Ang King James Version—Paano Ini Nangin Popular?

SINI nga tuig, madamo sing selebrasyon sa England ang ginsaulog para dumdumon ang ika-400 nga anibersaryo sang King James Version nga Biblia, nga kilala man nga Authorized Version. Ginhimuan man ini sing mga dokumentaryo sa TV kag radyo, kag may mga komperensia man, lektyur, kag seminar parte sini.

Ginpangunahan ni Prince Charles ang selebrasyon para sa Biblia nga ginsunod sa ngalan ni King James I sang England. Pero, ngaa ang King James Version nga ginbalhag sang Mayo 1611, importante gid sa mga taga-England?

Nagdamo ang Translation

Sang tungatunga sang ika-16 nga siglo, madamo nga taga-Europa ang gusto makatuon sa Biblia. Halos duha ka siglo antes sini, gintranslate ni John Wycliffe ang Latin nga Biblia sa Ingles sang 1382. Madamo nga taga-England ang nanamian gid sini. Sa sulod sang duha ka siglo, ginpalapnag sang iya mga sumulunod, nga mga Lollard, ang ginsulat nga mga teksto sa Biblia sa bilog nga pungsod.

Ang New Testament sang iskolar sang Biblia nga si William Tyndale talalupangdon man. Halin sa orihinal nga Griego, gin-translate niya ini sa Ingles sang 1525. Wala madugay pagkatapos sini, ginbalhag ni Miles Coverdale ang iya translation sang Biblia sa Ingles sang 1535. Isa ka tuig antes sini, nagbulag si Henry VIII sa Roma. Para magbakod pa gid ang iya posisyon bilang ulo sang Church of England, gin-awtorisahan niya ang pagtranslate sang Biblia sa Ingles, nga gintawag Great Bible. Ining daku nga libro nga Gothic ang estilo sang letra gin-imprinta sang 1539.

Ang mga Puritano kag iban nga Protestante nga nalagyo halin sa lainlain nga lugar sa Europa nag-istar sa Geneva, Switzerland. Sang 1560, ginbalhag ang Geneva Bible, ang una nga Biblia sa Ingles nga mahapos basahon kag may mga kapitulo kag bersikulo. Gindala ini sa England kag madasig nga nangin popular. Sang 1576, gin-imprinta man ang Geneva Bible sa England. May mga mapa ini kag mga marginal note nga nakabulig sa pagpaathag sang teksto. Pero bangod ang mga marginal note kontra sa mga pari, naakig ang pila ka bumalasa.

Pag-atubang sa Kabudlayan

Ang kalabanan wala nanamian sa Great Bible, kag ang iban naman naakig sa mga footnote sang Geneva Bible. Bangod sini, nagdesisyon  sila nga bag-uhon ang Biblia kag ibase ini sa Great Bible. Ginpaobra ini sa mga obispo sang Church of England, kag sang 1568, ginpagua ang Bishops’ Bible. Daku ini nga Biblia kag madamo sing larawan. Pero ang mga Calvinista wala nanamian sa mga titulo nga ginagamit sang relihion pareho sang “obispo.” Gani pila lang ang nagbaton sang Bishops’ Bible sa England.

Sang nangin hari si James I sang 1603, * gusto niya i-translate liwat ang Biblia. Nagsiling sia nga para batunon sang tanan ang Biblia, dapat kuhaon ang tanan nga mga nota kag komento nga nagapakalain sa iban.

Ginsuportahan ni King James ang proyekto. Sang ulihi, 47 ka iskolar halin sa anom ka grupo sa bilog nga pungsod ang naghanda sing mga bahin sang Biblia. Gingamit nila ang translation ni Tyndale kag Coverdale para bag-uhon ang Bishops’ Bible. Pero, gingamit man nila ang Geneva Bible kag ang 1582 nga edisyon sang Biblia sang Romano Katoliko nga Rheims New Testament.

Respetado man nga iskolar sang Biblia si James, kag ginkilala ang iya panikasog paagi sa dedikasyon sa Biblia nga mabasa, “para sa labing mataas kag gamhanan nga prinsipe nga si James.” Subong ulo sang Church of England, ginpanikasugan ni James nga mahiusa ang pungsod.

Ang Obra Maestra nga Libro

Nalipay gid ang klerigo sang nabaton nila ang Biblia halin sa ila hari nga ‘nagmando nga basahon ini sa mga Simbahan.’ Pero ang pamangkot, batunon bala sang mga tawo ining bag-o nga translation sang Biblia?

Ginpabutyag sang mga translator sa orihinal nga preface sang Biblia ang ila kabalaka nga basi indi pagbatunon ang bag-o nga translation. Ginbaton gid man ini sang mga tawo. Pero nagligad pa ang mga 30 ka tuig antes nalabawan sang King James Version ang Geneva Bible.

Suno sa The Bible and the Anglo-Saxon People, ang King James Version gintawag nga Authorized Version, bangod amo ini ang ginagamit sang kalabanan kay “maayo ang kalidad sini.” Ang The Cambridge History of the Bible nagsiling: “Ini nga Biblia ginkabig nga sagrado kag naghalin sa Dios; para sa kalabanan  nga Cristiano nga nagahambal sing Ingles, isa ka pasipala kon bag-uhon ang mga tinaga sa King James Version.”

Sa Tanan nga Bahin sang Duta

Ang una nga taga-England nga nagsaylo sa Aminhan nga Amerika nagdala sang Geneva Bible. Pero sang ulihi, mas madamo ang nagbaton sang King James Version sa Amerika. Samtang nagalapad ang sakop sang Emperyo sang Britanya, ginpalapnag man sang Protestante nga mga misyonero ang paggamit sini nga Biblia. Madamo sa mga nagtranslate sang Biblia sa iban nga lenguahe ang indi pamilyar sa Griego kag Hebreo, gani ginbase nila ini sa King James Version.

Subong, suno sa British Library, “Ang King James, ukon Authorised Version sang Biblia amo gihapon ang pinakamadamo nga nabalhag nga libro sa Ingles.” Ginabulubanta nga sa bilog nga kalibutan, sobra sa isa ka bilyon ka kopya sang King James Version ang naimprinta.

Tion sang Pagbag-o

Sa sulod sang mga siglo, madamo ang nagapati nga ang King James Version amo lang ang “matuod” nga Biblia. Sang 1870, ginsugdan sa England ang pagrebisar sang bilog nga Biblia. Sang ulihi, naghimo sing gamay nga rebisyon sa English Revised Version kag ginbalhag ini kag gintawag nga American Standard Version. * Sa mas bag-o nga bersion sini sang 1982, ang preface sang Revised Authorised Version nagsiling nga ginpanikasugan nila nga “ilugon ang ginpabaloran gid nga estilo sang pagsulat sang Authorised Version” sang 1611.

Bisan pa ang Biblia ang pinakamabakal nga libro, kag ang King James Version amo ang pinakapopular, si Propesor Richard G. Moulton nagsiling: “Ginhimo namon ang tanan para sa Hebreo kag Griego nga mga sinulatan. . . . Gintranslate namon ini [kag] ginrebisar . . . Pero isa na lang ang kulang: ang pagbasa sini.”

Ang King James Version isa gid ka obra maestra nga libro. Ginadayaw kag ginapabaloran ang indi matupungan nga katahom sang mga tinaga sini. Pero kamusta ang importante nga mensahe sini? Ginapakita sang gingiyahan sang Dios nga sinulatan ang dayon nga solusyon sang mga problema sa aton mabudlay nga tion. Bisan ano man nga bersion ukon translation ang imo gamiton, nalipay gid ang mga Saksi ni Jehova nga buligan ka nga tun-an ang imo Biblia.

[Mga Nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 23]

ANG AMERICAN STANDARD VERSION

Sang 1901, ginbalhag ang American Standard Version nga ginbase sa King James Version. Ang preface sini nagasiling: “Nahibaluan namon nga ginadayaw gid ang katahom sang estilo sang Authorized [King James] Version.” Pero, daku nga pagbag-o ang ginhimo sang American Standard Version.

Ang preface nagpaathag: “Pagkatapos mabinagbinag sing maayo sang mga American Reviser, naghilisugot sila nga indi na dapat pagtugutan nga mag-impluwensia sa Ingles ukon sa iban pa nga bersion sang Daan nga Testamento ang disparatis sang mga Judiyo nga indi pagsambiton ang ngalan sang Dios bangod tama ini ka sagrado, kay wala man ini ginhimo sang mga misyonero sa ila mga bersion subong.”

Indi matuod nga ang ngalan sang Dios nga Jehova indi makita sa King James Version kay mabasa ini sa Exodo 6:3; Salmo 83:18; Isaias 12:2; kag Isaias 26:4. Pero ginbalik sang 1901 nga American Standard Version ang ngalan sang Dios sa mga 7,000 ka orihinal nga lugar sini sa Biblia.

[Retrato]

1901

[Kahon/Retrato sa pahina 24]

PARA SA PINASAHI NGA KINAHANGLANON

Sang 1907, ang Bible Students Edition sang King James Version ginbalhag sa Estados Unidos para sa Watch Tower Bible and Tract Society. May apendise ini nga gintawag “Berean Bible Teachers’ Manual.” Sang ulihi, nag-imprinta ang mga Saksi ni Jehova sang King James Version sa ila imprintahan. Sang 1992, nakaimprinta sila sing 1,858,368 ka kopya.

[Retrato]

1907

[Kahon/Retrato sa pahina 24]

ANG TRANSLATION NGA GINAPABALORAN SUBONG

Mga 50 ka tuig ang nagligad, madamo na sing translation sa Biblia (ang iban sini gin-imprinta sa madamo nga lenguahe). Ang isa nga ginapabaloran sang madamo nga tawo amo ang Ingles nga New World Translation of the Holy Scriptures. Sobra sa 170 milyones ka kopya sang kompleto ukon bahin sini ang napanagtag sa 100 ka lenguahe. Ang mga mapa, indese, kag apendise sa Reference Edition nakabulig sa mga bumalasa nga maintiendihan sing maayo ang mensahe sang Biblia para sa aton subong.

[Retrato]

1961

[Retrato sa pahina 22]

1611

[Picture Credit Line sa pahina 22]

Art Resource, NY