Malain Bala kon Gusto ko Sing Diutay nga “Privacy”?
Pamangkot sang mga Pamatan-on
Malain Bala kon Gusto ko Sing Diutay nga “Privacy”?
Butangi sing ✔ ang mahimo mo isabat sa masunod nga mga sitwasyon.
1. Ara ka sa imo kuarto kag sirado ang puertahan. Gulpi lang nagsulod ang imo mga utod nga wala nagpanuktok.
◯ ‘Ok lang . . . ginahimo ko man ‘na sa ila.’
◯ ‘Wala gid batasan! Ano abi kon gailis ko?’
2. Gaistorya kamo sang imo abyan sa telepono, kag malapit lang si Nanay mo. Makita mo gid nga ginapamatian niya ang inyo ginaistoryahan.
◯ ‘OK lang . . . wala man ko sing ginatago.’
◯ ‘Nasaw-ahan ko sina ‘ya! Indi ko gusto nga bantayan!’
3. Bag-o ka lang nag-abot, kag ginsagi ka dayon pamangkot sang imo mga ginikanan. “Diin ka nagkadto? Sin-o ang upod mo? Ano ang ginhimo n’yo?”
◯ ‘OK lang . . . ginasugid ko gid man sa ila kon nag-ano ako.’
◯ ‘Makaulugot na ‘ya! Wala gid sila sing salig sa akon!’
SANG gamay ka pa, mahimo wala mo ginapensar nga kinahanglan mo man sing privacy. Kon magsulod sa imo kuarto ang imo manghod, OK lang sa imo. Kon pamangkuton ka sang imo mga ginikanan, gasabat ka dayon. Nahibaluan sang tanan ang nagakatabo sa imo. Pero subong, may mga tion nga gusto mo tani sing privacy. “Mas gusto ko pa nga sekretuhon ang pila ka butang,” siling sang 14 anyos nga si Corey. *
Ngaa may mga tion nga gusto mo sing privacy? Una, bangod nagadaku ka na. Halimbawa, may mga pagbag-o sa imo lawas samtang nagatin-edyer ka kag nahuya ka nga mabal-an ini sang iban, bisan sang imo pamilya. Isa pa, nabatyagan mo na subong nga dapat mo pamensaron anay ang mga butang nga ikaw lang. Palatandaan ini nga nagauswag ang imo ikasarang sa “pagbinagbinag,” kag ginadayaw gid ini sang Biblia. (Hulubaton 1:1, 4; Deuteronomio 32:29) Si Jesus gani nagkadto man sa “baw-ing nga duog” para makapamensar sing maayo.—Mateo 14:13.
Siempre, ara ka pa sa poder sang imo mga ginikanan, kag kinamatarong nila nga mahibaluan ang nagakatabo sa imo. (Efeso 6:1) Pero mahimo mabudlayan ka kay may mga tion nga indi mo gusto isugid sa ila ang dapat nila mahibaluan. Ano ang dapat mo himuon? Tan-awon naton ang duha ka sitwasyon nga mahimo bangdan sang mga problema.
Kon Gusto Mo Mag-isahanon
Madamo sing maayo nga rason kon ngaa gusto mo mag-isahanon. Ayhan gusto mo lang “magpahuwayhuway.” (Marcos 6:31) Ukon kon gusto mo mangamuyo, subong sang laygay ni Jesus sa iya mga disipulo, “magsulod ka sa imo hulot kag isira ang ganhaan, kag mangamuyo sa imo Amay.” (Mateo 6:6; Marcos 1:35) Ang problema lang kay kon manirado ka sa imo kuarto (kon may kuarto ka), mahimo nga indi magpensar ang imo ginikanan nga nagapangamuyo ka! Kag indi man mahangpan sang imo mga utod nga gusto mo lang mag-isahanon.
Ang dapat mo himuon. Sa baylo nga magbaisay kamo kay gusto mo mag-isahanon, himua ang mga masunod.
● Kon parte sa imo mga utod, maghimo sing mga pagsulundan para may tion ka sa imo kaugalingon. Kon kinahanglanon, magpabulig sa imo ginikanan.
● Kon parte naman sa imo mga ginikanan, tinguhai nga intiendihon ang ila pagtamod. “Kon kaisa, ginabantayan ako sang akon mga ginikanan,” siling sang 16 anyos nga si Rebekah. “Pero kon ako man ang ginikanan, bantayan ko man ang akon kabataan kay kadamo sang tentasyon subong!” Pareho kay Rebekah, intiendiha kon ngaa ginahimo ina sang imo mga ginikanan.—Hulubaton 19:11.
● Pamangkuta ang imo kaugalingon: ‘May rason bala ang akon mga ginikanan nga magsuspetsa nga nagahimo ako sing malain kon manirado ako? Wala ko bala sila ginasugiran sang nagakatabo sa akon, amo nga pirme nila ako ginapanilagan?’ Kon ginasugid mo sa ila ang nagakatabo sa imo, indi ka nila pagsuspetsahan. *
Mga plano nga himuon. Isulat sa idalom ang mahimo mo ihambal sa imo ginikanan para maistoryahan ninyo ini nga topiko.
․․․․․
Kon Magpili Ka sing mga Abyan
Kon tin-edyer ka, natural lang nga mangita ka sing mga abyan. Natural man para sa imo mga ginikanan nga magkabalaka kon sin-o ang imo mga abyan kag kon ano ang inyo ginahimo. Responsibilidad nila ini. Pero para sa imo, mahimo nga sobra na ang ila pagpasilabot. “Gusto ko mag-text, magtawag, kag mag-e-mail nga wala sing nagabantay kag nagapamangkot sa akon kada dies minutos kon sin-o ang ginaistorya ko,” siling sang 16 anyos nga si Amy.
Ang dapat mo himuon. Para indi kamo mag-away sang imo mga ginikanan parte sa imo mga abyan, tilawi ang mga masunod.
● Ipakilala sa imo mga ginikanan ang imo mga abyan, kay kon indi mo ini paghimuon posible nga mangita sila gihapon sing paagi para mahibaluan kon sin-o ang imo mga abyan. Dumduma, nahibaluan sang imo mga ginikanan nga may daku gid nga impluwensia sa imo ang imo mga abyan. (1 Corinto 15:33) Kon kilala nila ang mga upod mo pirme, mahimo nga saligan ka nila sa pagpili sing mga abyan.
● Ipakighambal ini sing matinahuron sa imo mga ginikanan. Indi ka magsiling nga ginapahilabtan ka nila. Sa baylo, puede ka makasiling, “Pamatyag ko daw pirme n’yo lang ginabantayan ang ginaistoryahan namon sang akon mga abyan. Ano pa daw indi na kami makaistoryahanay sing maayo.” Paagi sini, mahimo nga hatagan ka man nila sing privacy kon parte sa imo mga abyan.—Hulubaton 16:23.
● Mangin tampad sa imo kaugalingon: Gusto mo lang bala sing privacy, ukon basi may ginatago ka gid man nga kamalamalahan? Si Brittany nga 22 anyos nagsiling: “Kon ara ka pa sa poder sang imo ginikanan kag gusto nila mahibaluan ang nagakatabo sa imo, dapat makasiling ka nga, ‘Ngaa taguon ko kay indi man malain ang akon ginahimo?’ Pero kon may ginatago ka, buot silingon may kamalamalahan ka gid nga ginahimo.”
Mga plano nga himuon. Isulat sa idalom ang mahimo mo ihambal sa imo ginikanan para maistoryahan ninyo ini nga topiko.
․․․․․
Mga Tikang nga Makabulig sa Imo
Ang masunod nga mga tikang makabulig sa imo sa mga sitwasyon nga gusto mo sing privacy.
Tikang 1: Hibalua ang imo gusto.
Sa ano nga mga sitwasyon gusto mo sing privacy?
․․․․․
Tikang 2: Intiendiha ang pagtamod sang imo ginikanan.
Ano sa banta mo ang ginakabalak-an nila sa imo?
․․․․․
Tikang 3: Mangita sing mga solusyon.
(a) Pamensara kon ano ang posible nga ginhimo mo nga nagpalala sa problema, kag isulat ini sa idalom.
․․․․․
(b) Ano ang puede mo bag-uhon parte sa imo sabat sa ibabaw?
․․․․․
(c) Ano ang gusto mo nga himuon sang imo mga ginikanan?
․․․․․
Tikang 4: Maghambalanay.
Mangita sing nagakaigo nga tion nga maistorya mo ang imo ginikanan parte sa imo ginsulat sa ibabaw.
Ang dugang pa nga artikulo sang “Young People Ask” masapwan sa Web site nga www.watchtower.org/ype
[Mga Nota]
^ par. 13 Gin-islan ang pila ka ngalan sa sini nga artikulo.
^ par. 21 Kon daw wala gihapon sing salig sa imo ang imo ginikanan, isugid sa ila sing matinahuron ang imo ginabatyag. Pamatii sing maayo ang ila mga rason, kag likawi nga dugangan pa ang problema.—Santiago 1:19.
BINAGBINAGA INI
● Ngaa may kinamatarong ang imo mga ginikanan nga mahibaluan ang nagakatabo sa imo?
● Paano ang imo pagtinguha nga makighambal sa imo mga ginikanan makabulig sa imo sa ulihi nga makighambal man sa mga magulang sa imo?
[Kahon/Mga Retrato sa pahina 20]
ANG GINASILING SANG IBAN NGA PAMATAN-ON
“Kon ang mga tin-edyer wala sing ginatago sa ila mga ginikanan, wala man sing rason ang mga ginikanan nga basahon ang mga e-mail kag mga text sang ila kabataan para mahibaluan ang nagakatabo sa ila.”
“OK lang sa akon nga basahon nila ang akon mga e-mail. Kon sa iban nga pungsod gani, ang manedyer may kinamatarong nga basahon ang mga e-mail sang iya mga empleyado, ngaa abi indi puede basahon sang mga ginikanan ang mga e-mail sang ila kabataan?”
“Indi gusto sang mga ginikanan nga may malain nga matabo sa imo, kag kon kaisa daw ginapasilabtan ka nila. Makaulugot ini. Pero sa tuod lang, amo man sini ang himuon ko kon ako ang ginikanan.”
[Mga Retrato]
Eden
Kevin
Alana
[Kahon sa pahina 21]
PATALUPANGOD SA MGA GINIKANAN
● Ara ang imo bata sa iya kuarto kag sirado ang puertahan. Gulpi ka lang bala masulod nga wala nagapanuktok?
● Nabilin sang imo bata nga babayi ang iya cell phone kay nagadalidali sia pa eskwelahan. Basahon mo bala ang mga text?
Ini nga mga pamangkot indi mahapos sabton. Matuod, may kinamatarong ka nga mahibaluan ang nagakatabo sa imo bata, kag responsibilidad mo nga proteksionan sia. Pero, indi tubtob san-o nga suspetsahan mo sia kag bantayan ang tanan niya nga hulag. Gani, paano ka mangin balanse?
Una, kon wala ka ginasugiran sang imo bata, indi pirme buot silingon nga may ginahimo sia nga malain. Natural lang ini samtang nagadaku sia. Nagabulig ini sa ila nga matun-an ang pagpakig-abyan kag pagsolbar sa mga problema paagi sa ila “ikasarang sa pagpangatarungan.” (Roma 12:1, 2) Nagabulig man ini sa ila nga mapauswag ang ila ikasarang sa pagbinagbinag, isa ka importante nga kinaiya para mangin responsable sila sa ulihi. (1 Corinto 13:11) Nagahatag man ini sa ila sing tion nga mamensar sing maayo antes sabton ang mabudlay nga mga pamangkot parte sa ila pagpati kag prinsipio.—Hulubaton 15:28.
Ikaduha, kon kontrolon mo ang tanan nga hulag sang imo bata, mahimo maakig sia kag magrebelde. (Efeso 6:4; Colosas 3:21) Buot bala silingon, pabay-an mo na lang sia? Indi, kay ikaw gihapon ang ginikanan. Pero, ang imo tuyo amo nga buligan sia nga magdaku nga may maayo nga konsiensia. (Deuteronomio 6:6, 7; Hulubaton 22:6) Kay man, mas maayo ang resulta kon ginahanas mo sia sangsa bantayan sia.
Ikatlo, hambali ini nga butang upod sa imo bata. Pamatii ang iya mga rason. May mga tion bala nga puede mo sia pasugtan? (Filipos 4:5) Hambala sia nga indi mo sia pagbantayan sa pila ka butang kon ipakita niya nga masaligan sia. Ipaathag sa iya kon ano ang himuon mo kon magsupak sia, kag himua ini kon kinahanglanon. Sa sini nga paagi, makasalig ka nga indi madula ang imo papel subong ginikanan bisan pa ginahatagan mo sing privacy ang imo bata.
[Retrato sa pahina 20]
Ang pagsalig pareho sa sueldo-kinahanglan ini pangabudlayan
