HUNAHUNAA nga isa ikaw ka Cristiano nga nagakabuhi sang unang siglo. Ang inyo kongregasyon nakabaton sing sulat halin kay apostol Pablo. Samtang ginabasa ini, natalupangdan mo nga masami nagakutlo si Pablo halin sa “balaan nga mga sinulatan,” ang Hebreong Kasulatan. (2 Timoteo 3:15) ‘Gusto ko makita kon diin halin ang teksto nga iya ginakutlo,’ siling mo sa imo kaugalingon. Pero indi ina mahapos. Ngaa?

Binagbinaga kon ano ang hitsura sang mga manuskrito sang “balaan nga mga sinulatan” sang panahon ni Pablo. Ang isa makita diri—ang bahin sang libro sang Isaias halin sa Dead Sea Scrolls. Ano ang makita mo? Puro lang mga tinaga! Wala sing pananda. Kag wala sing mga kapitulo kag bersikulo pareho subong.

Ang mga manunulat sang Biblia wala nagbahinbahin sang ila mensahe sa mga kapitulo ukon bersikulo. Ginsulat lang nila ang tanan nga mensahe nga ginhatag sang Dios sa ila agod mabaton man sang mga bumalasa ang kabug-usan nga mensahe, indi lang ang malip-ot nga bahin sini. Indi bala amo sina ang gusto mo kon makabaton ka sing importante nga sulat halin sa imo pinalangga? Ginabasa mo ang bilog nga sulat, indi lang ang pila ka bahin sini.

Pero mabudlay kon wala sing mga kapitulo kag bersikulo. Mahibaluan lang ang ginakutlo ni Pablo paagi sa mga tinaga nga, “subong sang nasulat na” ukon “nagtagna man si Isaias.” (Roma 3:10; 9:29) Mabudlay gid pangitaon yadto nga mga kinutlo kon indi ka pamilyar sa tanan nga “balaan nga mga sinulatan.”

Isa pa, yadto nga “balaan nga mga sinulatan” indi isa lang ka mensahe halin sa Dios. Sa hingapusan sang unang siglo C.E., nangin koleksion ini sang 66 ka libro! Gani ang kalabanan nga bumalasa sang Biblia karon nalipay nga may mga kapitulo kag bersikulo na ini nga makabulig sa ila nga makita ang espesipiko nga impormasyon, pareho sang madamo nga kinutlo sa mga sulat ni Pablo.

‘Kon amo,’ mahimo mamangkot ka, ‘sin-o ang nagbutang sang mga kapitulo kag bersikulo sa Biblia?’

Ang Ingles nga klerigo nga si Stephen Langton, nga nangin Arsobispo sang Canterbury, amo ang ginkilala nga nagbahinbahin sang Biblia sa mga kapitulo. Ginhimo niya ini sang maaga nga bahin sang ika-13 nga siglo C.E., sang nagatudlo sia sa University of Paris sa Pransia.

Antes kay Langton, ginbahinbahin na sang mga iskolar ang Biblia sa malip-ot nga mga seksion ukon kapitulo sa lainlain nga paagi, nga mahimo para lang gamiton nga reperensia. Mahunahuna mo nga mas mahapos ang pagpangita nila sing teksto kon pangitaon nila ini sa isa lang ka kapitulo sa baylo nga sa bilog nga libro, pareho sa libro sang Isaias nga may 66 ka kapitulo.

Pero gintunaan ini tanan sing problema. Naghimo ang mga iskolar sing madamo, nanuhaytuhay kag wala nagasantuanay nga paagi. Sa isa sini, ang Ebanghelyo ni Marcos ginbahinbahin sa halos 50 ka kapitulo, indi sa 16 pareho sa ginagamit naton subong. Sang panahon ni Langton, may mga estudyante sa Paris nga halin sa madamo nga pungsod, kag may dala sila nga mga Biblia halin sa ila lugar. Pero nabudlayan ang mga nagatudlo kag ang mga estudyante nga ipaathag kon diin makita sa manuskrito ang ginapatuhuyan nila nga teksto. Ngaa? Bangod indi palareho  ang pagbahinbahin nila sang mga kapitulo sa ila manuskrito.

Gani naghimo si Langton sing bag-o nga pagbahinbahin sang mga kapitulo. “Nanamian ang mga bumalasa kag mga manugkopya” sa iya pamaagi, siling sang The Book—A History of the Bible, kag “madasig ini nga naglapnag sa bilog nga Europa.” Sia man ang nagbutang sang mga numero sa mga kapitulo nga makita naton sa kalabanan nga Biblia karon.

Pagligad sang mga 300 ka tuig, sa tungatunga nga bahin sang ika-16 nga siglo, ginpahapos pa ini sang bantog nga manug-imprinta kag iskolar nga Pranses nga si Robert Estienne. Ang iya katuyuan amo nga palapnagon ang pagtuon sa Biblia. Nahibaluan niya nga mapuslanon gid kon may palareho nga pamaagi sa pagbutang sing mga numero sa mga kapitulo kag mga numero sa mga bersikulo.

Indi halin kay Estienne ang ideya nga pagbahinbahin sing mga teksto sa Biblia sa mga bersikulo. Ginhimo na ini sang iban. Halimbawa, mga siniglo antes sini, ginbahinbahin sang mga manugkopya nga Judiyo ang bilog nga Hebreo nga Biblia, ukon ang bahin sang Biblia nga kinaandan na nga ginatawag Daan nga Katipan. Ginbahinbahin nila ini sa mga bersikulo pero indi sa mga kapitulo. Kag kaangay sa pagbutang sang mga kapitulo, indi man palareho ang ila pamaagi.

Ginbag-o ni Estienne ang paggrupo sa mga bersikulo sang Cristianong Griegong Kasulatan, ukon ang ginatawag nga Bag-ong Katipan, kag ginbutangan ini sing numero, dayon gindugang niya ini sa ginhimo na sa Hebreo nga Biblia. Sang 1553, ginbalhag niya ang una nga kompleto nga Biblia (sa Pranses nga edisyon) nga halos may pareho nga mga kapitulo kag bersikulo sa kalabanan nga Biblia nga ginagamit subong. Ginpakalain ini sang pila ka tawo kag nagsiling sila nga gin-utod-utod sang mga bersikulo ang teksto sa Biblia gani daw nagasundanay lang ini nga mga dinalan, kag wala ini nagaalalangot. Pero ginbaton dayon sang iban nga mga manug-imprinta sang Biblia ang iya pamaagi.

Daw simple lang ini nga ideya—may numero nga mga kapitulo kag bersikulo. Ginhatagan sini ang kada bersikulo sa Biblia sing pinasahi nga “adres”—pareho sang isa ka postal code. Matuod nga ang pagbahinbahin sa kapitulo kag bersikulo sang mga teksto sa Biblia wala gintuytuyan sang Dios, kag kon kaisa daw wala ini sa lugar. Apang bangod sini, mahapos naton makita ang mga kinutlo kag matandaan ukon mapaathag ang isa ka bersikulo nga may pinasahi nga kahulugan sa aton—pareho sang pagbutang naton sing tanda sa mga ekspresyon ukon prase nga luyag gid naton madumduman sa isa ka dokumento ukon libro.

Bisan mahapos para sa aton nga ang Biblia ginbahinbahin sa mga kapitulo kag bersikulo, dapat naton dumdumon ang pinakaimportante—mahangpan ang bug-os nga mensahe sang Dios. Palambua ang batasan nga basahon ang konteksto sa baylo sang espesipiko lang nga mga bersikulo. Makabulig ini sa imo nga mangin pamilyar pa gid sa tanan nga “balaan nga mga sinulatan, nga makapaalam sa imo para sa kaluwasan.”—2 Timoteo 3:15.