LARAWAN SANG KASAYSAYAN | ANG PROKLAMASYON
Pamahog Gamit ang Ngalan sang Dios
“Kon indi ninyo ini pagtumanon, . . . sa ngalan sang Dios magapakig-away ako sa inyo lugar, kag ipaidalom kamo sa gota kag pagtuman sa Papa kag sa hari sang Espanya; kag kuhaon ko ang inyo mga asawa kag kabataan kag himuon sila nga mga ulipon, . . . kag kuhaon ko ang inyo pagkabutang kag halitan gid kamo. . . . Kamo ang mangin balasulon sa kamatayon kag kahalitan, kag indi kami ukon ang hari sang Espanya.”
AMO ini ang isa sa di-makatarunganon nga deklarasyon nga nahimo sadto. Ini nga proklamasyon bahin sang dokumento nga ginatawag el Requerimiento sa Espanyol. Sang ika-16 nga siglo, ginbasa ini sang mga konkistador nga Espanyol pag-abot nila sa kadutaan sang Amerika para sakupon ini.
Ano gid bala ang buot silingon sang proklamasyon kag ngaa ginhimo nila ini?
Para Kumbertihon sa Katolisismo
Wala madugay nga nakaabot si Columbus sa kadutaan sang Amerika sang 1492, nangangkon ang Espanya kag Portugal nga may kinamatarong sila nga gamhan ang Amerika. Ginkabig sining duha ka pungsod nga ang papa tiglawas sang Cristo sa duta. Gani gintawag nila ang papa agod husayon ang ila problema. Sa mando sang papa, ginpartida sang simbahan sa Espanya kag Portugal ang kadutaan, sa kondisyon nga magapadala sila sing mga misyonero para kumbertihon ang mga pumuluyo.
Samtang nagapadayon ang pagpanakop, luyag sang Espanya nga mangin legal ang pagpangulipon. Bangod nagapati ang mga Espanyol nga gingamit sang Dios ang papa sang ginpartida niya ang kadutaan sa ila, hilway sila kon ano ang himuon sa mga tawo kag sa ila pagkabutang. Mahimo man nila limitahan ang kahilwayan sang mga tawo.
Naghimo sing dokumento ang mga Espanyol para pahibaluon ang mga pumuluyo sang desisyon sang papa. Ginapatuman sa mga pumuluyo nga batunon ang Cristianismo kag magpasakop sa hari sang Espanya. Kon indi sila magtuman, may kinamatarong kuno ang mga Espanyol nga makig-away sa ila sa ngalan sang Dios.
“Ginapakamatarong sang iban ang pagpamatay kon maayo ang katuyuan sini. Gani, naghimuhimo ang Espanya sing rason nga para sa ila matarong.”—Francis Sullivan, Jesuita nga propesor sang teolohiya
“Mapintas, Malain, Makahuluya”
Ini nga proklamasyon ginapabasa sang hari sang Espanya para indi sila pagkonsiensiahon kag pakamatarungon ang ila pagpanakop. Masami ginabasa sang mga konkistador ang proklamasyon sa ila barko antes magpanakop ukon sa lugar sang mga tawo nga indi makaintiende sang lenguahe sang taga-Europa. Kon kaisa ginabasa nila ini sa mga payag nga gin-abandona sang mga tawo bangod sa kahadlok.
Ining pilit nga pagpangumbertir, nagresulta sa pagpamatay. Halimbawa, mga 2,000 ka Araucanian ang ginpatay sa inaway sa Chile sang 1550. Parte sa mga nabilin, ang konkistador nga si Pedro de Valdivia nagsiling sa hari: “Duha ka gatos ang ginpautdan ko sing kamot kag ilong kay wala sila nagtuman sa sugo nga ginpadala ko sa ila sing pila ka beses nga ginapatuman sang Hari.” *
Ang pagbasa sini nga proklamasyon mahimo nga nagpahaganhagan sa konsiensia sang mga Espanyol, pero wala sini mapalapnag ang ila relihion. Ang misyonero nga pari sang ika-16 nga siglo nga si Bartolomé de las Casas, nga nakasaksi sang epekto sang proklamasyon nagsulat: “Mapintas, malain, makahuluya, indi rasonable kag binuang ini nga mando! Nakahatag ini sing kahuy-anan sa Cristianismo.” Ang manunulat nga si Gonzalo Fernández de Oviedo nagsiling nga ang pagpamintas sa mga pumuluyo sang kadutaan sang Amerika naghatag sing malain gid nga impresyon sa Cristianismo.
Dapat bala basulon ang Dios sa pagpamintas nga ginhimo sang pulitika kag relihion nga ginagamit ang ngalan sang Dios? Ang Biblia nagsiling: “Malayo sa Dios nga maghimo sia sing pagpakamalaut, kag sa Makaako nga maghimo sia sing kalautan.”—Job 34:10.
^ par. 12 Suno sa pila ka reperensia, ang proklamasyon gindula sang 1573.