Pagpadaku sa Kabataan Halin sa Pagkalapsag Asta Magtin-edyer

“Antes maglima ka tuig ang imo bata, upod mo sia pirme sa inyo balay amo nga mahapos pa sia tudluan sing maayo nga batasan. Pero kon mag-eskwela na sia, mahimo maimpluwensiahan sia sang mga pamatasan kag panghambal nga lain sangsa iya.”—Valter, Italya.

SAMTANG nagadaku ang bata, gusto niya tun-an ang iban nga butang. Nagapakig-upod na sia sa madamo nga tawo—sa iya kahampang, kaeskwela, kag mga paryente. Subong sang ginsiling ni Valter, sadto ikaw lang ang makaimpluwensia sa iya, pero subong madamo na. Gani, sa sini nga edad, dapat tudluan mo sia nga importante gid ang pagtuman kag maayo nga pamatasan. Dapat matudluan man sia kon ano ang husto kag kon ano ang sala.

Ang maayo nga pamatasan nga ginsambit kaina indi mahapos itudlo, kag wala ini natabuan lang. Mahimo kinahanglan mo pa “magsabdong, magsaway, maglaygay, nga may bug-os nga pagkamapinasensiahon kag kalantip sa pagpanudlo.” (2 Timoteo 4:2) Ginsugo ang Israelinhon nga mga ginikanan: “Itudlo mo [ang kasuguan sang Dios] sing makugihon sa imo mga anak, kag hambalon mo sila sa nagalingkod ka sa imo balay, kag sa nagalakat ka sa dalanon, kag sa nagahigda ka, kag sa nagabangon ka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Ginapakita sini nga bersikulo nga importante gid ang padayon nga pagtudlo.

May mga kabudlayan ang pagpadaku sa kabataan. Binagbinagon naton ang pila sa sini.

Pagpamati

Nagsiling ang Biblia nga kon may “tion sa paghambal,” may tion man sa pagpamati. (Manugwali 3:7, Maayong Balita nga Biblia, MB) Paano mo matudluan ang imo bata nga mamati kon nagahambal ka, ukon ang iban? Ang isa ka paagi amo ang pagpakita sing maayo nga halimbawa. Nagapamati ka bala sing maayo sa iban, pati na sa imo bata?

Ang kabataan dali lang matublag. Gani matilawan gid ang imo pasensia kon ginaistorya mo sila. Lainlain ang kada bata, gani obserbahi sila kag hibalua kon ano nga paagi sang pagkomunikar ang epektibo gid sa imo bata. Halimbawa, ang amay sa Britanya nga si David nagsiling: “Ginapaliwat ko sa akon bata kon ano ang ginsiling ko. Gani, nakatuon sia sa pagpamati sing maayo.”

Sang gintudluan ni Jesus ang iya mga disipulo, ginsilingan niya sila: “Talupangda ninyo kon paano kamo nagapamati.” (Lucas 8:18) Kon kinahanglan mamati sing maayo ang mga adulto, mas labi na gid ang mga bata!

“Patawaron sing Kinabubut-on ang Isa kag Isa”

Nagsiling ang Biblia: “Padayon nga batasa ninyo ang isa kag isa kag patawaron sing kinabubut-on ang isa kag isa kon may reklamo ang isa batok sa isa.” (Colosas 3:13) Mahimo  matudluan ang mga bata nga magpatawad. Paano?

Parte sa pagpamati nga ginsambit kaina, dapat ka magpakita sing maayo nga halimbawa. Kinahanglan makita sang mga bata nga mapinatawaron ka. Amo gid ini ang ginhimo ni Marina, nga isa ka iloy sa Rusya. “Ginatinguhaan namon nga mangin maayo nga halimbawa sa amon kabataan sa pagpatawad, pagpaumod kag indi pagdumot sa iban,” siling niya. Nagsiling pa sia: “Kon nakasala ako, nagapangayo ako sing pasaylo sa akon kabataan. Gusto ko nga ilugon man nila ini sa pagpakig-angot sa iban.”

Kinahanglan matun-an sang bata ang pagsolbar sang mga di-paghangpanay kag ang pagpatawad. Tudlui karon ang imo bata nga magpakita sing konsiderasyon sa iban kag manabat sa iya mga sala. Kon himuon mo ini, ginatudluan mo sia sing maayo nga butang nga makabulig gid sa iya pagdaku.

“Ipakita nga Mapinasalamaton Kamo”

Sa sining “makahalanguyos nga mga tion nga mabudlay atubangon,” madamo nga tawo ang “mahigugmaon sa kaugalingon.” (2 Timoteo 3:1, 2) Samtang gamay pa ang imo kabataan, tudlui sila nga mangin mapinasalamaton. “Ipakita nga mapinasalamaton kamo,” sulat ni apostol Pablo.—Colosas 3:15.

Bisan bata pa sila, makatuon na sila sa pagpakita sing maayo nga batasan kag pagdumdom sa iban. Paano? “Ang pinakamaayo nga paagi sa pagtudlo sa kabataan nga mangin mapinasalamaton, amo ang pagpakita sini sa miembro sang inyo pamilya,” siling ni Dr. Kyle Pruett sa magasin nga Parents. Nagsiling pa sia: “Buot silingon, pirme mo ginahambal nga nagapasalamat ka gid sa bulig kag pagdumdom sang iban sa imo . . . Kinahanglan mo ini himuon pirme.”

Gintinguhaan ini ni Richard, nga isa ka amay sa Britanya: “Nagapasalamat gid kami sang akon asawa sa kaayo sang iban sa amon, pareho sang mga manunudlo, lolo ukon lola,” siling niya. “Kon gin-imbitar kami sang isa ka pamilya para magkaon, nagahatag kami sing kard sa pagpasalamat, kag ginapapirmahan ukon ginapadrowingan namon ini sa mga bata.” Ang pagkamapinasalamaton makabulig sa inyo bata para makatigayon sing maayo nga relasyon sa iban pagdaku nila.

“Indi Ka Magpabaya sa Pagdisiplina”

Samtang nagadaku ang mga bata, importante gid nga maintiendihan nila nga may anihon gid sila sa ila ginahimo. Bisan bata pa sila, manabat sila sa awtoridad, indi lamang sa balay kundi sa eskwelahan man kag sa komunidad. Mabuligan mo ang imo mga bata nga makatuon sa prinsipio nga anihon mo kon ano ang imo ginasab-ug. (Galacia 6:7) Paano?

Nagsiling ang Biblia: “Indi ka magpabaya sa pagdisiplina.” (Hulubaton 23:13, MB) Kon ginhambalan mo ang imo bata nga silutan sia kon makasala, indi magkahadlok sa pagpadapat sini. “Importante gid nga tumanon mo ang imo ginhambal,” siling sang iloy nga si Norma nga taga-Argentina. “Kay kon indi, mangita sing paagi ang bata para matuman ang iya gusto.”

Kon nabal-an na nga daan sang bata nga silutan sia kon makasala, malikawan sang mga ginikanan nga magbaisay sila kon makasala ang bata. Sa masami ang mga bata wala na nagabais kon nabal-an nila ang mga pagsulundan kag ang silot sini kon indi nila pagtumanon, kag kon kumbinsido sila nga indi na ini mabag-o.

 Para mangin epektibo ang pagdisiplina, indi mo ini paghimuon kon akig ka. Nagsiling ang Biblia: “Ang tanan nga madinumtanon nga paghinakit kag kaakig kag kasingkal kag sininggitanay kag nagapakalain nga hambal kuhaon gikan sa inyo.” (Efeso 4:31) Ang disiplina indi dapat mapintas nga silot kag indi dapat pagpasobrahan, sa pisikal man ukon sa emosyonal.

Posible bala nga mapunggan mo ang imo kaakig kon daw naubusan ka na sing pasensia? “Indi ini mahapos,” siling ni Peter, nga isa ka amay nga taga-New Zealand, “pero dapat mahibaluan sang bata nga gindisiplina sia bangod nakasala sia indi kay wala lang makapugong ang ginikanan.”

Ginpanikasugan ni Peter kag sang iya asawa nga makita sang ila mga bata nga ang disiplina para sa kaayuhan sang mga bata sa ulihi. Nagsiling sila nga bisan pa nakahimo sang grabe nga sala ang ila bata, ginasilingan nila ang kabataan nga dapat mangin mabuot sila kag indi na pagsuliton ang ila sala.

“Ipakita sa Tanan nga Tawo ang Inyo Pagkamakatarunganon”

Sang gintadlong sang Dios ang iya katawhan, ginsilingan niya sila: “Disiplinahon ko kamo, pero suno sa nagakabagay sa inyo.” (Jeremias 46:28, Ang Pulong sang Dios, APD) Batunon gid sang mga bata ang disiplina kon nagakaigo ini kag bagay man sa sala nga ila nahimo. “Ipakita sa tanan nga tawo ang inyo pagkamakatarunganon,” sulat ni Pablo sa mga Cristiano.—Filipos 4:5.

Mapakita mo nga makatarunganon ka kon madisiplina mo ang imo bata nga indi sia mahuy-an. Si Santi nga isa ka amay nga taga-Italya nagsiling: “Wala ko ginapakanubo ang akon kabataan. Kundi ginausisa ko kon ano ang problema kag ginatadlong ini. Kon mahimo pa lang, wala ko ginadisiplina ang akon kabataan sa atubangan sang iban ukon sang ila mga utod. Kag wala ko ginahimo nga kaladlawan ang ila mga kakulangan.”

Nakita man ni Richard nga ginsambit kaina nga maayo gid ang pagkamakatarunganon. “Indi dapat pagsilutan ang bata sang nagliligad pa niya nga mga sala,” siling niya. “Kon nadisiplina na sia, importante nga indi na pagbalikbalikon ang iya mga sala sang una.”

Kinahanglan gid sing panikasog kag sakripisyo ang pagpadaku sing kabataan, pero makapaladya ini. Amo gid sini ang ginbatyag sang isa ka iloy nga taga-Rusya nga si Yelena. Sia nagsiling: “Nag-obra ako sing pila lang ka oras kada semana para makaupod ko pirme ang akon bata nga lalaki. Nagakinahanglan ini sing sakripisyo, kag nabuhinan gid ang akon kita. Pero nalipay gid ako nga ginhimo ko ini kay nagsuod kami sang akon bata.”

[Retrato sa pahina 11]

Puede matudluan ang mga bata nga mangin madinumdumon sa iban

[Retrato sa pahina 12]

Indi pagpakahuy-i ang imo bata kon ginadisiplina mo sia