Ang Riles Halin sa Atlantiko Pakadto sa Pasipiko

MGA 150 ka tuig na ang nagligad, ang daku nga bahin sang Canada, ang ikaduha sa pinakamalapad nga pungsod, wala pa makadtuan. Ang historian nga si Pierre Berton nagpaathag: “Sitentay-singko porsiento sang populasyon ang nagaistar sa tama ka layo nga mga uma,” kag bangod sa mabudlay nga mga dalan “indi makadtuan ini nga mga lugar.” Indi man mahapos mag-agi sa mga linaw kag mga suba kay nagayelo ini sa sulod sang lima ka bulan kada tuig.

Bangod sini nga mga problema, ang primer ministro nga si Sir John A. Macdonald nagplano sang 1871 nga maghimo sing riles halin sa Atlantic Coast sang Canada pakadto sa Pacific Coast. Sang 1969 pa natapos ang pareho man sini nga proyekto sang Estados Unidos. Pero, mas malapad ang Canada, wala sila sing pundo, kag ang populasyon sini mga 10 porsiento lang sang populasyon sang Estados Unidos. Ini nga proyekto gintawag sang isa ka pulitiko sa Canada nga “isa sa pinakabinuang nga ideya.” May isa pa gid nga nagsiling nga sa sunod basi magpahimo naman ang primer ministro sing riles pakadto sa bulan.

Mahal nga Proyekto

Nangako ang gobierno nga matapos ini nga riles sa sulod sang napulo ka tuig. Ginabulabanta sang taga-Scotland nga enhinyero nga si Sandford Fleming nga mga $100 milyones ang gastuhon sa sini nga riles, kag daku na ini nga kantidad sadto. Puede makalaktod sa Estados Unidos ining riles, pero nag-insister si Macdonald nga dapat sa Canada tanan maagi ang riles para maproteksionan ang Canada kon may inaway.

Madamo nga negosyante ang wala sing gana nga magkapital sa sining mahal kag wala sing kasiguraduhan nga proyekto. Pero sang 1875, ginsugdan ini sang Canadian Pacific Railway (CPR). Pagligad sang napulo ka tuig, diutayan lang nga wala matapos ini nga proyekto. Sang Hulyo 10, 1885, ang utang sang CPR nga $400,000 dapat mabayaran antes mag-alas tres sang hapon. Maayo lang kay sang alas dos sina mismo nga adlaw ginpahulam sila sang Parlamento sang Canada para mapadayon ang proyekto.

Mga Problema sa Pagtukod

Paglab-ot sang riles sa aminhan sang Ontario, nadiskobrehan sang mga trabahador nga isa lang ka pie ang kadamulon sang duta dayon matig-a na nga bato sa idalom. Gani, kinahanglan nga tambakan nila anay ini sang duta nga kinahanglan hakuton halin sa malayo. Sa sentro naman sang Canada, ang temperatura  naglab-ot sa -47°C, amo nga mas nabudlayan pa gid sila. Dugang pa, tama kadamol ang nagatupa nga yelo kada tuig. Ang bahin sini nga riles nga nagaagi sa Rocky Mountains sa katundan ginatawag nga “lugar sang kamatayon.” Madamo nga tanel kag taytay ang dapat himuon. Nagaobra sila sing napulo ka oras kada adlaw bisan nagaulan, malutak, kag nagayelo.

Sa katapusan, sang Nobiembre 7, 1885, gintakod ang katapusan nga tornilyo sini nga riles sa Eagle Pass sa British Columbia sa katundan. Ang estasyon diri gintawag nga Craigellachie, nga gin-ilog sa isa ka lugar sa Scotland nga nangin simbulo sang kaisog sa mabudlay nga mga tion. Sang ginpahambal ang manedyer sang CPR, nagsiling sia: “Ang mahambal ko lang, amo nga ini nga proyekto nahimo gid sing maayo.”

Ang Epekto Sini sa mga Tawo

Ang linibo ka Intsik nga mga trabahador nga gindala sa pungsod para sa proyekto ginpasalig nga may permanente sila nga obra. Masami nga delikado ang ila obra, labi na gid sa Rocky Mountains. Pero sang matapos ang riles, ang iban sa ila tinuig pa nga nagtrabaho antes nakatipon sing kuarta para makapauli.

Bangod sa riles, ang industriya kag negosyo nakalab-ot sa katundan, kag daku ang epekto sini sa kabuhi sang mga tawo. Nagdamo ang  mga banwa kag mga siudad, kag ang mga tumandok ginpain kag ginpaistar sa isa ka lugar. Ang mga alagyan, mga gagmay nga negosyo, kag mga ilimnan sa higad dalan nagsira. Sa pihak nga bahin, ang tren amo kuno ang “naghilway sa mga tawo sa pagkaulipon sa higko kag lunang” kag “sa pagkaulipon sa tigtulugnaw.” Isa pa, pila lang ka adlaw ang kinahanglan para ang mga pagkaon halin sa Sidlangan nga nagaabot sa Pacific Coast sa Canada, makalab-ot man sa pihak nga bahin sang pungsod.

Bisan pa nga tren gihapon ang masami nga nagadala sang mga kargamento patabok sa pungsod, nagdiutay na ang pasahero sini bangod sa pagdamo sang salakyan kag eroplano. Pero, madamo gihapon ang nagasakay sa komportable nga tren para magrelaks sa masako nga kabuhi karon samtang nagatan-aw sa matahom nga mga view halin sa Toronto asta sa Vancouver. Gani, sa baylo nga padasigon ang kabuhi, nga amo anay ang tuyo sang tren, ginasakyan ini subong para magrelaks kag balikan ang matahom nga kasaysayan sang riles samtang nagabiyahe sa Canada halin sa Atlantiko pakadto sa Pasipiko.

[Kahon/Retrato sa pahina 18]

PAGPAAMBIT SANG AMON PAGLAUM SA MGA PASAHERO

Ang tren amo gihapon ang panguna nga paagi para makadtuan ang iban nga komunidad sa Canada. Gani, ginagamit ini sang mga Saksi ni Jehova para mapalab-ot sa sini nga mga lugar ang mensahe sang Biblia parte sa paggahom sang Ginharian sang Dios. (Isaias 9:6, 7; Mateo 6:9, 10) “Madali lang mag-istorya parte sa Biblia sa mga pasahero,” siling sang mga Saksi, “kay natingala gid ang mga tawo kon diin kami makadto kag kon maano kami didto.”

Sang magbiyahe sila pakadto sa Ojibwa malapit sa Lake Nipigon sa aminhan nga Ontario, ang isa ka Saksi nagsiling: “Bisan pa nga matahom ang mga view kag ang ilahas nga mga sapat kag tanom, ang indi gid namon malipatan amo ang mga tawo nga nakilala namon. Bangod talagsa lang sila mabisitahan, interesado gid sila sa amon. Ginpahulam pa nila kami sing baruto, kag libre nga ginpagamit nila sa amon ang isa ka kuarto sa ila eskwelahan. Pagkatapos sang bilog nga adlaw nga pagwali, ang mga pumuluyo nagtipon para magtan-aw sing video parte sa aton bug-os kalibutan nga pagwali.”

[Retrato sa pahina 16]

Si Sir John A. Macdonald

[Retrato sa pahina 17]

Mabudlay gid ang paghimo sing riles

[Mga Retrato sa pahina 17]

Madamo nga taytay kag tanel ang ginhimo sa mga kabukiran

[Retrato sa pahina 17]

Ang pagtakod sang katapusan nga tornilyo sang riles nga nagatabok sa Canada

[Retrato sa pahina 18]

Pagsakay sa tren nga nagatabok sa Canada subong

[Picture Credit Lines sa pahina 16]

Top: Canadian Pacific Railway (A17566); middle: Library and Archives Canada/C-006513

[Picture Credit Lines sa pahina 17]

Top, left to right: Canadian Pacific Railway (NS13561-2); Canadian Pacific Railway (NS7865); Library and Archives Canada/PA-066576; bottom: Canadian Pacific Railway (NS1960)

[Picture Credit Lines sa pahina 18]

Top: Canadian National Railway Company; right: Courtesy VIA Rail Canada Inc.