1-2. Ano ang ginbinagbinag naton sa nagligad nga artikulo, kag ano ang binagbinagon naton sa sini nga artikulo?

SA NAGLIGAD nga artikulo, ginbinagbinag naton ang pila ka sugo sa Levitico kapitulo 19. Halimbawa, sa bersikulo 3, ginsugo ni Jehova ang mga Israelinhon nga tahuron nila ang ila mga ginikanan. Natun-an naton nga matuman naton ini nga sugo paagi sa pagbulig sa aton mga ginikanan sa ila mga kinahanglanon, paagi sa pagpalig-on kag pagpaumpaw sa ila, kag paagi sa pagbulig sa ila nga mangin suod kay Jehova. Sa sini man nga bersikulo, ginsugo sang Dios ang iya katawhan nga dapat nila tumanon ang iya kasuguan parte sa Adlaw nga Inugpahuway. Bisan pa wala na ginapatuman subong ang kasuguan parte sa Adlaw nga Inugpahuway, maaplikar naton ang prinsipio sini paagi sa pagpain sang tion kada adlaw para sa pagsimba kay Jehova. Kon himuon naton ini, ginapakita naton nga ginapanikasugan naton nga mangin balaan nga ginsugo sa aton sang Levitico 19:2 kag 1 Pedro 1:15.

² Sa sini nga artikulo, binagbinagon naton ang pila pa ka bersikulo sa Levitico kapitulo 19. Ano ang ginatudlo sa aton sini nga kapitulo parte sa pagpakita sing kaayo sa mga may kasablagan sa lawas, parte sa kon ngaa importante nga honest kita sa aton negosyo, kag parte sa pagpakita sing gugma sa iban nga tawo? Gusto naton mangin balaan bangod ang Dios balaan. Gani binagbinagon naton kon paano naton ini mahimo.

3-4. Suno sa Levitico 19:14, paano dapat trataron ang mga bungol kag ang mga bulag?

³ Basaha ang Levitico 19:14. Gusto ni Jehova nga pakitaan sing kaayo sang iya katawhan ang mga may kasablagan sa lawas. Halimbawa, ginsilingan niya ang mga Israelinhon nga indi nila dapat  pagpakamalauton ang mga bungol. Ini nga pagpakamalaut posible nga isa ka pagpahog ukon pagpakalain sa iya. Makahuluya gid nga himuon ini sa isa ka bungol nga tawo! Indi niya mabatian ang ginasiling parte sa iya, gani indi niya mapangapinan ang iya kaugalingon.

⁴ Mabasa man sa bersikulo 14 nga ginsugo sang Dios ang iya mga alagad nga indi nila “pagbutangan sing balagbag ang alagyan sang bulag.” Ang isa ka libro parte sa mga tawo nga may kasablagan sa lawas nagsiling: “Sa Middle East sang una, pirme sila ginapintasan kag wala sila ginatratar sing maayo.” May mga tawo nga wala kaluoy nga nagabutang sing balagbag sa alagyan sang bulag kay gusto nila sia halitan ukon kadlawan. Grabe gid ini kapintas! Paagi sa sugo ni Jehova, gintudluan niya ang iya katawhan nga dapat sila magpakita sing kaluoy sa mga may kasablagan sa lawas.

5. Paano naton mapakita ang kaluoy sa mga may kasablagan sa lawas?

⁵ Naluoy si Jesus sa mga may kasablagan sa lawas. Dumduma ang mensahe nga ginpadala ni Jesus para kay Juan nga Manugbawtismo. Nagsiling sia: “Ang mga bulag nakakita, ang mga piang nakalakat, ang mga aruon nag-ayo, ang mga bungol nakabati, [kag] ang mga patay nabanhaw.” Sang nakita sang mga tawo ang mga milagro ni Jesus, ‘gindayaw nila ang Dios.’ (Luc. 7:20-22; 18:43) Gusto sang mga Cristiano nga ilugon si Jesus kag pakitaan sing kaluoy ang mga may kasablagan sa lawas. Gani ginapakitaan naton sila sing kaayo, ginaintiende naton ang ila kahimtangan, kag mapinasensiahon kita sa ila. Wala kita ginhatagan ni Jehova sing gahom nga maghimo sang mga milagro. Pero may pribilehiyo kita nga isugid sa mga bulag ang maayong balita. Dapat man naton ini isugid sa mga bulag sa espirituwal ukon sa mga wala nakabalo sang kamatuoran. Sugiran naton sila nga sa paraiso, mangin perpekto na ang panglawas sang tanan nga tawo kag may suod na sila nga kaangtanan sa Dios. (Luc. 4:18) Madamo na ang nakabati parte sa sining maayong balita kag ginadayaw na nila ang Dios.

6. Paano kita ginabuligan sang Levitico kapitulo 19 nga mas mahangpan sing maayo ang Napulo ka Sugo?

⁶ Ginabuligan kita sang pila ka bersikulo sa Levitico kapitulo 19 nga mas mahangpan sing maayo ang Napulo ka Sugo. Halimbawa, ang ikawalo  nga sugo nagasiling: “Indi kamo magpangawat.” (Ex. 20:15) Posible hunahunaon sang isa nga basta wala niya ginakuha ang butang nga indi iya, ginatuman na niya ini nga sugo. Pero posible nga may ginahimo sia nga makabig man nga pagpangawat.

7. Paano posible nga malapas sang isa ka negosyante ang ikawalo nga sugo parte sa pagpangawat?

⁷ Posible hunahunaon sang isa ka negosyante nga wala sia nagapangawat kay wala niya ginakuha ang butang nga indi iya. Pero kamusta naman ang ginahimo niya sa iya negosyo? Suno sa Levitico 19:35, 36, si Jehova nagsiling: “Indi kamo maggamit sing may daya nga mga talaksan sa pagtakus sang kalabaon, kabug-aton, ukon kadamuon. Dapat kamo maggamit sing eksakto nga mga talaksan, eksakto nga mga timbangan, kag eksakto nga mga sulukban.” Gani daw pareho lang nga nagapangawat ang isa ka negosyante kon nagagamit sia sang may daya nga mga talaksan ukon kiluhan para makapamentaha sa mga nagabakal. Ginapaathag man ini sa iban pa nga bersikulo sa Levitico kapitulo 19.

8. Paano nakabulig sa mga Judiyo ang mga detalye sa Levitico 19:11-13 para maaplikar nila ang prinsipio sang ikawalo nga sugo, kag ano ang ginapalig-on sini sa aton nga dapat naton himuon?

⁸ Basaha ang Levitico 19:11-13. Ang umpisa sang Levitico 19:11 nagasiling: “Indi kamo magpangawat.” Dayon ang bersikulo 13 nagsiling: “Indi ninyo pagdayaan ang inyo isigkatawo.” Gani kon nagapangdaya ang isa ka negosyante sa iya negosyo, nagapangawat sia. Ang ikawalo nga sugo nagasiling nga sala ang pagpangawat. Pero ang mga detalye nga ginsambit sa Levitico nagbulig sa mga Judiyo nga mahangpan kon paano nila iaplikar ang prinsipio sini nga kasuguan. Buot silingon, ginbuligan sila sini kon paano mangin honest sa tanan nila nga ginahimo. Maayo gid kon pamalandungan naton ang pagtamod ni Jehova sa mga indi honest kag sa mga nagapangawat. Mahimo naton pamangkuton ang aton kaugalingon: ‘Kon pamalandungan ko ang Levitico 19:11-13, may dapat bala ako bag-uhon sa akon kabuhi, ilabi na sa ginahimo ko sa akon negosyo?’

9. Paano nabuligan sang sugo sa Levitico 19:13 ang mga trabahador?

⁹ Kon may negosyo ang isa ka Saksi kag may mga tinawo sia, may dapat pa gid sia binagbinagon para mapakita niya nga honest sia. Ang Levitico 19:13 nagasiling: “Indi ninyo pagpabuasan ang suhol sang tawo nga ginpaobra ninyo.” Sa Israel, nagaobra sa uma ang kalabanan nga tawo, kag ginasuelduhan sila kada adlaw pagkatapos sang ila obra. Kon indi pagsuelduhan ang trabahador sa sina nga adlaw, wala sia sing kuarta para ibakal sang pagkaon para sa iya pamilya. Si Jehova nagsiling: “Pigado sia kag ang suhol sa iya amo lang ang ginasaligan sang iya kabuhi.”—Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Ano ang matun-an naton sa Levitico 19:13?

¹⁰ Subong, madamo nga empleyado ang nagabaton sang ila sueldo kada tapos bulan ukon kada kinsenas, indi kada adlaw. Pero, naaplikar gihapon subong ang prinsipio sa Levitico 19:13. May pila ka negosyante ukon amo nga nagapamentaha sa ila mga empleyado. Mas manubo ang ginahatag nila nga sueldo sangsa nagakadapat sa obra sang ila mga empleyado. Kabalo sila nga indi man maghalin ang mga empleyado kay kinahanglan gid nila ang obra. Kon ginahimo nila ini, daw pareho lang nga ‘ginapabuasan nila ukon wala nila ginahatag ang suhol sang tawo nga ginapaobra nila.’ Dapat gid ini pamalandungan sang isa ka negosyante nga Saksi nga may mga tinawo. Binagbinagon naman naton kon ano pa ang matun-an naton sa Levitico kapitulo 19.

11-12. Sang ginkutlo ni Jesus ang Levitico 19:17, 18, ano ang ginhatagan niya sang importansia?

¹¹ Gusto sang Dios nga indi naton paghalitan ang iban. Pero may ginapahimo pa gid sia sa aton. Mabasa naton ini sa Levitico 19:17, 18.  (Basaha.) Talupangda ining maathag nga sugo: “Higugmaon ninyo ang inyo isigkatawo subong sang inyo kaugalingon.” Dapat ini himuon sang isa ka Cristiano kon gusto niya nga malipay sa iya ang Dios.

¹² May ginsiling si Jesus nga nagapakita nga importante gid ang sugo sa Levitico 19:18. Ginpamangkot si Jesus sang isa ka Fariseo: “Ano bala ang pinakaimportante nga sugo sa Kasuguan?” Nagsabat si Jesus nga “ang nahauna kag pinakaimportante nga sugo” amo ang higugmaon si Jehova sa bug-os naton nga tagipusuon, sa bug-os naton nga kalag, kag sa bug-os naton nga hunahuna. Dayon ginkutlo ni Jesus ang Levitico 19:18, kag nagsiling sia: “Ang ikaduha, nga kaangay man sini, amo ini: ‘Higugmaa ang imo isigkatawo subong sang imo kaugalingon.’” (Mat. 22:35-40) Madamo sing paagi para mapakita naton nga ginahigugma naton ang aton isigkatawo. Matun-an naton sa Levitico kapitulo 19 ang pila sa sini.

13. Paano makabulig ang kasaysayan ni Jose sa Biblia para mas mahangpan naton ang Levitico 19:18?

¹³ Ang isa ka paagi para mapakita naton nga ginahigugma naton ang aton isigkatawo amo ang pag-aplikar sang sugo sa Levitico 19:18. Ini nagasiling: “Indi kamo magtimalos ukon maghinakit.” May mga tawo nga nagahinakit sa ila kaupod sa ulubrahan, sa ila schoolmate, sa ila paryente, ukon sa miembro sang ila pamilya. Ang iban gani sa ila tinuig na nga nagahinakit. Madamo sa aton ang may nabal-an nga amo sini nga mga tawo. Dumduma nga bangod sang paghinakit kay Jose sang napulo niya ka utod sa amay, ginhimuan nila sia sing malain. (Gen. 37:2-8, 25-28) Pero sang may kahigayunan si Jose nga magbalos sa ila, wala niya sila ginhimuan sing malain. Sa baylo, naluoy sia sa ila. Wala naghinakit si Jose. Ginhimo niya ang ginsulat sang ulihi sa Levitico 19:18.—Gen. 50:19-21.

14. Ngaa masiling naton nga dapat naton gihapon tumanon ang mga prinsipio sa Levitico 19:18?

¹⁴ Kon gusto sang isa ka Cristiano nga malipay sa iya ang Dios, dapat niya ilugon si Jose. Wala sia nagbalos sa iya utod kag ginpatawad niya sila. Amo man ini ang ginsiling ni Jesus sa iya gintudlo nga pangamuyo sang nagsiling sia nga dapat naton patawaron ang mga nakasala sa aton. (Mat. 6:9, 12) Ginlaygayan man ni apostol Pablo ang iya mga kauturan: “Indi kamo magtimalos, mga hinigugma.” (Roma 12:19) Ginpalig-on man  niya sila: “Padayon nga batasa ninyo ang isa kag isa kag magpinatawaray kamo sing kinabubut-on bisan pa ang isa may rason nga magreklamo sa isa.” (Col. 3:13) Wala nagabag-o ang mga prinsipio ni Jehova. Dapat naton gihapon tumanon ang mga prinsipio nga ginbasihan sang sugo sa Levitico 19:18.

15. Ano nga ilustrasyon ang makabulig sa aton nga mahangpan nga importante nga patawaron naton ang nakasala sa aton kag kalimtan ang iya sala?

¹⁵ Binagbinaga ini nga ilustrasyon. Daw pareho sa pilas ang paglain sang buot. May gamay kag daku nga pilas. Halimbawa, posible nga mapilasan ang aton tudlo kon nagakihad kita sang utan. Masakit gid ini. Pero gamay lang ini nga pilas, gani madasig lang ini mag-ayo. Pagligad sang isa ukon duha ka adlaw, posible nga malipatan na naton nga napilas gali kita. Sing kaanggid, posible nga mahimuan kita sang iban sang gamay nga mga sala. Halimbawa, posible nga may masiling ukon mahimo ang aton abyan nga makapalain sang aton buot, pero mapatawad man naton sia dayon. Pero kon daku kag madalom ang pilas, posible nga kinahanglan ini tahion sang doktor kag butangan sang bendahe. Kon pirme naton ginatandog ang aton pilas, posible nga maglala ini. Daw pareho sa sini ang ginahimo sang iban nga naglain ang buot. Posible nga pirme niya ginapamensar ang ginhimo sa iya nga malain kag kon daw ano ini kasakit. Pero mas masakitan pa gid kita kon maghinakit kita. Mas maayo kon tumanon naton ang sugo sa Levitico 19:18.

16. Suno sa Levitico 19:33, 34, paano dapat trataron ang mga dumuluong sa Israel, kag ano ang matun-an naton sa sini?

¹⁶ Sang ginsugo ni Jehova ang mga Israelinhon nga higugmaon nila ang ila isigkatawo, indi buot silingon sini nga ang pareho lang nila nga Israelinhon ang ila higugmaon. Ginsugo man sila nga higugmaon ang mga dumuluong nga kaupod nila. Maathag ini nga ginasiling sang Levitico 19:33, 34. (Basaha.) Dapat kabigon sang mga Israelinhon ang dumuluong nga “pareho sang tumandok,” kag dapat nila sia “higugmaon” subong sang ila kaugalingon. Halimbawa, dapat tugutan sang mga Israelinhon ang dumuluong kag ang mga imol nga managhaw sa ila uma. (Lev. 19:9, 10) Dapat man iaplikar sang mga Cristiano subong ang prinsipio parte sa paghigugma sa mga dumuluong. (Luc. 10:30-37) Ngaa? Kay man, minilyon ka tawo sa bilog nga kalibutan ang naghalin sa ila pungsod kag nagsaylo sa iban nga pungsod, kag posible nagaistar malapit sa inyo lugar ang iban sa ila. Dapat naton respetuhon kag pakitaan sing kaayo ini nga mga lalaki, mga babayi, kag mga kabataan.

17-18. (a) Ano ang ginapalig-on sa aton sang Levitico 19:2 kag 1 Pedro 1:15? (b) Ano ang importante nga hilikuton nga ginapalig-on ni apostol Pedro nga dapat naton himuon?

¹⁷ Pareho nga ginapalig-on sang Levitico 19:2 kag 1 Pedro 1:15 ang katawhan sang Dios nga mangin balaan. Ginbuligan kita sang iban pa nga bersikulo sa Levitico kapitulo 19 nga mabal-an kon ano ang mga puede naton himuon para malipay sa aton si Jehova. Ginbinagbinag naton ang pila ka bersikulo nga nagatudlo sa aton sang mga dapat naton himuon kag sang mga indi naton dapat himuon. * Ginapakita sang Cristianong Griegong Kasulatan nga dapat naton gihapon iaplikar ini nga mga prinsipio sa aton kabuhi. Pero may gindugang pa gid si apostol Pedro.

¹⁸ Dapat naton simbahon si Jehova sing regular kag dapat kita maghimo sing maayo para sa iban. Pero may isa ka importante nga hilikuton nga ginsambit si Pedro. Antes kita ginpalig-on ni Pedro nga dapat kita mangin balaan sa tanan naton nga paggawi, nagsiling sia: “Ihanda ninyo ang inyo hunahuna para sa hilikuton.” (1 Ped. 1:13, 15) Ano ini nga hilikuton? Nagsiling si Pedro nga ‘“ipahayag sang hinaplas nga mga utod sang Cristo sing lapnag ang pagkahalangdon” sang Isa nga nagtawag’ sa ila. (1 Ped. 2:9) Subong, may pribilehiyo ang tanan nga Cristiano nga himuon ining pinakaimportante nga hilikuton. Amo ini ang hilikuton nga makabulig gid sa mga tawo. Bilang balaan nga katawhan, isa gid ini ka pinasahi nga pribilehiyo. Gani dapat kita mangin regular kag mapisan sa pagbantala kag pagtudlo sa iban. (Mar. 13:10) Kon ginapanikasugan gid naton nga iaplikar ang mga prinsipio sa Levitico kapitulo 19, ginapakita naton nga palangga naton ang aton Dios kag ang aton mga isigkatawo. Kag ginapakita naton nga gusto naton “mangin balaan” sa tanan naton nga paggawi.