Sang Nalagyo Ako sa Kamatayon Nasapwan Ko ang Kabuhi

PANUGIRON NI SAM TAN

Nalagyo ako upod sa akon pamilya kag sa mga 2,000 pa nga taga-Cambodia halin sa amon dutang natawhan kag nakalab-ot kami sa suba nga nagatunga sang Cambodia kag Thailand. Nagginutok kami sa isa ka gamay nga baruto agod makapalagyo sa tabok sang suba. Sang nakahalin lang sa pangpang ang katapusan nga baruto, nag-abot ang mga soldado sang Khmer Rouge kag ginpaarakan kami.

MAAYO na lang kay nakatabok kami sa Thailand nga wala maano. Malipayon ang tanan, luwas sa amon pamilya, kay indi namon kaupod ang akon amay kag tiyo, kay ginkuha sila sa amon mga binulan antes sini. Wala na sing mahimo si Nanay kundi magpungko lang kag maghilibion. Apang, antes ko padayunon ini nga sugilanon, tuguti anay ako sa pagsaysay sing pila ka impormasyon tuhoy sa akon kaugalingon.

Budhista Ako sang Bata Pa

Natawo ako sa Cambodia sang 1960 kag tatlo kami ka mag-ulutod. Sang nuebe anyos ako, gindala ako sang akon mga ginikanan sa templo sang mga Budhista agod magserbisyo sa templo, nga kinaandan nga ginahimo sang mga bata nga lalaki. Kada alas seis sang aga, ang mga monghe nagagua sa templo kag nagapamalaybalay agod mangayo sing pagkaon. Nahuya ako mangayo sing pagkaon sa tagbalay, kay nakita ko nga imol man sila katama. Pagkatapos sini, kami nga bataon nga mga monghe nagadigamo para sa tigulang nga mga monghe. Makakaon lang kami kon makatapos na kaon ang mga tigulang.

Pagka-ala-seis sang gab-i, ang tigulang nga mga monghe nagatipon agod mangamuyo, nga nagagamit sing lenguahe nga sila lang ang makaintiende. Pagligad sang duha ka tuig, gintawag ako nga gamay nga monghe, kag ginhatagan sing pila ka pribilehiyo pareho sa tigulang nga mga monghe. Gintugutan man ako nga mangamuyo upod sa ila. Abi ko sadto, Budhismo lang ang relihion sa bug-os nga kalibutan.

Pagpalagyo Halin sa Cambodia

Indi ako malipayon sa akon kabuhi sa templo amo nga nagpauli ako sa amon balay sa edad nga 14. Wala madugay pagkatapos sadto, naggahom ang lider sa pulitika nga si Pol Pot. Ang iya hublag ginatawag nga Khmer Rouge, kag naggahom ini kutob sang 1975 tubtob 1979. Gintabog sini nga grupo ang tanan nga tawo sa siudad pakadto sa mga uma agod himuon ang Cambodia nga isa ka Komunista nga estado. Ang amon pamilya ginsaylo man. Sang ulihi, ginkuha sang mga tinawo ni Pol Pot ang akon amay kag tiyo kag wala na namon sila nakita liwat. Ang matuod, sang naggahom ang Khmer Rouge, mga 1.7 ka milyon ka tawo sa Cambodia ang ginpatay sa lugar nga gintawag nga killing fields, kag ang iban naman napatay sa sobra nga pagtrabaho, balatian kag gutom.

Amo ini ang rason kon ngaa mga 2,000 sa amon, nga ginsambit sa umpisa, ang naglakbay sing tatlo ka adlaw sa makatalagam nga mga kabukiran pakadto sa dulunan sang Thailand. Nakaabot kami tanan sa Thailand nga wala maano, pati ang lapsag nga natawo samtang nagalakbay kami. Ang kalabanan sa amon may dala nga kuarta, pero ginpanghaboy lang namon ini kay tuman kanubo ang balor sini sa Thailand sadto.

Ang Kabuhi sa Thailand

Ang amon pamilya nagpuyo upod sa amon mga paryente sa Thailand, kag nagtrabaho ako subong mangingisda. Ang amon sakayan pirme nagapasimpalad sa kadagatan sang Cambodia kay madamo  sing isda didto, apang nagapatrolya man didto ang mga sakayan sang Khmer Rouge. Kon madakpan nila kami, mahimo nila kuhaon ang amon sakayan ukon patyon kami. Sa pagkamatuod, duha ka beses nga diutayan lang kami madakpan. Ang iban nadakpan gid, kag ang isa sa ila amo ang akon kaingod nga ila ginpugutan. Apang, bisan pa nahadlok ako mangisda sa kadagatan sang Cambodia, nagpadayon gihapon ako kay kon indi, magutman gid ang akon pamilya.

Bangod nabalaka ako sa akon pamilya kag sa akon kaugalingon, nagdesisyon ako nga magkadto na lang sa isa ka kampo sang mga refugee sa Thailand agod mag-aplay sa imigrasyon para makasaylo sa iban nga pungsod kag makapadala sing kuarta sa akon pamilya. Sang ginsugid ko sa akon mga paryente ang akon plano, indi gid sila magpasugot. Apang nakadesisyon na ako.

Sa kampo sang mga refugee, may naistorya ako nga mga bisita nga nagahambal sing Ingles, kag nagsiling nga mga Cristiano sila. Nakibot gid ako kay ang pagpati ko, Budhismo lamang ang nagaisahanon nga relihion. Ako kag ang akon bag-o nakilala nga abyan nga si Teng Hann, nagsugod sa pagpakig-upod sa mga “Cristiano,” nga nagpakita sa amon sang Biblia kag naghatag sa amon sing pagkaon. Nag-istar ako sa kampo sang mga refugee sa sulod sang isa ka tuig kag dayon nag-aplay nga magsaylo sa New Zealand.

Bag-o nga Kabuhi sa New Zealand

Naaprobahan ang akon aplikasyon sang Mayo 1979, kag wala madugay pagkatapos sini, nag-abot ako sa isa ka kampo sang mga refugee sa Auckland. May isa ka maluluy-on nga tawo nga nagbulig sa akon nga magkadto sa siudad sang Wellington agod mag-obra sa isa ka pabrika. Sang didto na ako, nagtrabaho ako sing mapisan kag nagpadala sing kuarta sa balay subong sa akon ginpangako.

Bangod luyag ko makatuon tuhoy sa Cristianismo, nagtambong ako sa duha ka simbahan sang Protestante. Apang, diutay lang ang ila ginasiling parte sa Biblia. Bangod luyag ko makapangamuyo sing husto, gintudluan ako sang isa ko ka abyan sang pangamuyo nga Amay Namon. (Mateo 6:9-13) Pero wala gid sing may nagpaathag sa akon kon ano ang kahulugan sini nga pangamuyo. Gani, ginsulitsulit ko ang pangamuyo bisan wala ko ini nahangpan pareho sa ginhimo ko anay sang Budhista pa ako.

Problemado nga Pag-asawahay

Nangasawa ako sang 1981. Pagligad sang isa ka tuig, ginbawtismuhan kami sang akon asawa paagi sa pagwisik sang tubig sa amon ulo sang isa ka ministro. Sadto nga tion, duha ang akon trabaho, may matahom nga balay, kag masulhay ang amon pangabuhi, nga tuhay gid sa kabuhi namon anay sa Cambodia. Apang, indi ako malipayon. May mga problema kami sa amon pag-asawahay, kag daw wala man nakabulig ang amon pagkadto sa simbahan. Kag naglala pa gani ini bangod sa akon mga bisyo, kay nagapanahor ako, nagapanigarilyo, nagapahubog, kag nagapangerida. Apang, ginkonsiensia ako kag nagapangduhaduha kon bala makapalangit pa ako, kay ginasugid nila nga ang maayo nga mga tawo nagakadto sa langit kon mapatay.

Sang 1987, nakakita ako sang paagi nga makakadto sa New Zealand ang akon iloy kag utod nga babayi, kag nag-istar sila sa amon sing makadali. Sang naghalin sila sa amon, nag-upod ako kag nag-istar kami sa Auckland.

Natun-an Ko Gid Man ang Biblia

Sang nagpauli ako halin sa balay sang isa ko ka abyan, nasugata ko ang duha ka lalaki nga nagapamalaybalay. Ang isa sa ila amo si Bill, nga namangkot sa akon, “Sa diin ka makadto kon mapatay ka?” “Sa langit,” sabat ko. Dayon, ginpakita niya sa akon paagi sa Biblia nga 144,000 lamang ang mapalangit, kag magagahom sila didto subong mga hari. Ginsilingan man niya ako nga ang duta mangin paraiso kag pagapuy-an sang minilyon ka tawo nga may kahadlok sa Dios. (Bugna 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3, 4) Sang primero, naakig gid ako kay ang iya ginsiling lain sa gintudlo sa akon sang una. Pero, nagdayaw gid ako kay kabisado sining mga lalaki ang Biblia kag kalmado lang sila. Ang matuod, naghinulsol gid ako nga wala ko napamangkot kon ano ang ila relihion.

Pagligad sang pila ka semana, nagduaw ako sa isa ko ka abyan nga may kabataan nga nagatuon sing Biblia upod sa mag-asawa nga sanday Dick kag Stephanie. Ginatun-an nila ang brosyur nga Agoma ang Kabuhi sa Duta Sing Dayon! Ginbasa ko ini kag nakita ko nga may punto ini. Nahibaluan ko nga mga Saksi ni Jehova ining mag-asawa. Kag narealisar ko nga yadtong duha ka lalaki nga naistorya ko anay mga Saksi ni Jehova man kay ang ila ginhambal pareho sa nabasahan ko sa brosyur.

Gusto ko gid makahibalo sing dugang pa, amo nga gin-agda ko sanday Dick kay Stephanie sa  amon balay kag madamo ako sing ginpamangkot sa ila parte sa Biblia. Ginpamangkot ako ni Stephanie kon nahibaluan ko ang ngalan sang Dios. Ginpakita niya sa akon ang Salmo 83:18 (NW), nga nagasiling: “Agod mahibaluan sang mga tawo nga ikaw, nga ang imo ngalan amo si Jehova, Ikaw lamang ang Labing Mataas sa bug-os nga duta.” Ini nga teksto nagtandog gid sang akon tagipusuon, kag nagsugod ako sa pagtuon sing regular sa Biblia. Si La, ang Laosiana nga babayi nga ginapuyopuyo ko, nag-upod man sa amon pagtuon. Sa sini nga tion, ginpakadto ko man sa New Zealand ang akon manghod nga lalaki kag ang iya asawa. Sang nag-abot sila sa New Zealand, nagtuon man sila sing Biblia upod sa mga Saksi.

Wala madugay, nag-untat kami ni La sa pagtuon kay nagsaylo kami sa Australia agod magtrabaho. Bangod masako kami sa pagpangita sang kuarta, wala na kami nagtuon sa Biblia. Gani, isa ka gab-i, hanuot kami nga nangamuyo kay Jehova nga tuytuyan niya kami nga makita ang iya katawhan.

Ginsabat ang Amon Pangamuyo

Pagligad sang pila ka adlaw, sang nagpauli ako halin sa pagpamalaklon naabtan ko ang duha ka Saksi sa amon puertahan. Nagpasalamat ako kay Jehova sing hipos, kag nagtuon kami liwat ni La. Nagtambong man kami sa Cristiano nga mga pagtilipon sa Kingdom Hall sa amon lugar. Apang wala madugay, narealisar ko nga kinahanglan ko maghimo sang pila ka pagbag-o sa akon kabuhi agod mapahamut-an ang Dios. Amo nga ginbiyaan ko ang akon mga bisyo kag ginpautdan ang akon malaba nga buhok. Ginyamuhat ako sang mga kakilala ko, apang ginkontrol ko ang akon kaakig. Nakita ko man nga sala gali ang ginahimo namon ni La kay nagaupod kami bisan indi pa kasal, kag indi pa legal ang pagdiborsio namon sang akon asawa. Amo nga sang 1990, nagbalik kami ni La sa New Zealand.

Gintawgan namon gilayon sanday Dick kag Stephanie sa telepono. “Sam, abi ko indi na kita magkitaay!” siling ni Stephanie. Ginpadayon namon ang amon pagtuon sa Biblia upod sa ila, kag sang nangin legal na ang akon diborsio, nagpakasal kami ni La nga may matinlo nga konsiensia sa atubangan sang Dios. Nagpabilin kami sa New Zealand, diin nabawtismuhan kami subong simbulo sang amon dedikasyon sa Dios. Gusto ko gid nga isugid sa iban ang akon natun-an, amo nga madamo nga taga-Cambodia kag taga-Thailand nga nagaistar sa Auckland kag sa malapit nga mga lugar ang ginhiwatan ko sing pagtuon sa Biblia.

Pagbalik sa Australia

Sang Mayo 1996, nagbalik kami ni La sa Australia kag nag-istar sa Cairns, sa naaminhan nga Queensland. Nakapribilehiyo ako diri nga mag-organisar sang pagbantala nga hilikuton sa mga tawo nga naghalin sa Cambodia, Laos, kag Thailand.

Nagapasalamat gid ako kay Jehova sa iya mga pagpakamaayo sa akon, lakip ang akon maayo gid nga asawa kag tatlo ka kabataan nga lalaki nga sanday Daniel, Michael, kag Benjamin. Daku man ang akon pagpasalamat nga ang akon iloy, utod nga babayi kag lalaki, ugangan nga babayi, kag si Teng Hann, nga abyan ko sa kampo sang mga refugee sa Thailand, nagbaton man sang kamatuoran sa Biblia. Asta subong, nagakasubo gihapon ang amon pamilya sa pagkadula sang akon amay kag tiyo, apang indi na sobra ang amon pagpangasubo. Nahibaluan namon nga sa pagkabanhaw, baliskaron sang Dios ang tanan nga epekto sang inhustisya kag ining mga butang “indi na pagdumdumon ukon mag-abut sa painoino.”—Isaias 65:17; Binuhatan 24:15.

Sang nagligad nga pila lang ka tuig, nakita ko sa isa ka asembleya sang mga Saksi ni Jehova ang isa ka pamilyar nga tawo. Si Bill gali yadto, ang tawo nga nagbantala anay sa akon. “Nadumduman mo pa ako?” pamangkot ko sa iya.

“Huo!” sabat niya. “Nasugilanon ko ikaw sa New Zealand tinuig na ang nagligad kag ginsugiran ko ikaw nga 144,000 lamang ang mapalangit.” Bisan pa madamo na nga tinuig ang nagligad, nadumduman gihapon ako ni Bill. Naghaksanay kami kag nag-istoryahanay kay mag-utod na kami sa pagtuo.

[Credit Line sang retrato sa pahina 21]

Background: AFP/Getty Images