Kilalaha Ang mga Batak

Sang ang Italyano nga manuglagulad sang ika-13 nga siglo nga si Marco Polo nagkadto sa isla sang Sumatra sa Indonesia, nagsiling sia nga may mga “taga-bukid” didto nga “nagakabuhi . . . pareho sa mga sapat, . . . kag nagakaon sing tawo.” Ginapatihan nga ang ginatumod niya nga mga tawo amo ang mga Batak. Pero lain ang pagtamod namon nga mag-asawa sa ila. Gani kilalaha man ang mga tawo nga nakilala namon kag ginpalangga.

 “HORAS!” Amo ini ang panamyaw sang amon bag-o nga mga abyan nga Batak sang mag-abot kami sa Aminhan nga Sumatra, sa Indonesia. Mga misyonero kami kag ang amon bag-o nga asaynment malapit sa Lake Toba. Isa ini sa pinakamatahom nga lugar sa Sumatra kag ang pinakadaku nga linaw sa bulkan, kag diri nasandig ang kabuhi sang mga Batak.—Tan-awa ang  kahon sa ubos.

Ang Batak isa sa pinakadaku nga grupo sang mga tumandok sa Indonesia. Ginabulubanta nga walo sila ka milyon, kag nabahin sa anom ka lainlain pero magparyentehanay nga mga grupo—ang Toba, Simalungun, Karo, Dairi, Angkola, kag ang Mandailing. Ang tagsa ka grupo ginahuman sang dalagku nga mga pamilya. Kon magkitaay ang mga Batak, masami nga nagapamangkutanay sila sing, “Diin ka nga pamilya naghalin?” Kag mahibaluan nila dayon kon daw ano sila kalapit nga magparyentehanay.

Pag-asawahay

Kon mag-asawahay ang mga Batak, ginatingob sini indi lamang ang duha ka tawo kundi ang duha man ka dalagku nga pamilya. Para sa ila, ang pinakamaayo mag-asawahay amo ang magpakaisa sa iloy. Pero indi tugot sa ila ang pag-asawahay sang mga magpakaisa sa amay. May pagsulundan sila sa pag-asawahay: Ang mga lalaki sa pamilya A mangasawa sa pamilya B, ang mga lalaki sa pamilya B mangasawa sa pamilya C, kag ang mga lalaki sa pamilya C mangasawa sa pamilya A. Ini nga pagsulundan nagapasuod pa gid sa mga Batak kag ang bag-ong kasal mangin bahin sang isa ka daku nga pamilya.

Bisan pa nga kasal na sa sibil ang mga Batak nga mag-asawa kag may mga anak na, ang ila pag-asawahay wala ginakilala sang ila pamilya asta nga indi sila makasal sa tradisyonal nga paagi. Ining magarbo nga seremonya ginatambungan sang ginatos ka paryente kag nagalawig sing inoras.

Halimbawa, kon may kaslon sa grupo sang Karo, ang bili sang nobya kag ang dote ginaisip kag ginatunga sing maayo sa kada pamilya. Pagkatapos, amo pa lang masugod ang kasal. Ang mga miembro sang pamilya may malawig nga mensahe parte sa pag-asawahay samtang ang nobyo kag nobya matinahuron nga nagapamati. Dayon magapunsion sila kag magasinaot.

Paraiso sang Mangunguma

Sang una, madamo nga pamilya sang mga Batak ang ululupod nga nagaistar sa daku kag malaba nga mga balay nga ang atop daw sungay sang karabaw. Ang pila sining mga balay nga human  sa kahoy, kawayan, kag nipa may mataas nga bayaw. Kon kaisa makaigo diri ang 12 ka pamilya. Wala sila nagagamit sing lansang. Ang iban sini nga mga balay nga nagdugay na sing 300 ka tuig ginaistaran gihapon. Sa silong sini nagaistar ang ila ginasagod nga mga baka, manok, ido, baboy, kag karabaw.

Ang ila palangitan-an amo ang pagpanguma, pagpangisda, pagsagod sing sapat, kag turismo. Ang matuod, ang palibot sang Lake Toba paraiso gid sang mga mangunguma. May berde nga mga humayan sa pukatod. May tanom man sila nga kape, prutas, mga panakot, kag berde nga mga utanon sa sining matambok nga duta halin sa bulkan. Ang mga mangingisda naman nga nagasakay sa ila mga baruto madamo sing kuha sa mabugnaw kag matin-aw nga linaw.

Kon gab-i, ang mga kabataan nanamian gid maghampang kag maglangoylangoy sa linaw, ang mga lalaki naman nagaistambay sa mga kalan-an. Ang mga Batak kilala sa ila matunog kag matahom nga pagkanta, gani mabatian ang mga ambahanon sa mabugnaw nga kagab-ihon. Nanamian man sila magsaot. Bisan pa indi updanay ang mga lalaki kag babayi, kanami tan-awon sang ila mga butkon kag mga kamot samtang nagasaot.

Malain nga Nagligad

Ginapakita sang mga report nga halin sang panahon ni Marco Polo asta sang ika-19 nga siglo nga ang mga Batak mapintas nga mga kanibal. Ginakaon kuno nila ang ila mga kaaway kag ang mga kriminal. Pero, ining “makangilil-ad nga mga istorya parte sa kanibalismo mahimo nga ginpalapta mismo sang mga Batak para indi pagsakupon ang ila lugar,” siling ni Leonard Y. Andaya, nga isa ka propesor parte sa kasaysayan. Kon ano man ang matuod, “sang ika-19 nga siglo gindumilian sang Dutch nga gobierno ang kanibalismo sa tanan nga lugar nga sakop nila,” siling sang libro nga The Batak—Peoples of the Island of Sumatra.

Ang mga Batak nagapati nga ang tanan nga butang sa kinaugali may espiritu kag nagasimba sila sa madamo nga dios kag espiritu. Nagahimo man sila sing ritwal nga mga halad, pagbabaylan, pagpamakot, kag pagpanghiwit. Ang ila ginahimo  nga okultismo, pagpamakot, kag pagpamulong ginasulat nila sa mga panit sang kahoy nga nagalaba sing asta sa 15 metros kag ginapilopilo nga daw kuyab, amo nga daw libro na ini. May sagrado man sila nga mga panapton nga ginagamit sa pagtabog sang malain nga espiritu kag pagpamakot.

Suno sa rekord, ang una nga misyonero halin sa Nakatundan nga nakalab-ot sa mga Batak amo ang mga Baptist nga sanday R. Burton kag N. Ward, nga nag-abot sang 1824. Napulo ka tuig sang ulihi, samtang ginatinguhaan sang mga soldado sang Dutch nga sakupon ang pila ka lugar sa Indonesia, ang duha ka misyonero nga Amerikano nga sanday H. Lyman kag S. Munson, nagtinguha nga makasulod sa teritoryo sang mga Batak pero ginpatay sila. Ang duha pa ka Katoliko nga misyonero nga wala nagpamati sa paandam nga indi magkadto sa delikado nga mga lugar, mahimo nga napatay man.

Pero, ang Aleman nga misyonero nga si Ludwig Nommensen, nga nakig-upod sa mga Batak halin sang 1862, wala maano. Ang matuod, ginadumdom gid sia kag ginarespeto sang mga tawo didto. Subong, ang kalabanan nga Batak nagasiling nga Cristiano sila, samtang ang kalabanan mga Muslim ukon mga nagasimba sa mga espiritu. Pero ginahimo gihapon nila ang ila naandan nga mga tradisyon.

Ang Pag-abot sang Matuod nga Maayong Balita

Sang mga 1936, ang mga Saksi ni Jehova nag-abot sa lugar sang mga Batak dala ang maayong balita sang Ginharian sang Dios, nga suno kay Jesus, ibantala “sa bug-os napuy-an nga duta.” (Mateo 24:14) Madamo nga Batak ang nagpamati sa mensahe sang Biblia kag ginbayaan nila ang ila mga disparatis. Bilang resulta, may 30 na ka kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova sa sini nga lugar.—Basaha ang  kahon sa tuo.

Samtang ginasugid namon nga mag-asawa ang maayong balita sa mga tawo sa sini nga lugar, nakilala namon ang mga turista nga nagadayaw gid sa matahom nga talan-awon kag manami nga klima sang Lake Toba. Nagaugyon gid kami sa ila. Pero nagsiling kami nga ang matuod nga katahom diri amo ang mapinalanggaon kag mainabyanon nga mga Batak.

[Kahon sa pahina 17]

 ANG MABUGNAW NGA LINAW NGA MAY MAINIT NGA NAGLIGAD

Ang Lake Toba nagalaba sing 87 kilometros kag nagalapad sing 27 kilometros, kag mahimo amo ini ang pinakadaku nga linaw sa bulkan. Ang tab-ang nga tubig sa sini bastante nga magtabon sa United Kingdom sa kadalumon nga tres pies. Nahamtang ini sa tunga sang berde nga mga bukid nga ginatawag Barisan Mountains. Matahom gid ini kuhaan sang retrato sa bisan ano man nga anggulo.

Ini nga linaw mahimo nga naporma bangod sa pila ka beses nga paglupok sang bulkan, nga suno sa mga sientipiko mahimo amo ang pinakamabaskog sa kasaysayan. Sang ulihi, amat-amat ini nga napuno sang tubig nga amo na karon ang ginatawag nga Lake Toba. Bangod sa mga paghulag sa idalom sang linaw, naporma ang matahom nga Samosir Island. Nagalapad ini sing 647 kilometros kuadrados, kag daw pareho kadaku sang Republika sang Singapore.

[Kahon sa pahina 18]

MABUGNAW NGA PARAISO

Ang Lake Toba mga 300 kilometros halin sa ekwador. Pero mabugnaw ang klima diri bangod mga 900 metros ini sa ibabaw sang nibel sang dagat. Madamo sing palma kag mga pine tree sa sining mabugnaw nga paraiso.

Ginaseparar sining linaw ang teritoryo sang pila ka sapat. Halimbawa, ang mga orangutan, white-handed gibbon, kag Thomas’ leaf monkey makita sa aminhan sang linaw, samtang ang mga tapir, tarsier, kag banded leaf monkey makita sa bagatnan.

[Kahon/Retrato sa pahina 19]

 ESPIRITISTA SADTO, MATUOD NGA CRISTIANO SUBONG

Si Nursiah isa ka ḍukun, ukon albularyo sang mga Batak. Nagagamit sia sing madyik sa pagpamulong, pagtabog sa mga espiritu, kag pag-istorya sa mga “patay.” * Daku ang iya kita sa sini, kag bisan pa espiritista sia, respetado sia nga miembro sang mga Protestante sa ila lugar.

Naistorya ni Nursiah ang mga Saksi ni Jehova kag nakibot gid sia sang nahibaluan niya nga ang ngalan sang Dios amo si Jehova. (Salmo 83:18) Sang ulihi, nabasahan niya sa Biblia nga madamo sang nangin tumuluo sang unang siglo ang nag-untat sa paghimo sing mga madyik kag ginsunog nila ang ila mga libro para batunon sang Dios ang ila pagsimba. (Binuhatan 19:18, 19) Bisan pa madamo ang indi magsugot, ginhimo man niya ini kag nagsalig gid sia sa ginsiling ni Jesus: “Ang kamatuoran magahilway sa inyo.”—Juan 8:32.

Sa karon, si Nursiah kag ang iya bata nga lalaki nga si Besli, bawtismado na nga mga Saksi, kag ang iya bana nga si Nengku, regular na nga nagatambong sa Cristianong pagtilipon. “Subong nga nagaalagad na ako kay Jehova,” siling niya, “mas maayo ang akon kabuhi! Sang ḍukun pa ako, ginapangita ko gid ang kamatuoran. Nakita ko na ini karon!”

[Nota]

[Retrato sa pahina 19]

Si Nursiah upod sa iya bana kag bata

[Mapa sa pahina 16]

(Para sa aktual nga pormat, tan-awa ang publikasyon)

Sumatra

Lake Toba

[Credit Line]

Based on NASA/Visible Earth imagery

[Retrato sa pahina 16, 17]

Ang Lake Toba kon tan-awon halin sa Mount Pusuk Buhit sa mayor nga isla

[Retrato sa pahina 18]

Ang Sipisopiso nga busay, nga ara sa aminhan sang Lake Toba, nagataas sing 110 metros