Gindingot Nila sa mga Tawo ang Pulong sang Dios

PAGLIGAD sang tion, gintinguhaan nga i-translate ang Biblia sa lenguahe nga maintiendihan sang kalabanan. Pila lang ang makabasa sang Hebreo ukon Griego nga Biblia. Kon ang Pulong sang Dios subong nasulat sa sini nga mga lenguahe, ang kalabanan sa aton indi makaintiende sini.

Halos 300 ka tuig antes nagkabuhi si Jesus sa duta, ginsugdan ang pag-translate sang Hebreo nga Kasulatan sa Griego. Gintawag ini nga Griegong Septuagint. Mga 700 ka tuig sang ulihi, nagpagua si Jerome sing popular nga translation nga ginatawag nga Vulgate. Translation ini sang Hebreo kag Griego nga Kasulatan sa Latin, nga amo ang lenguahe sang kalabanan sa Emperyo sang Roma sadto.

Sang ulihi, amat-amat nga nadula ang Latin nga lenguahe. Mga edukado na lang nga tawo ang pamilyar sa sini, kag ginpamatukan sang Iglesia Katolika ang pag-translate sa Biblia sa iban nga lenguahe. Nagsiling ang mga lider sang relihion nga ang Hebreo, Griego, kag Latin lamang ang dapat nga lenguahe sang Biblia. *

Pagbahinbahin sang Simbahan kag Pag-translate sang Biblia

Sang ikasiam nga siglo C.E., ang taga-Tesalonica nga mga misyonero nga sanday  Methodius kag Cyril nga miembro sang Eastern Church sa Byzantium, naggamit sing Slavic nga mga lenguahe sa simbahan. Gusto sang mga misyonero nga makatuon ang mga Slavic sa Nasidlangan nga Europa parte sa Dios sa ila lenguahe kay indi sila makaintiende sing Griego ukon Latin.

Pero ginhingabot ang mga misyonero sang mga pari nga German, nga nagpatuman gid sang Latin para mapunggan ang pagdamo sang Byzantine nga mga Cristiano. Mas importante pa sa mga pari ang pulitika sangsa makatuon ang mga tawo parte sa Dios. Ang indi pag-intiendihanay sang nagapangangkon nga mga Cristiano sa Katundan kag Sidlangan amo ang rason kon ngaa may Romano Katoliko kag mga Ortodokso sa Sidlangan sang 1054.

Paghingabot sa Pag-translate sang Biblia

Sang ulihi ginkabig na sang Romano Katoliko nga balaan ang Latin nga lenguahe. Gani sang naglisensia ang duke sang Bohemia nga si Vratislaus sang 1079 nga gamiton sa misa sa simbahan ang Slavic, nagbalos si Pope Gregory VII: “Indi gid kami magpasugot.” Ngaa?

“Maathag sa mga nagabinagbinag sini,” siling ni Gregory “nga gusto sang Dios nga indi maintiendihan ang pila ka bahin sang Balaan nga Kasulatan kay kon maintiendihan ini sang tanan, mahimo magnubo ang ila pagtamod sa sini kag indi na pagtahuron ukon basi indi eksakto ang pag-intiende sang wala sing tinun-an nga mga tawo kag magsala sila.”

Ang ordinaryo nga mga tawo wala ginapabasa sang Biblia gani napaidalom sila sa gahom sang mga klerigo. Indi gusto sang mga klerigo nga tun-an sang mga tawo ang mga butang nga para sa ila, sila lang ang dapat makahibalo.

Sang 1199, nagsulat si Pope Innocent III parte sa mga “erehes” nga nag-translate sang Biblia sa Pranses kag nangisog nga istoryahan ini. Para sa ila, ginsunod ni Innocent ang ginsiling ni Jesus: “Indi ninyo pag-ihatag sa mga ido kon ano ang balaan, ukon ihaboy ang inyo mga perlas sa atubangan sang mga baboy.” (Mateo 7:6) Ano ang iya pag-intiende sa sini? “Nga ang ordinaryo ukon wala sing tinun-an nga mga tawo indi dapat magtuon ukon magwali sang Kasulatan bangod tama ini ka sagrado.” Ang mga wala nagtuman sang sugo sang papa masami nga ginadala sa mga nagainterogar nga amo nagapaantos sa ila para mag-aku. Ang mga indi magpanghiwala sang ila pagpati ginasunog nga buhi.

Sang panahon nga ginahingabot ang mga nagapanag-iya kag nagabasa sang Biblia, ginagamit nila pirme ang sulat ni Pope Innocent para dumilian ang pagbasa kag pag-translate sing Biblia sa iban nga lenguahe. Pagkatapos sang iya mando, nagsugod ang pagpangsunog sang bernakular nga mga Biblia kag sang pila nga nagapanag-iya sini. Sa sulod sang mga siniglo, ginpatuman gid sang mga obispo kag opisyales sang mga Katoliko sa Europa  ang pagdumili nga ginmando ni Pope Innocent III.

Ang mga lider sang Katoliko nakahibalo gid nga madamo sang ila panudlo ang naghalin sa mga tradisyon sang simbahan, indi sa Biblia. Amo ini ang isa sa mga rason kon ngaa indi nila gusto nga mabasa sang ila mga sumulunod ang Biblia. Kay kon mabasa ini sang mga tawo, makita nila nga wala nabase sa Kasulatan ang mga doktrina sang ila simbahan.

Epekto sang Repormasyon

Nagbag-o ang relihion sa Europa pagsugod sang Protestantismo. Bangod sa nabasahan ni Martin Luther sa Kasulatan, nanikasog sia nga bag-uhon ang Iglesia Katolika kag sang 1521 nagdesisyon sia nga magbulag sa Katoliko. Sang nakabulag na si Luther, nga isa ka maayo nga translator, gin-translate niya ang Biblia para mabasa sang mga tawo.

Natalupangdan sang Iglesia Katolika Romana nga madamo ang nagabasa sang Biblia nga gin-translate ni Luther sa German. Gani kinulbaan sila amo nga gusto man nila magpagua sing German nga translation nga aprobado sang simbahan. Sang ulihi, duha ka German nga translation ang ila ginbalhag. Pero sang 1546, wala pa 25 ka tuig ang nagligad, ginhatagan sang Council of Trent sang Romano Katoliko sing awtoridad ang simbahan nga kontrolon ang pag-imprinta sing mga balasahon parte sa relihion, lakip ang pag-translate sing Biblia.

Ang Council of Trent nagmando “nga ang sagrado nga Kasulatan . . . dapat imprintahon sa husto gid nga paagi; kag batok gid sa kasuguan ang pag-imprinta ukon pagpaimprinta sang bisan ano nga sagrado nga libro nga wala ang ngalan sang awtor; ukon ang pagbaligya sini, ukon bisan ang pagpanag-iya sini, kon indi ini matan-aw kag maaprobahan sang [obispo sa ila lugar].”

Sang 1559, nagpagua si Pope Paul IV sing listahan sang mga libro nga gindumilian sang Iglesia Katolika Romana. Ang pila sa sini amo ang mga translation sang Biblia sa Dutch, Espanyol, German, Ingles, Italyano, Pranses, kag pati na ang pila sa Latin. Ang bisan sin-o nga gusto magbasa sing Biblia dapat mangayo sing nasulat nga pahanugot halin sa mga obispo ukon sa mga imbestigador. Wala gid nanamian sa sini ang mga indi gusto suspetsahan nga erehes.

Akig gid ang Iglesia Katolika sa bisan sin-o nga may Biblia ukon nagapanagtag sini. Madamo ang gindakop, ginsunog sa usok, ginlitson, ginpriso tubtob buhi, ukon ginhimo nga manugbugsay para paantuson. Ginpangsunog man ang nakumpiskar nga mga Biblia. Padayon ini nga  ginhimo sang mga pari asta sang ika-20 nga siglo.

Pero, kamusta naman ang mga Protestante? Ginpangapinan bala nila ang Biblia? Sang ika-18 kag ika-19 nga siglo, ginsugdan sang pila ka Protestante nga teologo ang paagi sang pagtuon nga gintawag sang ulihi nga higher criticism. Sang ulihi, madamo ang nagpati sa teoriya ni Darwin nga ang kabuhi wala gintuga kundi nagtuhaw lang.

Ang mga teologo, kag bisan ang mga klerigo, nagtudlo nga ang Biblia nabase sa mga uluistorya kag mga sugidsugid. Bangod sini, madamo subong sing mga klerigo nga Protestante kag mga parokyano ang nagasiling nga ang Biblia wala nahisanto sa kasaysayan.

Mahimo nakita mo nga may mga tawo nga nagaduhaduha kon masaligan gid man ang Biblia, kag mahimo nga nakibot ka nga ginhingabot ini sang una. Pero napaslawan sila kay nakalampuwas ang Biblia!

Ngaa Nakalampuwas Ini?

Matuod nga madamo ang nagapabalor sa Biblia kag handa sila nga panginmatyan ini. Pero indi lang ini ang rason kon ngaa nakalampuwas ang Biblia. Ang panguna nga rason amo nga ang mga manunulat sini gingiyahan sang Dios.—Isaias 40:8; 1 Pedro 1:25.

Kon basahon naton kag iaplikar ang ginasiling sang Biblia, mangin maayo ang aton kabuhi, panglawas, kag pamilya. Gusto sang Dios nga makalampuwas ang Biblia kag ma-translate ini sa lainlain nga lenguahe para matun-an sang tanan nga higugmaon sia, alagaron, kag mabaton ang iya mga pagpakamaayo. Siempre, amo gid sina ang gusto naton tanan!

Nangamuyo si Jesus sa iya Amay sa langit nga nagasiling: “Ang imo pulong kamatuoran.” (Juan 17:17) Ang Biblia, ang Kasulatan nga ginbasa kag gintudlo ni Jesus, amo ang ginagamit sang Dios para masabat ang mga pamangkot sang sinsero nga mga tawo.

Ginapalig-on ka namon nga tun-an ang mensahe sang Dios para sa katawhan nga mabasa sa Biblia. Nalipay gid ang mga Saksi ni Jehova, ang naghimo sini nga magasin, sa pagbulig sa imo. *

[Mga Nota]

[Blurb sa pahina 6]

Ang ordinaryo nga mga tawo wala ginapabasa sang Biblia gani napaidalom sila sa gahom sang mga klerigo

[Blurb sa pahina 8]

Ang madakpan nga may Biblia ukon nagapanagtag sini, ginsunog sa usok, ukon ginpriso tubtob buhi

[Kahon sa pahina 9]

MAKITA ANG MGA SABAT SA BIBLIA

Gusto sang Manunuga nga mahibaluan naton ang sabat sining importante nga mga pamangkot:

● Ngaa ari kita diri?

● Ngaa tama kadamo sang nagaantos?

● Sa diin ang mga patay?

● Ano ang palaabuton sang katawhan?

Ginasabat sang Biblia ini nga mga pamangkot kag nagahatag ini sing praktikal nga mga laygay kon paano mangin malipayon.

[Tsart/Mga Retrato sa pahina 6]

MGA TION NGA GINHINGABOT ANG BIBLIA

mga 636 C.E.

Si Isidore sang Seville nagsiling nga ang Hebreo, Griego, kag Latin amo ang “sagrado” nga mga lenguahe kag amo lang ini nga mga lenguahe ang nagakabagay sa Balaan nga Biblia

1079

Wala ginpasugtan ni Pope Gregory VII ang pangabay ni Vratislaus nga gamiton ang Slavic sa simbahan. Nagsiling sia nga ang Kasulatan indi dapat mabasa sang “mga wala sing tinun-an”

1199

Ginkabig ni Pope Innocent III nga mga erehes ang bisan sin-o nga nangisog sa pag-translate sing Biblia kag pagpakig-istorya parte sa sini. Ang wala nagtuman sa mando ginpaantos kag ginpatay

1546

Bangod sa mando sang Council of Trent, dapat paaprobahan anay sa Iglesia Katolika ang pag-imprinta sang na-translate nga Biblia

1559

Gindumilian ni Pope Paul IV ang pagpanag-iya sang Biblia sa bernakular nga lenguahe. Ginkumpiskar ini kag ginsunog, nga sa masami upod ang tag-iya sini

[Credit Lines]

Pope Gregory VII: © Scala/White Images/Art Resource, NY; Pope Innocent III: © Scala/Art Resource, NY; Council of Trent: © Scala/White Images/Art Resource, NY; Pope Paul IV: © The Print Collector, Great Britain/HIP/Art Resource, NY

[Picture Credit Line sa pahina 8]

From Foxe’s Book of Martyrs