Ang Biblia—Nagasugid Gid sang Kamatuoran
Sa bug-os nga kasaysayan, ang Biblia ginatamod sang mga tawo bilang libro nga nagasugid gid sang kamatuoran. Subong, minilyon ang mga nagasunod sa ginatudlo sini. Pero para naman sa iban ang Biblia wala sing mabulig sa ila ukon himuhimo lang ini. Ano sa banta mo? Puede mo bala makita ang kamatuoran sa Biblia?
KON NGAA MASALIGAN MO ANG BIBLIA
Paano mo mabal-an nga masaligan ang Biblia? Binagbinaga ini nga ilustrasyon: Kon may abyan ka nga pirme nagasugid sa imo sang kamatuoran sa malawig na nga tinuig, mahimo nga para sa imo masaligan sia. Pareho sang isa ka masaligan nga abyan, ang Biblia bala nagasugid man pirme sang kamatuoran? Binagbinaga ang pila ka halimbawa.
Mga Manunulat nga Nagasugid sang Kamatuoran
Tampad gid ang mga manunulat sang Biblia, kay sa masami ginasugid nila ang ila kaugalingon nga mga sala kag kakulangan. Halimbawa, ginsugid sang propeta nga si Jonas nga wala sia nagtuman. (Jonas 1:1-3) Ang matuod, ang libro sa Biblia nga iya ginsulat gintapos niya paagi sa pagsugid kon paano sia gintadlong sang Dios. Kag wala na niya ini ginsugpunan kon paano niya gintadlong ang iya kaugalingon para indi maggua nga daw nagapadayaw sia. (Jonas 4:1, 4, 10, 11) Ang pagkatampad sang mga manunulat sang Biblia nagapakita nga gusto nila isugid ang kamatuoran.
Kamatuoran nga Makabulig sa Adlaw-adlaw nga Pagkabuhi
Pirme bala maayo ang laygay sang Biblia parte sa aton adlaw-adlaw nga pagkabuhi? Huo. Halimbawa, talupangda ang ginasiling sang Biblia para padayon nga mangin maayo ang aton relasyon sa iban: “Gani, himua ninyo sa inyo isigkatawo ang tanan nga luyag ninyo nga himuon nila sa inyo.” (Mateo 7:12) “Ang malulo nga sabat nagapatahaw sang kaakig, apang ang matigdas nga pulong nagapaibwal sang kaakig.” (Hulubaton 15:1) Huo, ang mga kamatuoran sa Biblia makabulig gihapon subong pareho sang panahon nga ginsulat ini.
Kamatuoran Parte sa Kasaysayan
Madamo sa mga nadiskobrehan sang mga archaeologist sa sulod sang mga tinuig, ang nagpamatuod nga ang sarisari nga tawo, lugar, kag mga hitabo nga ginsambit sa Biblia nagluntad kag matuod gid nga natabo. Halimbawa, talupangda ang ebidensia nga nagasuporta sa sining isa ka gamay nga detalye. Mabasa sa Biblia nga sang tion ni Nehemias, ang mga taga-Tiro (taga-Fenecia halin sa Tiro) nga nagaistar sa Jerusalem “nagadala sang mga isda kag sang tanan nga sahi sang inugbaligya.”—Nehemias 13:16.
May ebidensia bala nga makasuporta sa sini nga bersikulo sa Biblia? May ara. Nadiskobrehan sang mga archaeologist sa Israel ang pila ka butang halin sa Fenecia. Nagapamatuod ini nga may negosyo sa tunga sining duha ka pungsod sadto. Dugang pa, sa Jerusalem, may nakutkutan ang mga archaeologist nga mga bahin sang isda nga halin sa Mediteraneo. Nagapati sila nga ini nga mga isda gindala diri sang mga negosyante halin sa Mediteraneo. Pagkatapos mausisa ang ebidensia, ang isa ka iskolar nagsiling: “Ang nasulat sa Neh[emias] 13:16 nga ang mga taga-Tiro nagabaligya sing isda sa Jerusalem mapatihan gid.”
Kamatuoran Parte sa Science
Ang Biblia isa ka libro parte sa relihion kag kasaysayan. Pero kon nagasugid ini parte sa science, insakto gid ang Biblia. Ari ang isa ka halimbawa.
Mga 3,500 ka tuig ang nagligad, ang Biblia nagsiling nga ang duta ginabitay “sa wala.” (Job 26:7) Lain gid ini sa mga uluistorya nga nagasugid nga ang duta nagalutaw kuno sa tubig ukon nagatungtong sa likod sang isa ka higante nga bao. Mga 1,100 ka tuig pagkatapos nasulat ang libro sang Job, padayon nga nagapati ang mga tawo nga ang duta indi puede magbitay sa wala, kay dapat may ginatungtungan gid kuno ini. Sang 1687, tres sientos ka tuig pa lang ang nagligad, nagbalhag si Isaac Newton sang iya research parte sa gravity kag nagpaathag nga ang duta nagapabilin sa orbit paagi sa indi makita nga puersa. Ining importante nga impormasyon nga nadiskobrehan nagpamatuod nga husto ang ginsiling sang Biblia sobra 3,000 ka tuig na ang nagligad!
Matuod nga mga Tagna
Daw ano ka matuod ang mga tagna sa Biblia? Talupangda ang isa ka halimbawa: Ang tagna ni Isaias parte sa kalaglagan sang Babilonia.
Ang Tagna: Sang ikawalo nga siglo B.C.E., ginsulat sang isa ka manunulat sang Biblia nga si Isaias nga ang Babilonia—nga sa ulihi mangin kapital sang isa ka gamhanan nga emperyo—laglagon kag sa ulihi indi na pag-istaran. (Isaias 13:17-20) Ginpakilala pa gani ni Isaias ang tawo nga magahimo sini—si Ciro. Ginsugid niya kon paano ini himuon ni Ciro. Ginsulat niya nga ang mga suba “pamalhon.” Kag gintagna man niya nga ang mga gawang sang siudad mapabay-an nga bukas.—Isaias 44:27–45:1.
Ang Katumanan: Mga 200 ka tuig pagkatapos ini gintagna ni Isaias, may Hari sang Persia nga nagsalakay sa Babilonia. Sin-o sia? Si Ciro. Bangod mabakod katama ang mga pader sang Babilonia, nagpokus si Ciro sa Suba Eufrates, nga nagalibot sa siudad. Ang iya mga soldado nagkutkot sing kanal para palikawon sa sini ang suba. Gani, nagnabaw ang tubig sa suba nga puede na malusong amo nga makasulod na ang mga soldado ni Ciro sa siudad. Sa indi mapaathag nga rason, ang mga gawang nga nagaatubang sa suba napabay-an nga bukas sang mga Babilonianhon! Ang mga soldado ni Ciro nag-agi sa bukas nga mga gawang kag ginlaglag ang bilog nga siudad.
Pero, may isa pa ka pamangkot: Naistaran pa bala liwat ang Babilonia? Gin-istaran pa ang Babilonia sa sulod sang ginatos ka tuig. Pero subong, ang kagulub-an sang Babilonia—malapit sa Baghdad, Iraq—nagapamatuod nga ang tagna natuman sing bug-os. Huo, masaligan gid ang ginasiling sang Biblia parte sa matabo sa palaabuton.