ANG makapatindog sing balahibo nga uwang sang pispis nga common loon indi gid malipatan. * Nagapadugang ini sa kasubo kag kamingaw sang lugar, kag mabatian sa malayo nga mga linaw kag mga suba sang Canada, Europa, kag sa aminhan sang Estados Unidos.

Ang loon isa ka matahom nga pispis sa tubig. Amo ini ang simbulo nga pispis sang Minnesota, U.S.A., kag makita man ini sa isa ka dolyar nga sensilyo sa Canada nga ginatawag loonie. Ini nga pispis nagasaylosaylo, kag sa masami nagapaligad ini sing tigtulugnaw sa mga baybayon sa bagatnan. Ngaa makawiwili gid ini nga pispis?

May makawiwili gid nga mga huni ang mga loon. Ang ila uwang mabatian kon sirom ukon kon gab-i bisan pila pa ka kilometro ang kalayuon. Ang mas mahinay nga huni nga daw nagapisngo amo ang ginagamit nila para tawgon ang ila pares, piso, ukon iban pa nga loon sa sina nga linaw. May huni man ini nga daw nagakadlaw para magpahibalo nga may katalagman. Ginatawag ini nga “kadlaw sang buang” kag amo lamang ini ang ila huni kon nagalupad.

May huni man ini nga daw nagakanta nga ginahimo lamang sang mga sulog kag “mahimo nga may labot ini sa pagdepensa sang ila teritoryo,” siling sang dyurnal nga BirdWatch Canada. “Ang kada sulog may kaugalingon nga kanta,” kag “kon mas daku ang loon, mas manubo man ang tono.” Dugang pa, kon ang sulog “magsaylo sing teritoryo, ginabag-o man sini ang iya kanta,” kag “ginatinguhaan sini nga lainon ang iya kanta sa kanta sang loon nga nagaistar dira sang una,” siling sang dyurnal.

Ang ulo sang loon itom, kag daw nagaagaw-agaw nga green. Pula ang mga mata sini kag may malaba, taliwis, kag itom nga tuktok. Nagabulubag-o man ang kolor sang bulbol sini depende sa klima.

 Ang tiil sini daw iya sang pato, gani sagad ini mangdakop sang iya kalan-on, madasig maglangoy, kag maabtik magsalom. Makasalom ini asta sa 60 metros kag makatener sa idalom sang tubig sing pila ka minutos!

Pero daw balik-awot ini kon maglupad kag maghugpa. Bangod mabug-at ini, kinahanglan sini ang “runway” para makabuylo. Nagakapakapa ini anay kag nagadalagan sa tubig sing ginatos ka metros antes makalupad. Amo kon ngaa ginapili sang loon ang malapad nga mga tubig. Madasig ini kon maghugpa pero ginapilo niya ang iya mga tiil sa likod nga daw eroplano nga wala makapagua sang iya mga ruweda. Nagatupa ini sa tubig nga una ang tiyan kag nagapadalusdos asta makadulog.

Bangod sa ila tiil, maayo gid sila maglangoy. Pero bangod sa porma kag pagkaplastar sini sa ila lawas, balik-awot sila maglakat kag bisan gani magtindog lang. Gani para mahapos sa ila magkadto sa tubig, nagahimo sila sing pugad malapit sa sini.

Ang munga kag sulog nagabulosbulos lumlom sa mga itlog (sa masami duha ka bilog) nga nagaagaw-agaw nga brown kag green ang kolor nga may itom nga pintokpintok. Mabuto ini pagligad sang mga 29 ka adlaw. Ang duha ka adlaw pa lang nga piso makalangoy na kag makasalom. Kon kapuyon sila, nagasakay sila sa likod sang ila ginikanan. Pagligad sang duha ukon tatlo ka bulan nga makahibalo na sila maglupad, nagapain na sila sa ila mga ginikanan.

Ang kontra sang loon amo ang mga agila, gull, racoon, kag ang pinakagrabe amo ang mga tawo. Ang tingga nga pamato sa taga kag ang oil spill makahilo sa ila. Nagadiutay man ang mga isda nga ginakaon nila bangod sa polusyon sa tubig halin sa acid rain. Nagakabasa man ang ila pugad bangod sa mga balod kon nagaagi ang mga sakayan. Bangod sa moderno nga pag-uswag sa mga lugar nga malapit sa linaw, nagakaguba ang ilistaran sang mga loon.

Bisan pa sini, madamo gihapon ang loon. Amo nga ining matahom nga pispis nga may pinasahi kag makahalam-ot nga huni padayon nga magabihag sang atension sang mga mahiligon sa pispis.