Pagbantay sa Kalibutan

▪ Isa ka pakinhason nga nakuha sa idalom sang North Atlantic Ocean ang ginakabig nga “pinakatigulang nga sapat nga nasapwan.” Gin-isip sang mga sientipiko ang mga layer sang iya alukaba kag natukiban nila nga nagaedad na ini sing 405 ka tuig.—SUNDAY TIMES, BRITAIN.

▪ “Sa tion sang kapigaduhon, bisan ang mga bilyonaryo apektado gihapon. Pamangkuta lang ang ila mga psychologist.”—THE NEW YORK TIMES, U.S.A.

Epekto sang TV sa Pagtamod sa Sex

“May madamo nga pamatuod nga ang pagtan-aw sang mga programa sa telebisyon nga may seksuwal nga mga eksena nagaapektar sa panimuot kag pagtamod sang mga pamatan-on parte sa sex,” siling sang isa ka artikulo sa dyurnal nga Pediatrics. Ang matuod, suno sa isa ka pagtuon, ang mga pamatan-on nga pirme nagatan-aw sini nga mga programa “doble ang posibilidad nga magbusong” sangsa mga talagsa lang nagatan-aw sini. Ang isa ka rason amo nga ang mga pamatan-on nagapati nga gamay lang ukon wala gid sing malain nga resulta ang pagpakigsekso, kay wala ginapakita sa TV ang mga resulta sini nga pagbusong kag mga pagbalatian. Huo, ang TV isa lamang sa mga nagaimpluwensia sa pagtamod sang mga pamatan-on parte sa sex. Ang mga researcher nagapati nga ang mga balasahon, Internet, kag musika may epekto man sa pagtamod sang mga pamatan-on parte sa sex.

Paglapnag Naman sang Aro

Sa Estados Unidos, tatlo ka libo ka tawo ang ginabulong bangod sang aro, nga ginatawag man nga Hansen’s disease. Mga 150 ka tawo kada tuig ang natukiban nga may aro. Ang kalabanan sa ila naghalin sa iban nga pungsod. Pero, ang National Hansen’s Disease Program nga nahamtang sa Baton Rouge, Louisiana, “nagbulubanta nga kada tuig mga 30 ka residente sang bagatnan sang Louisiana kag Gulf Coast sang Texas nga nabun-ag sa Amerika ang may aro bisan pa wala sila nakakadto sa mga pungsod nga lapnag ang aro,” siling sang American Society of Tropical Medicine and Hygiene. Wala gihapon nahibaluan sang mga researcher kon paano naglapnag ini nga balatian. Kon temprano pa mahibaluan nga ang isa may aro, mahimo ini mabulong. Pero, kon ang balatian grabe na, ang naguba nga mga bahin sang lawas indi na maulian.

Pagpangawat sang Radyoaktibo nga mga Materyal

“Ang posibilidad nga makatigayon ang mga terorista sing mga nuklear ukon iban pa nga radyoaktibo nga mga materyal nangin makakululba gihapon,” siling ni Mohamed ElBaradei, nga amo ang nagadumala sa International Atomic Energy Agency. “Nagadamo na gid nga nagadamo ang nakawat nga nuklear ukon radyoaktibo nga mga materyal—halos 250 ang ginreport sa una nga anom ka bulan sang tuig 2008 lamang. Makakululba pa gid kay ang kadamuan sini nga mga materyal wala na nabawi.” Wala nahibaluan kon bala bangod ini sa pagdamo sang manugbakal sang radyoaktibo nga mga materyal ukon basi indi eksakto ang ila ginreport sang mga nagkaladula sadto.

Isa ka Dumaan nga Sinulatan ang Nakit-an sa Israel

Nakit-an sang Israeli nga arkeologo ang isa ka dumaan nga sinulatan nga mas daan pa sing 1,000 ka tuig sangsa Dead Sea Scrolls. Ini nga sinulatan, nga may lima ka linya, nasulat sa isa ka pidaso sang nabuka nga banga gamit ang tinta. Natukiban ini sang makutkutan ang pamakod sang Judea nga gintukod sang ika-10 nga siglo B.C.E. sa Khirbet Qeiyafa, Israel. Ini nga sinulatan wala pa nahangpan sing bug-os, pero mahimo nga isa ini ka legal nga dokumento nga ginsulat sang isa ka eksperto nga escriba kag may “mga tinaga nga may kaangtanan sa mga tinaga nga ‘hukom,’ ‘ulipon,’ kag ‘hari,’” suno sa ginpagua nga report sang Hebrew University of Jerusalem.

[Retrato sa pahina 30]

Gabi Laron/Institute of Archaeology/Hebrew University © Yosef Garfinkel