Mga Komperensia Parte sa Klima—Asta Lang Bala sa Istorya?

“Dapat magbuligay ang kalibutan para masolbar ang problema sa klima. Ang kalabanan nga sientipiko nagasiling nga kon indi ini matapna, matabo ang mas grabe nga pamangag, gutom, kag pagsaylo sang madamo nga tawo nga mahimo magresulta sa mga inaway sa sulod sang mga dekada.”—Barack Obama, Presidente sang U.S.

SUNO sa iban nga sientipiko, nagamasakit ang aton planeta nga Duta, ginahilanat ini. Nagsiling sila nga ang temperatura daw indi na magbalik sa normal, amo nga gamay lang nga pag-init “grabe na ang epekto sa palibot, nga nagaresulta sang grabe nga pag-init sang duta,” suno sa pamantalaan sa Britanya nga The Guardian.

Ngaa natabo ini? Mabag-o pa bala ang aton kahimtangan? Masarangan bala ini solbaron sang mga tawo, magluwas pa sa ila dalagku nga mga problema?

Madamo nga sientipiko ang nagapati nga natabo ini bangod sa mga ginahimo sang tawo, halin sang pag-uswag sang industriya kag pagdamo sang nagagamit sing carbon kag langis. Ang isa pa ka rason amo ang pagkalbo sa madamo nga kagulangan, nga amo ang nagakontrol kag nagatinlo sa hangin sa aton palibot. Ginasuyop sang mga kahoy ang pila sa mga greenhouse gas nga ginabangdan sang grabe nga kainit. Pero nagasupot sa atmospera ini nga gas kay ginapang-utod ang madamo nga kahoy. Para masolbar ini nga problema, ang mga lider sang lainlain nga pungsod nagahiwat sing mga komperensia.

Ang Kyoto Protocol

Ang Kyoto Protocol sang 1997 naghimo sing kasugtanan parte sa kadamuon sang carbon dioxide nga puede lang pagguaon. Kon pirmahan sang mga pungsod sang European Union kag sang 37 ka industriyalisado nga pungsod ini nga kasugtanan, dapat handa sila nga sugod sa 2008 asta 2012, buhinan nila sing mga 5 porsiento ang ila ginabuga nga aso kon ikomparar sang 1990.

Pero may daku nga problema ang Kyoto Protocol. Halimbawa, ang Estados Unidos wala mag-entra. Isa pa, ang dalagku nga mga pungsod pareho sang China kag India wala nagpasugot sa kasugtanan. Pero sa bilog nga kalibutan, ang 40 porsiento sang ginapagua nga carbon dioxide naghalin sa sini nga mga pungsod.

Ang Komperensia sa Copenhagen

Ang komperensia sa Copenhagen, nga ginatawag COP 15, amo ang mabulos sa Kyoto Protocol kag magahimo ini sing bag-o nga mga kasugtanan nga masugod sa 2012. * Para solbaron ang pagbag-o sang klima, ang mga representante sang 192 ka pungsod kag 119 ka lider sang mga Estado nagtipon sa Copenhagen, Denmark, sang Disiembre 2009 para sa sini nga komperensia. Pero may tatlo ka problema sa COP 15:

 1. Paghimo sing mga kasugtanan. Masugot ayhan ang manggaranon nga mga pungsod sa limitasyon nga ipatuman sa ila, kag limitahan ayhan sang nagauswag nga mga pungsod ang ginabuga nila nga aso?

2. Galastuhon para sa permanente nga solusyon. Kinahanglan sang nagauswag nga mga pungsod ang binilyon ka dolyar sa sulod sang malawig nga tinuig para masolbar ang nagagrabe nga epekto sang pag-init sang duta kag makahimo sing teknolohiya nga indi makahalit sa palibot.

3. Paghilisugot sa sistema nga gamiton para mamonitor ang kadamuon sang ginabuga nga aso. Ini nga sistema makabulig sa mga pungsod para masunod ang ginkasugtan nga limitasyon. Masiguro man sini nga magamit sing eksakto sang nagauswag nga mga pungsod ang donasyon sa ila.

Nasolusyunan bala ini? Wala, kay indi gani sila maghilisugot bisan sa ginagmay lang nga mga butang. Sa hingapusan sang ila komperensia, ang mga lider sang 28 ka pungsod nagpagua sing dokumento nga ginatawag Copenhagen Accord. Natapos ini sa sini nga pinamulong: “Ang komperensia . . . nagkilala sa Copenhagen Accord,” suno sa report sang Reuters. Buot silingon, depende na sa kada pungsod kon sundon nila ini.

Ano Na ang Matabo?

Madamo sing ginahiwat ukon ginaplano nga komperensia, pero madamo man sing negatibo sa sini. “Padayon nga magainit ang aton planeta,” siling sang kolumnista nga si Paul Krugman sang New York Times. Sa masami, ang temporaryo nga mga benepisyo sa pulitika kag ekonomiya mas ginauna pa sangsa dayon nga kaayuhan sang aton palibot, kay man gusto nila manguarta. Nagsiling si Krugman nga ang rason kon ngaa madamo ang nagapamatok sa pagsolbar sa problema sa klima amo ang pagnubo sang kita sang pila ka industriya. Nagsiling pa gid sia nga ang mga panikasog para masolbar ini nga problema sa iya pungsod ginpatay sang “kinaandan nga mga suspek: ang kakagod kag katalaw [sang mga pulitiko].”

Ang pag-init sang duta daw pareho sa bagyo. Mahibaluan ang kabaskugon kag direksion sang bagyo, gani makapangaman ang mga lugar nga maagyan sini. Pero, wala sing sientipiko, pulitiko, kag negosyante ang makapugong sa bagyo. Mahimo nga amo man sini sa pag-init sang duta. Ginapahanumdom kita sini sa ginsiling sang Biblia sa Jeremias 10:23: “Ang dalanon sang tawo wala sa iya kaugalingon, wala sa tawo nga nagalakat sa pagmando sang iya mga tikang.”

Solbaron sang Dios ang Pag-init sang Duta

Ginasugiran kita sang Biblia nga ang ‘naghuman sang duta kag naghimo sini, wala magtuga sini nga walay pulus.’ (Isaias 45:18) Nagsiling man ang Biblia: “Ang duta nagapabilin sa gihapon.”—Manugwali 1:4.

Indi gid pagtugutan sang Dios nga indi na mapuy-an ang duta. Magapasilabot sia sa ginahimo sang mga tawo kag dulaon niya ang napaslawan nga pagginahom sang mga tawo kag ang mga nagaguba sang duta. Sa sina man nga tion, luwason niya ang mga matarong nga gusto gid magpahalipay sa iya. Ang Hulubaton 2:21, 22 nagsiling: “Ang matadlong magapuyo sa duta, kag ang himpit magapabilin sa sini; apang ang malauton utdon gikan sa duta, kag ang maluib gabuton sa sini.”

[Nota]

[Kahon sa pahina 13]

Ang greenhouse gas isa ka bahin sang atmospera nga nagasuyop sang radiasyon halin sa duta. Madamo sini nga mga gas ang nagahalin sa mga pabrika. Lakip sa sini ang carbon dioxide, chlorofluorocarbons, methane, kag nitrous oxide. Sobra 25 bilyones ka tonelada sang carbon dioxide ang nagakadto sa aton atmospera kada tuig. Suno sa report, sugod sang nag-uswag ang mga industriya, nagdugang sing 40 porsiento ang kadamuon sang ginapagua nga carbon dioxide.

[Picture Credit Lines sa pahina 12]

Earth: NASA/The Visible Earth (http://visibleearth.nasa.gov/); Barack Obama: ATTILA KISBENEDEK/AFP/Getty Images