mga manunudlo.

“Gusto sang akon mga manunudlo nga manguna ako sa klase kag magkuha sang pinakamataas nga grado, nabudlayan ako nga pahamut-an sila.”​—Sandra, Fiji.

“Ang mga manunudlo nagapilit sa mga estudyante nga mangin maayo sa klase, ilabi na gid kon may abilidad ang isa ka estudyante. Grabe gid ang pagpamilit sang mga manunudlo nga mangin madinalag-on kami.”​—April, Estados Unidos.

“Bisan pa may mapuslanon ka nga mga tulumuron sa kabuhi, ipabatyag sa imo sang iban nga manunudlo nga wala ka sing pulos kon indi mo pagtinguhaan ang mga tulumuron sa eskwelahan nga sa banta nila amo ang dapat mo himuon.”​—Naomi, Estados Unidos.

Ano ang epekto sa imo sang pagpamilit sang imo mga manunudlo?

  Pag-ipit sang mga abyan.

“Sa hayskul, ang mga kabataan nagapinagusto lang, kag mas rebelioso. Kon indi ka gani mag-intra sa ila, pensaron nila nga daw sa iban ka.”​—Kevin, Estados Unidos.

“Adlaw-adlaw, ginatintar ako nga mag-inom kag mag-sex. Kon kaisa nabudlayan gid ako nga punggan ang akon kaugalingon nga mag-upod sa ila.”​—Aaron, New Zealand.

“Karon nga 12 anyos na ako, ginapilit gid ako nga mag-date. Ang tanan sa eskwelahan nagapamangkot sa akon ‘Wala ka pa iya nobyo?’”​—Alexandria, Estados Unidos.

“Ginapilit gid ako nga mag-date sa isa ka bata nga lalaki. Sang nangindi ako, ginsunlog nila ako nga tomboy. Natabo ina sang dies anyos pa lang ako!”​—Christa, Australia.

Ano ang epekto sa imo sang pag-ipit sang imo mga abyan?

Reaksion sang imo mga klasmeyt sa imo relihion.

“Kabudlay isugid sa imo mga klasmeyt ang imo relihion kay wala ka nakahibalo kon ano ang ila mangin reaksion. Nabalaka ka nga basi pamensaron nila nga ka-weird sa imo.”​—Carol, Hawaii.

“Sa hayskul, ang mga estudyante nagagamit sang droga, naga-sex, kag nagainom. Ginayamuhat ka nila bangod wala ka nagaentra sa ila kay ginatuman mo ang mga talaksan sang Biblia.”​—Susan, Estados Unidos.

Ano ang epekto sa imo sang reaksion sang imo mga klasmeyt sa imo relihion?

Iban pa nga mga kabudlayan.

Markahi ang isa nga nabudlayan mo gid, ukon isulat ini sa linya kon wala ini sa pililian.

• Nagahilapit nga eksaminasyon

• Asaynment

• Daku ang ginapaabot sa imo sang imo mga ginikanan

• Mataas ang imo ginapaabot sa imo kaugalingon

• Ginasimusimo ka ukon ginabastos

• Iban pa

Sa pagkamatuod, indi mo gid malikawan ang mga kabudlayan sa eskwelahan. Huo, ang tuman nga kabudlayan daw nagapigos gid sa imo. Ang maalam nga si Hari Solomon nagsulat: “Ang pagpamigos nagapabuang sa isa nga maalam.” (Manugwali 7:7, NW) Indi mo dapat pagtugutan ang mga kabudlayan nga magpabuang sa imo. Dapat mo atubangon ang mga kabudlayan sing nagakaigo.

Ang pag-atubang sa mga kabudlayan daw pareho lang sa paghakwat sang barbel. Agod mangin madinalag-on, ang manugbarbel nagahanda sing abanse. Ginahakwat niya ang mga barbel sa eksakto nga paagi kag ginalikawan ang paghakwat sang tuman kabug-at nga mga barbel. Kon himuon niya ining mga pamaagi, magadaku ang iya mga maskulo nga wala ginahalitan ang iya lawas. Sa pihak nga bahin, kon indi niya pagsundon ining mga pamaagi, mahimo magpalamaol ang iya maskulo ukon basi mabalian pa sia.

Sing kaanggid, mahimo mo man atubangan sing madinalag-on ang mga kabudlayan kag matapos ang imo mga hilikuton nga wala ginahalitan ang imo lawas. Paano? Sunda ining mga pamaagi:

1. Hibalua kon ano gid ang mga kabangdanan. Nagsiling ang isa ka hulubaton: “Ang mahalongon nga tawo nakakita sang malaut kag nagapanago sia.” (Hulubaton 22:3) Apang, indi ka makapanago sa mga kabudlayan kon wala ka nakahibalo kon ano ang kabangdanan sini. Gani, tan-awa liwat ang mga komento nga ginsulat mo kaina. Ano nga kabudlayan ang nagaapektar gid sa imo?

2. Mag-research. Halimbawa, kon nabudlayan ka gid sang tuman ka damo nga asaynment, i-research ang mga panugda nga makita sa artikulo  nga “Pamangkot Sang mga Pamatan-on​—Paano Ako Makatigayon Sing Tion sa Paghimo Sang Akon ‘Homework’?” nga ginbalhag sa Enero 22, 2004 nga isyu sang Magmata! Kon ginaipit ka nga mag-sex upod sa imo klasmeyt, makakita ka sing maayo nga mga panugda sa artikulo nga “Pamangkot sang mga Pamatan-on​—Ano Abi Kon Hagaron Ako nga Makigsekso?” nga ginbalhag sa Marso 2007 nga isyu sang Magmata!

3. Maghanda kon paano ka magsabat. Kon nabudlayan ka sa reaksion sang imo mga klasmeyt kon mahibal-an nila ang imo relihion, indi na paghulata nga may mamangkot pa sa imo, kag amo ka pa lang manumdom sang imo isabat. (Hulubaton 29:25) “Ang nakabulig sa akon nga malandas ini,” siling ni Kelsey, nga 18 anyos, “amo ang pagpreparar antes matabo ang isa ka sitwasyon. Preparado na ako kon paano ipaathag ang akon mga ginapatihan.” Amo man sini ang ginhimo ni Aaron, nga 18 anyos nga taga-Belgium. “Ginapamensar ko na nga daan kon ano ang ipamangkot nila sa akon, kag ginahandaan ko na ang sabat sa sini nga mga pamangkot,” siling niya. “Kon abi wala ko nahimo ini, indi gid ako magpatugatuga nga isugid sa ila ang akon mga ginapatihan.”

4. Indi Magpabuyanbuyan. Ang kalabanan nga problema indi gid madula kon pabay-an mo lang. Sa baylo, masami nga nagalala pa gani ini amo nga mas mabudlayan ka pa gid. Halimbawa, kon isa ikaw sa mga Saksi ni Jehova, ang mas temprano nga pagpakilala nga Saksi ka, isa gid ka pangamlig sa imo. Si Marchet nga 20 anyos na karon, nagsiling: “Sa tagsa ka una nga adlaw sang klase, nagaistorya ako sa akon mga klasmeyt sang mga topiko nga makahatag sa akon sing kahigayunan nga mapaathag sa ila ang ginasunod ko nga mga talaksan nga napasad sa Biblia. Natalupangdan ko nga kon indi ko gani pag-ipakilala sa gilayon ang akon kaugalingon nga isa ka Saksi, samtang nagadugay, mas nabudlayan na ako nga himuon ini. Nakabulig gid sa akon ang pagpahibalo sang akon mga ginapatihan kag ang paggawi suno sa sini sa bug-os nga tuig.”

5. Mangayo sing bulig. Bisan ang pinakamakusog nga manugbarbel may limitasyon. May limitasyon ka man. Pero indi kinahanglan nga dalahon mo ang imo mga kabudlayan sing isahanon. (Galacia 6:2) Isugid ini sa imo mga ginikanan ukon sa iban nga hamtong nga mga Cristiano. Ipakita sa ila ang mga sabat nga ginsulat mo kaina sa sini nga artikulo. Ipakigsugilanon sa ila kon paano sila makabulig sa imo nga mabatas ang pila sa sining mga kabudlayan. Ginsugid ni Liz, nga taga-Ireland, sa iya amay ang iya kahadlok nga suyaan bangod sang iya relihion. “Adlaw-adlaw,” siling ni Liz, “nagapangamuyo si Tatay upod sa akon antes niya ako idul-ong sa eskwelahan. Daku gid ang nabulig sini sa akon kag kanami gid pirme sang pamatyag ko.”

Mahimo nga daw indi ka magpati, apang sa pagkamatuod ang pagbatyag sing mga kabudlayan maayo para sa imo. Ngaa? Mahimo nagapatimaan ini sang imo kapisan kag nga ang imo konsiensia wala pa nakibulan. Talupangda kon ano ang pagtamod sang Biblia sa isa ka tawo nga daw wala gid nagabatyag sing mga kabudlayan: “Tubtub bala san-o ang pagtolog mo, O matamad? San-o bala ang pagbangon mo sa imo katologon? Apang ang diotay nga tolog, diotay nga katuyo, ang diotay nga panimuko sang mga kamut sa pagtolog, sa amo magaabut ang imo kaimolon subong sang buyong, kag ang imo kinawad-on subong sang tawo nga lupit sa hinganiban.”​—Hulubaton 6:9-11.

Maayo gid ang konklusion sang 16 anyos nga si Heidi. Siling niya, “Ang eskwelahan daw kalain gid nga lugar, apang ang mga kabudlayan nga imo ginaatubang diri maatubang mo man kon magtrabaho ka na.” Matuod, indi mahapos ang pag-atubang sang mga kabudlayan, apang kon eksakto ang imo mga pamaagi, indi ini makahalit sa imo. Sa pagkamatuod, makapabakod pa gani ini sa imo.