Ang Canoe—“Pinakapraktikal nga Salakyan” sa Canada

ANG Pranses nga si Samuel de Champlain nagtabok sa Atlantic Ocean kag naglayag sa St. Lawrence River sa ginatawag subong nga Canada. Pero sang nakalab-ot sia sa Montreal, nabudlayan sia mag-agi sa Lachine Rapids. Nagsulat sia sa iya dyurnal sang 1603 nga indi gid masarangan sang iya mga baruto ang masulog kag batuhon nga bahin sang suba. Indi man puede nga maglakat na lang sila kay masiot katama ang kagulangan. Gani paano nakapadayon sa paglakbay si Champlain kag ang iya mga tinawo?

Gin-ilog nila ang mga tumandok nga nagagamit sing canoe. “Paagi sa mga canoe,” siling ni Champlain, “ang isa makapagusto kag makalakbay sing madasig sa bilog nga pungsod, bisan pa mag-agi sia sa mga sapa ukon sa dalagku nga mga suba.”

Ang “Pinakapraktikal nga Salakyan”

Ang mga linaw kag mga suba sa Canada maayo gid nga alagyan, kag ang canoe amo ang pinakapraktikal nga salakyan. Paagi sa sini, ang tumandok nga mga Amerikano makalakbay, makapangayam, kag makahakot sing mga produkto. Lainlain ang mga desinyo kag mga paagi sa paghimo sing mga canoe, depende sa kon diin ini gamiton kag sa mga materyales. Halimbawa, ginaguhaban sang mga tawo sa nakatundan nga baybayon sang Canada ang dalagku nga kahoy nga sedro para makahimo sing dugout canoe. Ginabutangan dayon sing tubig kag mainit nga mga bato ang guhab kay ginapahumok sini ang kahoy para mahapos pormahon. Ang pila sining mga canoe puede  makargahan sing mga duha ka tonelada. Madasig ini kag indi delikado gamiton sa dagat para sa pagpangdakop sing dalagku nga mga sapat, lakip ang balyena.

Ang birch-bark canoe nga human sa panit sang birch tree mahimo amo ang pinakapopular nga canoe sa Naaminhan nga Amerika. Ang substansia nga ginatawag betulinol amo ang nagabulig para magpag-on ang panit sang birch kag indi masudlan sang tubig. Mahunit man ini kag puede mabawod. “Ang birch-bark canoe indi magguba bisan pa mag-agi ini sa masulog kag batuhon nga bahin sang suba sangsa wood-and-canvas canoe,” paathag sang manughimo sing canoe nga si David Gidmark.

Nalakip sa mga materyales sa paghimo sing birch-bark canoe amo ang kahoy nga birch, sedro, gamot sang kahoy nga spruce, kag tagok sang kahoy. Bangod ini nga mga materyales makita tanan sa kagulangan, mahapos lang kay-uhon ang mga canoe. Magluwas sini, mamag-an lang ang mga canoe, amo nga mahapos lang ini hakwaton sa masulog kag batuhon nga bahin sang suba. Indi man ini makahalit sa palibot bangod human ini sa natural nga mga materyales. Kon wala na ini ginagamit, madunot lang ini pareho sang natumba nga kahoy.

Dalayawon man ang mga paagi sa paghimo sini. Ang mga tumandok “wala nagagamit sing lansang ukon tornilyo kay ang tanan ginatahi lang kag ginahigot,” siling sang isa ka researcher sang ika-19 nga siglo. “Makita mo sa sini ang mga tinabuan, tinahian, kag hinigtan nga pulido kag matahom ang pagkadesinyo.”

Sang wala pa ang mga tren, ang mga canoe amo ang pinakamadasig kag pinakapraktikal nga transportasyon sa kalabanan nga mga lugar sa Canada. Bisan pa sang may tren na, wala dayon ini nadula kay ginagamit ini gihapon sang mga tawo.

Importante gid ang mga canoe para sa mga tumandok sang Naaminhan nga Amerika, amo nga gin-impluwensiahan sini ang ila kultura kag mga pagpati. Halimbawa, suno sa pila ka sugilanon, ang mga naluwas sa daku nga baha nagsakay, indi sa arka nga ginasiling sang Biblia, kundi sa canoe.

Ang mga Canoe Subong

Popular gihapon ang mga canoe sa Canada, pero ginasakyan na lang ini sang kalabanan para maglingawlingaw. Makapasubo nga ang mga kahoy nga ginagamit sa paghimo sing mga birch-bark canoe nagakaubos na. Pero matigayon pa gihapon ang iban nga mga materyales subong sang aluminyum, canvas, kahoy, kag fiberglass.

Ang bantog nga manughimo sing canoe nga si Bill Mason nagpaathag sing isa pa ka butang parte sa canoe. Nagsiling sia: “Ang paglakbay sa dumaan nga mga suba sakay sa canoe isa ka maayo nga paagi para magbalik ang aton kaangtanan sa palibot kag sa Manunuga nga naghimo sini tanan madugay na ang nagligad.” Mahimo nga madamo ang ugyon sa sini!

[Kahon/Retrato sa pahina 11]

ANG MGA KAYAK

Bisan pa nagaistar ang mga tumandok nga Inuit sa isa ka bahin sang Canada nga wala sing mga kagulangan, nakahimo sila gihapon sing mga baruto. Ginagamit nila ang mga panit sang poka kag caribou, subong man ang mga tul-an kag mga kahoy nga naanod pakadto sa baybayon sang Arctic. Ang tambok sang sapat nagabulig para indi masudlan sing tubig ang mga baruto. Ini nga mga baruto ginatawag nga kayak.

May kinatuhayan ang kayak sa canoe. May tabon ang kayak nga nagaserbe nga proteksion kag nagabulig para indi ini masudlan sing tubig bisan pa magtulutakilid ini. Ang moderno nga mga kayak masami nga human sa fiberglass kag iban pa nga sentetiko nga mga materyales.

[Picture Credit Line sa pahina 10]

Library of Congress