Gamita ang Teknolohiya sing Haganhagan kag May Konsiderasyon

Si Katherine, nga beintehon ang edad, nagagamit sing kompyuter sa iya trabaho. Bisan sa ila balay, sige gihapon ang iya pag-surf kag pag-shopping sa Internet kag pag-e-mail. Pero, ang iya paggamit sang teknolohiya haganhagan pa kon ikomparar sa mas bataon niya nga mga kaupod sa trabaho. “Ngaa sige nila ko ka-text sing mga wala pulos?” siling niya. “Ngaa indi na lang ko nila pagtawgan sa telepono?”

DAW makahalam-ot ang ginsiling ni Katherine kay pareho man lang ang pag-text kag pagtawag sa telepono. Pero may punto sia: Madamo nga gadyet nga gindesinyo agod makakomunikar ang mga tawo, pero mahimo man ini mangin rason nga maglayuay ang ila buot. Para mangin haganhagan ang imo paggamit sang teknolohiya, binagbinaga ang masunod nga mga prinsipio sa Biblia.

▪ “Busa, ang tanan nga butang nga luyag ninyo nga himuon sang mga tawo sa inyo, dapat man ninyo himuon sa ila.” (Mateo 7:12) Kon sundon naton ang ginsiling ni Jesucristo kon nagagamit sing cell phone kag kompyuter, mapakita naton ang pagtahod kag maayo nga pamatasan sa iban. “Nagakaon kami sang akon bana sa restawran,” siling ni Anne. “Sa pihak nga lamesa, may duha ka lalaki nga nagakaon man. Pero ang isa sa ila may ginaistorya sa iya cell phone samtang nagakaon. Naluoy kami sa iya upod kay nagakaon ini sing ‘isahanon.’” Ano ang batyagon mo kon ikaw ang upod sadto nga lalaki? Magalain bala ang imo buot ukon maakig ka? Huo, bisan pa nga magamit naton ang cell phone bisan diin kag bisan ano oras, wala ini nagakahulugan nga magpinagusto na lang kita. Dapat gid naton dumdumon ang ginsiling ni Jesus.

▪ “Padayon ninyo nga bantayi sing maayo nga ang inyo paglakat indi subong di-maalam kundi subong maalam nga mga tawo, nga ginabakal ang nagakaigo nga tion para sa inyo kaugalingon.” (Efeso 5:15, 16) Ang tion isa ka bilidhon nga regalo sang Dios kag indi ini dapat pag-uyangan. Matuod, paagi sa teknolohiya makakinot kita sing tion. Halimbawa, mapadasig sang Internet ang pag-research, transaksion sa bangko, kag pag-shopping. Pero mahimo man ini mag-ubos sang tion kon inoras kita nga mag-surf sa mga Web site.

Ang isa pa nga makauyang sang tion amo ang pagdungan sang imo mga ginahimo—ang pagkompyuter samtang nagatan-aw sing TV kag nagaistorya sa telepono, ukon ang pag-e-mail samtang nagagamit sang  iban nga program sang kompyuter. Ngaa mas nagahinay ang imo obra kon dulunganon mo ini sing himo?

“Indi mo bug-os nga mahibaluan kon paano himuon ang bisan ano nga buluhaton kon ginahimo mo ini sing dulungan,” siling sang neuroscientist nga si Dr. Jordan Grafman. Indi naton dungan nga mahatagan sing atension ang madamo nga butang; may mapabay-an gid kita. Gani, mahimo nga mabalewala ang iban nga mga ulubrahon ukon indi ini mahimo sing maayo kon dulunganon ang paghimo sini. Isa pa, ang gulpi nga pagsaylo sang atension mahimo bangdan sang mas madamo nga sala kag “mas madugay matapos ang isa ka ulubrahon—kon kaisa doble pa nga tion ukon mas malawig pa ang magamit sa sini—sangsa kon pasunod mo ini nga himuon,” siling sang Time nga magasin. Gani, mamensar anay sing maayo antes mo dulunganon ang imo himuon; kay basi indi mo matapos ang imo buluhaton sa sina nga adlaw!

▪ “Magbantay kamo kag mag-andam batok sa tanan nga sahi sang pagkamahamkunon, bangod bisan pa may kabuganaan ang isa ka tawo ang iya kabuhi indi nagagikan sa mga butang nga ginapanag-iyahan niya.” (Lucas 12:15) Bisan ano pa kamahal kag katahom sang materyal nga mga butang, indi ini makahatag sing kabuhi ukon matuod nga kalipay. Ang Dios lamang ang makahatag sini. “Malipayon ang mga mahunahunaon sang ila espirituwal nga kinahanglanon.” (Mateo 5:3) Sa pihak nga bahin, ginapakita sang kalibutan nga mangin malipayon ka lang kon madamo ang imo materyal nga pagkabutang. Daw ginasiling sini nga magsige lang kita bakal kag kinahanglan nga ara sa aton ang pinakabag-o. Indi gid magpatunto, sa baylo mangin maalamon. Pensara anay kon ano gid ang imo motibo kag mga kinahanglanon antes mo gastuhon ang kuarta nga imo ginpangabudlayan. Dumduma man nga madasig magnubo ang balor sang kalabanan nga high-tech nga produkto. Gani kon kinahanglan mo ang isa ka gadyet, pamangkuta anay ang imo kaugalingon: ‘Kinahanglan ko gid bala ang pinakabag-o nga kagamitan nga may mahal nga mga feature nga basi indi ko man lang magamit?’

Makabulig Ukon Makahalit—Depende Ini sa Imo

Si Katherine nga ginsambit kaina indi mapahamtang sang naguba ang iya kompyuter sa ila balay. “Naglalain gid ako sang primero,” siling niya, “pero wala ako dayon nagbakal sing bag-o. Pagligad sang isa ka bulan, mas relaks na ako, kag madamo ang akon tion sa pagbasa. May kompyuter man ako sa ulubrahan, amo nga makontak ko gihapon ang akon mga abyan sa tapos sang trabaho. Pero karon, daw wala na lang sa akon bisan indi ko mahibaluan dayon kon ano ang bag-o nga nagakatabo sa akon palibot. Wala na ginakontrol sang teknolohiya ang akon kabuhi.”

Matuod, madamo nga produkto sang siensia kag teknolohiya ang mapuslanon kag makabulig sa pagkinot sing daku nga tion kag kusog. Gani gamita ini kon kinahanglan mo, pero sing haganhagan lang kag may konsiderasyon sa iban. Paano? Pasulabiha ang mga tawo sangsa teknolohiya. Indi pag-uyangi ang imo hamili nga tion kag kuarta sa mga gadyet ukon software nga indi mo man kinahanglan. Indi paggamita ang Internet kag ang iban pa nga media para magtan-aw sang imoral kag mapintas nga palaguaon. Kag likawi nga mangin “adik” sa teknolohiya. Buot silingon, dapat ka mangin maalamon. Sunda ang napamatud-an na nga epektibo nga mga prinsipio nga makita sa Pulong sang Dios, ang Balaan nga Biblia. Huo, “Ang GINOO nagahatag sing kaalam; gikan sa iya baba nagagowa ang ihibalo kag paghangup.”—Hulubaton 2:6.

[Kahon sa pahina 9]

CELL PHONE, KOMPYUTER, KAG MAAYO NGA PAMATASAN

Paano mo mapakita ang pasunaid sa iban kon nagagamit ka sang cell phone kag kompyuter? Binagbinaga ang masunod nga mga panugda.

▪ Likawi ang pag-istorya sa cell phone kon makaisturbo ini sa iban. Patya ini kon kinahanglan.

▪ Indi magtawag, mag-text, ukon sabton ang tawag sa imo cell phone kon may nagaistorya sa imo, magluwas lang kon importante ini katama.

▪ Kon may ginaistorya ka sa cell phone, ihatag sa iya ang imo bug-os nga atension.

▪ Indi pagpiktyuri sa imo cell phone ang iban kon wala ka makalisensia sa ila.

▪ Indi pag-ipadala sa iban ang “daw makawiwili” nga mga e-mail nga imo nabaton kay mahimo indi nila ini maluyagan.