Paano Magbadyet?

MAY tatlo ka paagi sa paggamit sang imo kuarta: (1) Paggasto, (2) pagsupot, ukon (3) paghatag. Binagbinagon anay naton kon paano mangin maalamon sa paggasto sing kuarta.

Ginapakita sang grabe nga pagnubo sang ekonomiya nga kinahanglan gid mangin maalamon sa pagbadyet. Ano ang pagbadyet? Pagbantabanta ini kon paano gamiton ang kita sang isa ka tawo, sang isa ka pamilya, sang isa ka negosyo, ukon sang gobierno.

Pagbuligay sang Pamilya

Paano ka makabadyet? “Ang tanan nga miembro sang pamilya,” siling sang libro ni Denise Chambers nga Budgeting, “dapat makigbahin sa paghimo sing badyet sang pamilya para tanan sila obligado nga sundon ini.” Kon kaisa, maayo man nga mag-istoryahanay sila para mahibaluan kon eksakto ang ila badyet. Makabulig gid ini sa pamilya kay tanan sila mangita sing paagi nga maggasto suno lang sa ila kita.

Ang iban nagagamit sing kompyuter sa paghimo sing badyet. Ang iban naman, ginasulat lang sa papel nga may duha ka kolumna. Ang isa ka kolumna para sa kita, kag ang isa para sa gasto. Importante man nga ilakip sa bulanan nga badyet sang pamilya ang ila tuigan nga galastuhan, subong sang buhis kag ayhan bakasyon.

Ang napamatud-an na nga epektibo nga pagbadyet amo ang paggamit sang sobre nga nasulatan sing “Pagkaon,” “Arkila,” “Plete,” “Kuryente,” “Bulong,” kag iban pa. Sang una, ginasulod sang mga tawo ang kuarta sa sobre para sa sini nga mga galastuhan kada bulan. Sa karon, mas maayo kag mas mahapos kon ideposito ini sa bangko kag widrohon kon kinahanglanon.

Sanday Jonathan kag Anne nga taga-Bagatnan nga Aprika kag may duha ka bata nga babayi, nagagamit sini nga paagi sa pagbadyet. “Kon ginadeposito sa bangko ang inyo sueldo,” siling ni Jonathan, “importante gid nga mangin istrikto sa pagbadyet sang kuarta.  Halimbawa, kon naubusan ka sing kuarta para sa karne, indi mo gid pagbuhinan ang gintigana mo nga supton.”

Negosyante sadto si Jonathan, pero karon, sia kag ang iya pamilya nagaboluntaryo sa pagpanukod sing mga tilipunan para sa pagsimba. Gusto nila makapadayon sa sini, amo nga kinahanglan gid nila magbadyet. Pirme sila nagaistoryahanay kon eksakto bala ang ila badyet ukon kon kinahanglan ini bag-uhon.

Mas Daku nga Kalipay

Ginapakita sang mga pagtuon nga ang paghatag sa iban sang tion, kusog, kag kuarta makalilipay gid. Mahimo nga amo ini ang pinakamaayo nga paagi sa tatlo nga ginsambit sa umpisa.

Nagsiling si Chris Farrell sa iya libro nga The New Frugality nga ang pagsupot “makabulig sa imo mga galastuhan.” Nagsiling sia: “Ang pinakamaayo kag pinakapraktikal nga mahimo mo sa imo kuarta amo nga ihatag ini.” * Si Farrell nagdugang: “Kon hunahunaon mo, sa masami ang kaangtanan, eksperiensia, kag pagbulig sa iban amo ang pinakaimportante, indi ang kuarta kag pagkabutang.”

Ang ekonomista nga si Michael Wagner nagaugyon sa sini. Sa iya libro nga Your Money, Day One, ginpalig-on niya ang mga kabataan nga magsupot nga nagasiling: “Kon may inisyatibo ka sa pagbulig sa mga pigado, ina nga kaayo kag kaalwan magabalik sa imo sa lainlain kag positibo nga paagi, pero labaw sa tanan, mangin malipayon ka gid sa pagbulig sa iban.”

Nagsiling ang Biblia nga ang paghatag nagaresulta sa kalipay. Subong sang nabinagbinag na, may laygay ang Biblia nga makabulig sa inyo sa pagbadyet sing maalamon. Karon, binagbinaga ang pito pa sa sini.

[Nota]