Bulig Para sa mga Tigulang

SAMTANG naga-bike ang isa ka bata, natumba sia. Pero wala madugay, nagbangon sia kag nag-bike liwat nga daw wala lang sing may natabo. Samtang nagalakatlakat naman ang isa ka tigulang, nakasandad sia kag natumba. Nabali gid ang iya balikawang amo nga gin-operahan sia kag gin-rehab sa sulod sang pila ka bulan. Bangod nahadlok sia nga matumba liwat, pirme na lang sia nagapanimuko, gani nagluya sia.

Sa isa ka lugar sa Katundan, sobra 33 porsiento ka tigulang nga nagaedad 65 pasaka ang nagakatumba kada tuig. Sa sina man nga pangidaron, ang pagkatumba amo ang panguna nga ginahalinan sang kamatayon bangod sa aksidente. Amo gani nga nagsiling ang Biblia parte sa mga tigulang: “Mahadlok ka na magsaka sa mataas nga lugar ukon maglakat-lakat sa karsada.”—Manugwali 12:5, APD.

Bisan pa mabudlay ang pagtigulang, may mahimo ka para halungan ang imo kaugalingon kag mapauswag ang kalidad sang imo kabuhi. Ang isa sa sini amo ang pag-atipan sa imo panglawas kag kusog. Ikaduha, ang pagseguro nga indi delikado ang inyo balay.

Pag-atipan sa Imo Panglawas kag Kusog

Sa aton pagtigulang, may mga bahin sang aton lawas nga indi na naton magiho sing maayo. Mahimo nga mabudlayan kita sa pagbalanse kag magburon ang aton panulok. Nagaluya naman kita bangod nagahina ang aton mga maskulo kag tul-an. Pero makabulig ang regular nga pag-ehersisyo kag maayo nga pagkaon. “Kinahanglan ang pag-ehersisyo para mangin maayo ang aton balanse, tindog, kusog, kag paggihogiho sang lawas,” siling ni Nita nga isa ka physical therapist.

Ang isa ka balasahon sang U.S. Department of Health and Human Services nagsiling: “Bisan ano man ang kahimtangan sang mga tigulang, makabulig gid sa ila kon may ginahimo sila pirme. Bisan nabudlayan ka magtindog ukon maglakatlakat, kinahanglan ka gihapon nga mag-ehersisyo. Sa kalabanan, mas daku pa ang pierdihon mo kon wala ka gid sing himuon.” * Isa pa, kon pirme ka may ginahimo, makabulig ini sa imo nga mabatuan ang atake sa tagipusuon, palanakit sang bukobuko, osteoporosis, kag kasubo. Mapauswag man sini ang imo sirkulasyon, panunaw, pagtulog, kompiansa, kag pagkaalerto.

Kon wala ka naanad sa pag-ehersisyo, mas maayo nga magkonsulta ka anay sa imo doktor. Ikonsulta man sa iya kon daw malipong  ka ukon nagasakit ang imo dughan kon mag-ehersisyo. Kon amo sini ang imo ginabatyag, mas maayo nga magpangayo ka sing bulig. Indi pagpakadiutaya ini nga mga sintoma kay basi delikado ini. Dapat ipa-check-up mo man ang imo mata kada tuig.

Sa imo ginakaon, dapat likawan mo ang “instant” nga mga pagkaon nga indi masustansia. Kinahanglan sang mga tigulang ang mga pagkaon nga madamo sing bitamina D kag calcium. Makapabakod ini sang tul-an ukon makapahaganhagan sang pagkagabok sini. Gani magkaon sang cereal, prutas, utan, kag low-fat nga mga produkto halin sa gatas. Konsultaha anay ang imo doktor kon maghimo ka sang mga pagbag-o sa imo ginakaon. Mahimo nga may ihambal sia sa imo nga mga pagkaon nga dapat mo kaunon ukon likawan.

Dugang pa, mag-inom ka pirme sing tubig. Ang mga tigulang masami nga nagakahubsan sing tubig, ilabi na ang mga nagaisahanon ukon nagaistar sa nursing home. Gani pirme sila nagakatumba, nagasalasala, ginatubol, nagaganit ang panit, nagakaimpeksion, kag mahimo mapatay pa gani.

Siguraduha nga Indi Delikado ang Inyo Balay

Ang kalabanan nga pagkatumba nagakatabo pirme sa balay. Pero, makabulig ang pila ka praktikal nga suhestyon. Samtang ginabasa mo ang masunod, pamensara kon mahimo mo man ini sa inyo balay.

Banyo:

● Dapat indi madanlog ang salog kon basa.

● Ang palaliguan dapat indi madanlog ukon hapinan ini sing nonslip mat. Dapat may pulungkuan ini kag malapit sa gripo. Mas maayo man kon may showerhead nga puede mauyatan ukon hose para makapaligo ka gihapon bisan nagapungko.

● Mas maayo nga butangan sing mapag-on nga uluyatan ang banyo ukon kasilyas. Dapat hustuhan lang ang kataason sang basin para mahapos lang magpungko ukon magtindog.

● Dapat may suga pirme, ukon maggamit sing flashlight.

Hagdanan:

● Dapat mabakod ang hagdanan, may suga, kag wala sing may nagalinapta.

● Mas maayo nga may duha ini ka kalaptan nga wala nagauyauya. Pat-ura nga indi ini madanlog kag may switch sang suga sa idalom kag sa ibabaw.

● Ang pagsaka-panaug sa hagdanan makabulig nga magbaskog ang tiil sang mga tigulang. Pero kon nagakatumba ka pirme, dapat may upod ka kon maggamit sang hagdanan.

Kuarto:

● Dapat maligwa ang palibot sang imo katre kag sang iban nga gamit.

● Dapat may pulungkuan ka kon mag-ilis.

● Dapat may flashlight ka ukon suga nga mahapos lang malab-ot kon ara ka na sa katre.

Kusina:

● Dapat wala nagalinapta ang palibot sang imo lababo para may tungtungan ka dayon sang imo ginpaninda ukon iban pa nga butang.

● Ang salog dapat indi madanlog kag masilaw.

● Ang mga butang sa sulod sang kabinet dapat madali mo malab-ot. Likawi ang paggamit sang hagdanan ukon tulungtungan, kag indi gid magsaka sa bangko!

Sa Kabilugan:

● Dapat masanag ang alagyan pakadto sa banyo kag sa iban nga lugar nga mahimo mo kadtuan kon gab-i.

● Mas maayo kon maggamit ka sing sungkod ukon walker sa gab-i kon ginatuyo ka.

● Ang imo bangko dapat may tulungtungan sing kamot, wala sing ruweda, kag hustuhan lang ang kataason para mahapos magpungko kag magtindog.

● Para wala sing masandad, kay-uha, isli, ukon kuhaa ang nagatululukal nga mga karpet  kag linoleum, ukon buka nga mga tiles. Dapat ang mga kable sang koryente ara sa kilid sang dingding para indi ini masandaran.

● Indi dapat pag-isampaw ang mga trapo sa salog sa carpet kay basi madanlog ka. Kon kinahanglan magbutang sing trapo sa salog nga tiles ukon kahoy dapat indi madanlog ang likod sini.

● Likawi ang pagsuksok sang halog, madanlog, ukon natais nga tsinelas. Indi man magsuksok sang high-heels.

● May mga bulong nga makapalingin sang ulo. Gani kon nagalingin ang imo ulo sa pila ka bulong, hambala ang imo doktor para maislan niya ang dosage ukon ang bulong mismo.

Kon may nakita ka nga problema kag indi mo ini masarangan kay-uhon, magpabulig sa imo pamilya, mga abyan, ukon ipakay-o ini sa nakahibalo. Indi na magpabuyanbuyan.

Kon Ano ang Mabulig sang Iban

Kon may tigulang ka nga ginikanan, lolo kag lola, ukon mga abyan, ano ang mabulig mo para malikawan nila ang mga aksidente? Puede ninyo istoryahan ang mga suhestyon diri kag buligan sila nga masunod ini. Mahimo mo man sila lutuan sing pagkaon, isa ukon duha ka beses kada semana. Kinahanglan man nila ang regular nga ehersisyo. Puede mo bala sila updon sa paglakatlakat kon may kadtuan ka? Madamo nga tigulang ang gusto magua sa balay kon may upod sila nga masaligan nila. Sa pila ka lugar, nagabulig ang gobierno sa mga tigulang pareho sang pag-atipan sa ila sa balay, physical ukon occupational therapy, kag pagseguro nga indi delikado ang ila balay. Mahimo ka buligan sang imo doktor para matigayon mo ini nga mga serbisyo.

Gusto sang aton Manunuga, ang “dumaan sang mga adlaw,” nga respetuhon naton ang mga tigulang, ilabi na ang aton mga ginikanan. (Daniel 7:9) “Tahora ang imo amay kag ang imo iloy,” siling niya. (Exodo 20:12) Nagsiling man sia: “Magtindug ka sa atubangan sang olo nga ubanon, kag tahora ang nawung sang tigulang nga tawo, kag magkahadluk ka sa imo Dios.” (Levitico 19:32) Kon ginarespeto naton ang mga tigulang, ginapakita naton nga nagakahadlok kita sa Dios. Kon ang mga tigulang naman mapinasalamaton, higugmaon man sila kag tahuron. Ang pagbulig sa mga tigulang indi naton pagkabigon nga obligasyon, kundi isa ka pribilehiyo!

[Nota]

[Kahon/Mga Retrato sa pahina 15]

ELEKTRONIKO NGA BULIG SA TION SANG EMERHENSIA

Sa pila ka lugar, puede makabakal ang mga tigulang sang gamay nga gadyet nga puede nila pinduton para makapangayo sing bulig kon may emerhensia, pareho abi kon matumba sila. Puede ini ikulintas ukon ipamulseras. Kon may amo sini sa inyo lugar, mas maayo kon magbakal ka ilabi na kon nagaisahanon ka sa balay.