INING mga pulong sang maalam nga si Hari Solomon nagapaathag gid sa ginabatyag sang mga tawo parte sa kabuhi. Halin pa sang una ang mga tawo nagapangita gid sing paagi nga masolusyunan ang kalip-ot sang kabuhi kag ang kamatayon. Madamo sing istorya sa kasaysayan kon paano ginpangita sang tawo ang sekreto sa malawig nga kabuhi.

Binagbinagon naton ang halimbawa ni Gilgamesh nga hari sang Sumeria. Madamo sing mga uluistorya parte sa iya kabuhi. Ang isa sa sini amo ang ginsaysay sa Epic of Gilgamesh, nga naghimo kuno sia sing isa ka delikado nga paglakbay para tun-an kon paano malikawan ang kamatayon. Napaslawan ang iya pagtinguha.

Sang ikaapat nga siglo B.C.E., ang mga alchemist sa China nag-imbento sang isa ka elixir ukon miksklada nga makapalawig kuno sang kabuhi. Isa ini ka likido nga ginsamuan sang mercury kag mga elemento sang arsenic. Ini nga elixir amo ang ginpasibangdan sang pagkapatay sang madamo nga emperador sang China. Sa Europe sang mga 500 asta 1500 C.E., gintinguhaan sang mga alchemist nga tunawon ang bulawan para puede makaon kay nagapati sila nga bangod indi ini maguba sang tuktok, mapalawig sini ang kabuhi sang tawo.

Subong, may pila ka biologist kag geneticist nga nagatinguha nga hibaluon ang rason sang pagtigulang. Pareho sang mga nagapangita sang “elixir sang kabuhi,” ginapakita sini nga ara gihapon ang handum sang mga tawo nga likawan ang pagtigulang kag kamatayon. Pero ano ang resulta sini nga research?

Ang mga scientist nga nagatuon sang selula sang tawo may sobra sa 300 ka lainlain nga teoriya kon ngaa nagatigulang kita kag nagakapatay. Sining nagligad lang nga tinuig, nagmadinalag-on ang mga molecular biologist sa pagkontrol sang gene kag protein para mapahinay ang pagtigulang sang mga sapat sa laboratoryo kag sa selula sang tawo. Bangod sini nga kadalag-an, madamo nga bantog nga tawo ang naggasto para pondohan ini nga research parte sa “problema sang kamatayon.” Ano na ang resulta sang ila research?

Pagtinguha nga palawigon ang kabuhi. Nagapati ang pila ka biologist nga ang rason sang pagtigulang ara sa punta sang aton chromosome, nga ginatawag telomeres. Ginaproteksionan sang telomeres ang impormasyon sang gene sa aton mga selula samtang nagadamo ini. Pero samtang nagatunga ang selula, nagalip-ot man ang telomeres. Sa ulihi, ang mga selula wala na nagatunga kag nagaresulta ini sa pagtigulang.

 Sang 2009, ang nagdaug sang Nobel prize nga si Elizabeth Blackburn kag ang iya team nakatukib sang enzyme nga nagapahinay sang paglip-ot sang telomeres kag bangod sini, mapahinay ang pagtigulang sang selula. Pero, ginabaton sang ila research nga ang telomeres “wala sing madyik para mapalawig ang kabuhi—indi sini mapalawig ang aton kabuhi sangsa normal nga kalawigon nga naeksperiensiahan naton subong.”

Ang cellular reprogramming amo ang isa pa ka paagi nga mapahinay ang pagtigulang. Kon indi na magtunga ang aton mga selula bangod sa katigulangon, mahimo ini maghatag sing sala nga signal sa tupad sini nga mga immune cell, nga magaresulta sa pagbanog, pagpalanakit, kag balatian. Sining karon lang, ang mga scientist sa France nag-reprogram sang selula halin sa tigulang nga mga tawo nga sobra 100 ang edad. Ang lider sang ila research nga si Professor Jean-Marc Lemaître, nagsiling nga ang ila research nagapakita nga “puede mabaliskad ang katigulangon” sa mga selula.

Wala nagaugyon ang tanan nga scientist nga ang mga bulong sa pagtigulang makapalawig sang kabuhi labaw pa sangsa kalawigon sang kabuhi subong. Huo, naglawig man gid ang kabuhi sang tawo sugod sang ika-19 nga siglo. Pero bangod ini sa katinlo, paghalong sa makalalaton nga balatian, kag paggamit sang mga antibiotic kag bakuna. Nagapati ang pila ka geneticist nga halos wala pa gid nalab-ot sang tawo ang natural nga kalawigon sang kabuhi sini.

Mga 3,500 ka tuig na ang nagligad, nagsiling ang manunulat sang Biblia nga si Moises: “Ang kalawigon sang amon kabuhi 70 ka tuig, ukon 80 ka tuig, kon mas mapagros ang isa. Apang puno ini sing kabudlayan kag kasubo; madasig ini nga nagalipas, kag wala na kami.” (Salmo 90:10) Bisan ano pa nga panikasog sang tawo nga palawigon ang aton kabuhi, ang aton kabuhi pareho gihapon sang ginsiling ni Moises.

Pero ang pila ka tinuga pareho sang red sea urchin ukon isa ka klase sang quahog nga pakinhason nagakabuhi sing sobra sa 200 ka tuig, kag ang mga kahoy pareho sang giant sequoia makalab-ot asta sa linibo ka tuig. Kon ikumparar naton ang aton kabuhi sa mga tinuga pareho sini, makapamangkot gid kita, ‘Ang aton bala kabuhi 70 ukon 80 lang gid ka tuig?’