Ang Patawhay nga Kabuhi sang Sloth

“DASIGA, kuhaa ang imo kamera!” Amo ini ang ginsiling ko sa akon manghod nga babayi sang nakita ko ang green sloth sa banas sang kagulangan nga amon ginaagyan. Nagkinadlaw kami sang narealisar namon nga indi man gali kami kinahanglan magdalidali kay ang sloth amo ang isa sa pinakamahinay nga sapat sa bilog nga kalibutan.

Para mas makilala ko pa gid ini nga sapat, nagkadto ako sa Zoo Ave sa La Garita de Alajuela, Costa Rica. Indi lamang ini isa ka zoo, kundi isa man ini ka lugar nga ginadal-an sang mga sapat nga napilasan ukon nagabalatian. Ginaatipan ukon ginapaayo diri sila kag dayon ginabalik sa kagulangan. Didto ko nakilala ang biologist nga si Shirley Ramírez nga amo ang research director sang Zoo Ave. Gin-updan niya ako para makita ang sloth sa sini nga zoo nga si Pelota, nga kon sa Espanyol buot silingon “bola.” Ang mga sloth nagabarikutot kon magtulog amo nga daw bola ini kon tulukon. Si Pelota isa ka sloth nga may duha ka tudlo. Ang iya kadakuon daw pareho sang gamay nga ido, madamol ang balahibo, kag daw nagatuwas ang ilong. Brown ang kolor sang iya daku kag nagahuloyhuloy nga mga mata.

Nahibaluan ko nga ang mga sloth pirme lang nagaisahanon kag isa lang ang mabata nila sa isa ka tuig. Sa una nga apat tubtob anom ka semana, ang bata sang sloth nagakupo sa iya iloy asta malutas ini. Pero mahimo nga nagakupo sia gihapon sa tiyan sang iya iloy paglab-ot sa lima asta walo ka bulan. Sa sina nga mga tion, ginapakaon sang nanay nga sloth ang iya bata sang madali lang matunaw nga mga dahon paagi sa iya baba. Sa ulihi, ang bata nga sloth na mismo ang manglab-ot sing mga dahon samtang nagakupo sa iya iloy. Samtang updanay pa sila, ginapaanad sang nanay nga sloth ang iya bata sa mga bahin sang kagulangan nga mahimo niya istaran.

Mga Sahi sang Sloth

Nahibaluan ko nga ang nakita ko sa kagulangan amo ang sloth nga may tatlo ka tudlo. May itom ini nga balahibo sa palibot sang iya mata, malip-ot nga ikog, kag may madamol kag magaras nga balahibo. Mas malaba ang ila kamot sangsa ila tiil, kag may pintok nga yellow-gold sa tunga sang iya abaga. Ini nga sahi sang sloth may siam ka vertebrae sa iya liog, amo nga maliso niya ang iya ulo sing 270 degrees sa pagpangita sang iya paborito nga mga dahon. Ngaa daw green ang iya kolor? Si Shirley nagsabat, “Lumot ina nga nagtubo sa iya balahibo.”

Indi pareho sa tatlo sing tudlo nga sloth nga mas malaba ang kamot, pareho lang ang kalabaon sang kamot kag tiil sang sloth nga duha sing tudlo. Ang ila balahibo malaba, nga daw brownish-gold ang kolor, kag mahumok hapluson.

Ang sloth pirme nagatener sa ibabaw sang kahoy agod magpainit. Ang temperatura sang iya lawas mahimo nga 24 degrees Celsius sa gab-i kag mangin 33 degrees Celsius sa adlaw nga mas mainit kon ikumparar sa kinaandan nga temperatura sa lawas sang iban nga sapat. Manipis lang ang unod sang sloth amo nga nabudlayan ini nga makapabilin nga mainit. Amo nga kon magtulog, pirme ini nagabarikutot agod makapabilin ang init sa iya lawas. Nagapainit man sa iya ang iya malip-ot kag mapino nga balahibo. Ang sloth makatulog sang 20 ka oras sa isa ka adlaw!

Mahinay Magkaon

Bangod kinahanglan ang init agod matunaw ang pagkaon, indi madali matunaw ang kinaon sang sloth bangod manubo ang temperatura sa lawas sini. Ang iya kinaon nga mga dahon mahimo  mabulanan pa sa sulod sang iya tiyan antes matunaw kag magkadto sa iya mga tinai. Kon tingulan, kag malawig ang tigtulugnaw, mahimo nga mapatay ang sloth sa gutom bisan pa puno sing pagkaon ang iya tiyan. “Para sa mga sloth,” siling ni Shirley, “ang init sang adlaw importante gid sa pagtunaw sang ila kinaon.”

Si Shirley nagdugang: “Subong bantay sa zoo nga nagaatipan sa mga sapat kag nagalimpyo sa ila mga hawla, ang akon gid nanamian sa mga sloth kay kaisa lang sila mamus-on kag mangihi sa isa ka semana! Kag kon mamus-on gani sila, nagapanaug sila, nagakutkot, kag ginatampukan ang ila pinamus-unan. Amo lamang ini ang tion nga nagapanaug sila sa duta.”

Gindesinyo Para Magbitay

Ang tanan nga ginahimo sang sloth, ang pagkaon, pagtulog, pagkasta, kag pagbata, ginahimo nila ini samtang nagabitay sa mga kahoy. Gindesinyo sang Manunuga ining gamay nga mga sapat nga magbitay sa mga kahoy. Ginagamit sang sloth ang iya mga tudlo sa mga kamot kag mga tiil nga may mga kuko nga siete sentimetros kalaba sa pagkaw-it kag pagkapot sa mga sanga sang kahoy kag sa mga balagon. Indi mabasa sang madamol nga ulan ang sloth kay pabaliskad ang pagtubo sang iya balahibo! Ang iya balahibo sa tiyan nagatubo pakadto sa iya likod, indi pareho sa iban nga mga sapat nga nagaistar sa duta, amo nga nagadalhay lang ang ulan. Bisan pa balik-awot maghulag ang sloth sa duta, mahinay naman kag manami lantawon ang iya panghulag sa ibabaw sang kahoy. Isa pa, ang sloth maayo man maglangoy.

Ano pa ang akon nahibaluan sa sining sapat nga nagaistar sa ibabaw sang mga kahoy? Una, may ikasarang ang sloth nga mabuhi bisan pa mapilasan kag indi man ini madali mapatay sa mga hilo nga mahimo magpatay sa iban nga sapat. Madali lang mag-ayo ang ila malala nga mga pilas, kag talagsa lang ini nagakaimpeksion. Gani, makabulig gid sa mga researcher sa medisina kon mahibaluan nila ang ikasarang sang sloth sa pag-ayo. Ikaduha, mahimo sundon sang mga tawo nga pirme lang masako kag ginakapoy ang relaks kag patawhay nga pangabuhi sang sloth.—Gin-amot.

 [Kahon/Mga retrato sa pahina 15]

ANG “MAAYO NGA TAGBALAY”

Ang green nga kolor sang balahibo sang sloth resulta sang mga lumot nga nagatubo sa balahibo sini. Ginapabay-an lang sang sloth nga magtubo ang lumot sa iya balahibo, kag ang lumot naman nagahatag sing mga nutrient sa sloth. Mapuslan sang sloth ang lumot paagi sa pagdilap sa iya balahibo ukon sa pagpanalupsop sang mga nutrient sa iya panit. Bangod sang iya kolor nga daw laya nga dahon, ang sloth daw pinungpong nga dahon kon tulukon nga nagakabit sa sanga amo nga indi sia madali makita. Samtang nagatigulang ang sloth, naga-green pa gid ang iya kolor!

[Credit Lines]

Top right: © Michael and Patricia Fogden; bottom: © Jan Ševčík