Pagbantay sa Kalibutan

“Daw indi mapatihan nga pagligad sang mga tinuig, ang Biblia amo gihapon ang pinakamabakal nga libro sa Amerika—bisan pa nga 90% sang mga pamilya ang may isa na ka kopya sini. . . . Ginabulubanta nga mga 25 milyones ka kopya ang ginabakal kada tuig.”—THE WALL STREET JOURNAL, ESTADOS UNIDOS.

“Kada tuig, mga 4.5 milyones ka tawo sa bilog nga kalibutan ang nagakaapektuhan sang kagat sang man-ug, kag ginabulubanta nga mga 100,000 ang nagakapatay bangod nabuntog sang man-ug, kag mga 250,000 ka iban pa ang nadis-ebol.”—UNIVERSITY OF MELBOURNE, AUSTRALIA.

Mga “210 bilyones ka email kada adlaw ang napadala sang 2008.”—NEW SCIENTIST, BRITANYA.

Nagapahabol sang Memorya ang Gahod sa Haywey

“Ang mga tawo nga nagatulog malapit sa haywey, riles, ukon erport mahimo nga mas nabudlayan magdumdom sing mga impormasyon kag magtuon sing bag-o nga mga butang, bisan pa nagakatulugan sila sa gahod.” Amo sini ang ginsiling ni Ysbrand van der Werf sang Netherlands Institute for Neuroscience. Nagakaapektuhan ang memorya kag ikasarang sa pagtuon sang isa ka tawo kon kulang sia sa tulog, pero amo man sini ang matabo kon ang isa ka tawo “madisturbo sa iya hamuok nga tulog bisan pa wala sia . . . makabugtaw,” siling sang Danes nga pamantalaan nga de Volkskrant. Para makatrabaho sing maayo ang hippocampus, ukon ang bahin sang utok nga importante para sa aton memorya, nagakinahanglan ini sing hamuok nga tulog, nga wala ginadisturbo sang “mga butang sa palibot, subong sang gahod kag kasanag.”

Mga Pwites kag Balatian sa Baga

Matahom gid tan-awon ang ginapalupok nga mga pwites, pero ang mga yab-ok sini nga nagakadto sa hangin makahalit sa imo panglawas. Para mangin sarisari ang kolor, ang kalabanan nga pwites may mga elemento nga metal pareho sang strontium para sa pula kag barium para sa berde. Sang gin-eksamin sang taga-Austria nga mga researcher ang yelo antes kag pagkatapos sang pagpalupok sang pwites sang Bag-ong Tuig, nakita nila nga ang barium sa yelo nagdugang sing mga 500 ka pilo. Bangod ang barium makapapin-ot sa dughan, ang mga researcher nagsiling nga ang paghaklo sa aso sang pwites mahimo makapalukmat sang mga balatian sa baga, subong sang hapo.

Ginapatay sang mga Wind Turbine ang mga Kabug

Sa Alberta, Canada, ang mga kabug nasapwan nga patay sa idalom sang mga wind turbine, report sang magasin nga Scientific American. Natingala gid sa sini ang mga imbestigador kay ang mga kabug may sonar kag may dalayawon nga ikasarang sa paglupad. Pero natukiban sang mga researcher nga 92 porsiento sining mga kabug ang na-hemorrhage, amo nga nakasiling sila nga ang sensitibo nga respiratory system sang mga kabug indi makaagwanta sa kusog sang hangin bangod sining mga turbine. Ining mga turbine nagatiyog sa kadasigon nga 200 kilometros kada oras. Labi gid nga nagakaapektuhan ang nagasaylo nga mga kabug nga nagakaon sing insekto, kag ginakabalak-an nga ining mga turbine may indi maayo nga epekto sa ecosystem.