Pagkasunod nga tuig, ginpabalo sa Bethel nga nagakinahanglan sang mga boluntaryo ang branch office sa South Africa para sa ila bag-o nga printing press. Nagboluntaryo ako kag nalipay ako nga napilian ako. Nalakip man sa napilian ang tatlo ka Bethelite sa Canada nga sanday Dennis Leech, Bill McLellan, kag Ken Nordin. Pakadto lang ang amon tiket kay magadugay kami sa South Africa.

Gintawgan ko si Nanay: “Nay, may balita ako sa imo. Mapa-South Africa ako!” Hipuson si Nanay, pero mabakod gid ang iya pagtuo kag suod gid sia kay Jehova. Wala sia sing madamo nga ginhambal, pero kabalo ako nga ginasuportahan niya ako. Bisan pa nasubuan sila ni Tatay nga mapalayo ako sa ila, ginsuportahan gid nila ang akon desisyon.

Ginpakadto kami anay nga apat sa Bethel sa Brooklyn. Tatlo ka bulan kami didto nga ginhanas sa hot-lead typesetting para sa letterpress printing. Dayon, nagsakay kami sa barko pakadto sa Cape Town, South Africa. Bag-o lang ako nag-20 anyos sadto. Halin sa Cape Town, nagsakay kami sa tren pakadto sa Johannesburg. Gab-i nag-umpisa ang amon biyahe. Una nga nagdulog ang tren sa gamay nga banwa sang Karoo, kag kaagahon na sang nag-abot kami didto. Puerte kayab-ok kag kapaang sa sini nga lugar nga daw pareho sa desyerto. Naglaaw kami nga apat sa bintana kag nagpalibog kami kon ano ini nga klase sang lugar. Gani nabalaka kami sa amon mangin asaynment. Pagligad sang mga tinuig, ginbisitahan namon ini nga lugar kag nakita namon nga kanami kag kalinong sang gamay nga mga banwa diri.

Ang akon una nga asaynment sa sulod sang pila ka tuig amo ang pag-operate sang Linotype machine. Ang akon ginahimo diri ginadala sa imprintahan sang mga magasin nga Ang Lalantawan kag Magmata! Ginaimprinta sa branch office ang mga magasin sa madamo nga lenguahe sa Africa. Para ini sa South Africa kag sa madamo nga pungsod sa Africa. Bisan pa tuman kalayo sang amon ginhalinan, nalipay gid kami nga ginagamit sing maayo ang bag-o nga printing press nga amo ang rason kon ngaa ari kami diri.

Sang ulihi, naasayn ako sa isa ka opisina sa departamento nga nagaasikaso sang pag-translate, pag-imprinta, kag pagpadala sang mga publikasyon. Masako ako, pero malipayon.

Sang 1968, napangasawa ko si Laura Bowen nga nagaistar malapit sa Bethel. Nagapayunir sia kag nagaboluntaryo  sa Bethel bilang isa ka typist sa Translation Department. Sang una, wala ginapaboluntaryo sa Bethel ang mga bag-ong kasal, gani gin-asayn kami bilang mga espesyal payunir. Medyo nabalaka ako. Napulo ka tuig ako nga nag-alagad sa Bethel, kag wala ko ginakabalak-an ang akon pagkaon kag ilistaran. Ti, makaigo ayhan ang amon gamay nga allowance bilang mga espesyal payunir sa amon mga kinahanglanon? May allowance ang kada isa sa amon kada bulan nga 25 rand (ukon mga 1,430 pesos sadto). Pero mabaton lang namon ini kon malab-ot namon ang lalab-uton nga kadamuon sang oras, return visit, kag placement. Ginagamit namon ang amon allowance para sa amon arkila sa balay, pagkaon, pangtughong sa salakyan, pagpabulong, kag iban pa nga galastuhan.

Gin-asayn kami sa isa ka gamay nga grupo malapit sa siudad sang Durban, nga nagaatubang sa Indian Ocean. Madamo sang mga taga-India diri. Ang kalabanan sa ila mga kaliwat sang mga sakada ukon mga trabahador sa kampo sang tubo nga nagkadto diri sang mga 1875. Subong, sarisari na ang ila mga obra. Pero ginasunod gihapon nila ang ila kultura kag ginaluto ang ila naandan nga mga pagkaon, pareho sang manamit nga curry. Kabalo man sila mag-English, gani mahapos lang magbantala sa ila.

Dapat makareport sing 150 ka oras kada bulan ang mga espesyal payunir. Gani nagplano kami ni Laura nga lab-uton ang anom ka oras sa amon una nga adlaw sang pagbantala diri. Mainit kag mapaang ang tiempo. Wala pa kami sing naistorya nga puede balikan kag wala pa kami sing Bible study, gani kinahanglan namon magbantala sing anom ka oras. Sang gintan-aw ko ang akon relo kon pila ka oras na kami nga nagabantala, 40 minutos pa lang gali. Gani nagpalibog ako kon bala masarangan namon ang amon asaynment.

Sang ulihi, may maayo na kami nga iskedyul. Kada adlaw, nagahimo kami sang sandwich kag nagadala kami sang kape sa termos. Kon kinahanglan namon magpahuway, gina-park namon ang amon salakyan sa lugar nga may handong sang kahoy. Kon kaisa, ginapalibutan kami sang Indian nga mga bata kag ginahimutaran nila kami. Pagligad sang pila ka adlaw, nabatyagan namon nga pagkatapos namon makabantala sang duha ukon tatlo ka oras, daw kadasig na lang dayon sang inoras.

Nalipay gid kami nga sugiran sang kamatuoran sa Biblia ang maabiabihon nga mga tawo sa sini nga lugar. Matinahuron ang mga Indian, mabuot sila, kag diosnon. Hindu ang ila relihion, pero madamo sa ila ang nagpamati sa amon mensahe. Nanamian sila magtuon parte kay Jehova, kay Jesus, sa Biblia, sa malinong nga bag-ong kalibutan sa palaabuton, kag sa paglaum sang mga patay. Pagligad sang isa ka tuig, 20 na ang amon Bible study. Kada adlaw, sa amon mga study kami nagapanyaga. Nalipay gid kami sa amon pag-alagad.

Pero wala magdugay, may bag-o naman kami nga asaynment. Magaalagad kami sa sirkito sa mga kongregasyon malapit sa Indian Ocean. Kada semana, ginabisitahan namon ang lainlain nga kongregasyon para palig-unon ang mga kauturan. Gani lainlain man nga mga balay ang ginadayunan namon. Ginkabig nila kami nga ila pamilya, kag nalipay kami nga makaupod sila, ang ila mga bata, kag ang ila anta nga mga sapat. Nalipay gid kami sa amon pag-alagad sa sirkito. Pero pagligad sang duha ka tuig, gintawgan kami sang branch office. Ginsilingan nila kami, “Gusto namon nga magbalik kamo sa Bethel.” Nagsiling ako, “Nalipay gid kami sa amon asaynment subong.” Pero handa kami nga mag-alagad bisan diin kami iasayn.

Gin-asayn ako sa Service Department, kag nalipay gid ako nga makaupod ang madamo nga hamtong nga mga brother nga madugay na nga nagaalagad. Sadto nga tion, nagapadala sang report sa branch office ang manugtatap sang sirkito pagkatapos niya mabisitahan ang isa ka kongregasyon. Dayon, magapadala sang sulat ang Service Department sa kongregasyon base sa sini nga report. Ginhimo ini nga mga sulat para palig-unon ang mga kongregasyon kag hatagan sila sang kinahanglan nila nga panuytoy. Mabudlay gid ang ginahimo sang amon mga sekretaryo. Kay man, gina-translate nila ang mga report sang mga manugtatap sang sirkito. Halin sa Xhosa, Zulu, kag sa iban pa nga mga lenguahe, gina-translate nila ini sa English. Dayon, i-translate naman nila ang sulat sang branch office sa mga lenguahe nga ginagamit sa Africa. Nagapasalamat gid ako sa sining mapisan nga mga translator kay ginbuligan man nila ako nga mahangpan ang mga kabudlayan  nga naeksperiensiahan sang aton itom nga mga kauturan sa Africa.

Sadto nga tion, ginapainpain sang gobierno sang South Africa ang mga tawo suno sa ila rasa. May kaugalingon nga lugar ang kada rasa, gani wala nagaupdanay ang indi pareho sang rasa. Lainlain ang mga lenguahe sang aton itom nga mga kauturan sa Africa. Nagabantala sila sa mga tawo nga nagahambal sang ila lenguahe kag naga-attend sila sa mga kongregasyon nga nagagamit sang ila lenguahe.

Diutay lang ang kilala ko nga itom nga mga Aprikano, kay pirme ako ginaasayn sa English nga kongregasyon. Pero subong, may kahigayunan na ako nga makatuon parte sa kultura kag kustombre sang itom nga mga Aprikano. Natun-an ko ang mga kabudlayan sang aton mga kauturan bangod sang mga tradisyon kag mga relihion sa ila lugar. Dalayawon gid ang ila kaisog. Bisan pa grabe ang pagpamatok sang ila pamilya kag sang mga tawo sa ila lugar, wala nila ginsunod ang mga tradisyon nga wala nabase sa Kasulatan kag wala sila nag-entra sa mga kustombre nga may labot sa espiritismo. Sa mga uma, pigado gid ang mga tawo. Madamo ang wala nakatapos eskwela ukon wala gid nakaeskwela, pero ginapabaloran nila ang Biblia.

Nalipay man ako nga nakabulig ako sa pila ka kaso parte sa aton kahilwayan sa pagsimba kag sa aton neutralidad. Napalig-on gid ang akon pagtuo sa katutom kag kaisog sang kabataan nga Saksi nga ginpahalin sa eskwelahan kay indi sila mag-entra sa pagpangamuyo kag pagkanta sang iban nga relihion.

Nakaeksperiensia sang lain naman nga kabudlayan ang mga kauturan sa gamay nga pungsod sa Africa nga ginatawag sang una nga Swaziland. Sang napatay si Hari Sobhuza II, ginmanduan ang tanan nga pumuluyo nga dapat sila mag-entra sa pila ka ritwal kon nagalalaw. Dapat magpakalbo ang mga lalaki, kag dapat magpagunting ang mga babayi sing tuman kalip-ot. Madamo nga kauturan ang ginhingabot bangod indi sila mag-entra sa sini nga ritwal kay may labot ini sa pagsimba sa katigulangan. Nagdayaw gid kami sa ila katutom kay Jehova. Madamo gid kami sang natun-an sa katutom kag pagbatas sang aton mga kauturan sa Africa, kag nagpabakod ini sang amon pagtuo.

Sang 1981, gin-asayn ako liwat sa Printery para magbulig sa pag-imprinta nga nagagamit sang computer.  Kasadya gid sadto nga tion. Kadasig magbag-o sang paagi sang pag-imprinta. Ginpatestingan sang ahente sang isa ka kompanya sa branch office ang makina nga phototypesetter, kag wala sing bayaran ang branch office. Gani gin-islan namon ang amon siam ka Linotype machine sing lima ka bag-o nga phototypesetter. Nagdugang man kami sang bag-o nga printing press. Nagdamo na gid ang amon ginaimprinta.

Nakabulig ang computer sa composition, ukon ang pagplastar sang unod sang kada pahina sang publikasyon. Nakaimbento kita sang bag-o nga paagi nga ginagamit ang MEPS, ukon Multilanguage Electronic Publishing System. Daku na gid ang pag-uswag sa paagi sang pag-imprinta. Sang una, komplikado kag mahinay ang paagi sang pag-imprinta nga nagagamit sang Linotype machine kag hot-lead printing press. (Isa. 60:17) Pero amo ini ang rason kon ngaa kami nga apat ka Bethelite sa Canada nakalab-ot sa South Africa. Sa sini nga tion, may mga asawa na kami tanan. Nalipay gid kami nga mga payunir ang amon napangasawa kag matutom sila kay Jehova. Nagaalagad kami gihapon ni Bill sa Bethel. Si Ken kag si Dennis may mga pamilya na, kag nagaistar sila malapit sa Bethel.

Nagdamo pa gid ang mga hilikuton sa branch office. Nagdamo na gid ang mga publikasyon nga gina-translate kag ginaimprinta sa madamo nga lenguahe, kag ginapadala ini sa iban pa nga branch office. Gani kinahanglan magpatindog sang bag-o nga pasilidad sang Bethel. Nagpatindog ang mga kauturan sang bag-o nga Bethel sa matahom nga lugar sa katundan sang Johannesburg, kag gindedikar ini sang 1987. Nalipay gid ako nga nakabulig ako sa sini nga pag-uswag kag nakaalagad ako bilang miembro sang Branch Committee sa South Africa sa madamo nga tinuig.

Sang 2001, nakibot kami sang gin-asayn ako nga mangin miembro sang pinakauna nga Branch Committee sa United States. Nasubuan gid kami nga biyaan ang amon asaynment kag mga abyan sa South Africa, pero excited man kami nga mangin bahin sang pamilya Bethel sa United States.

Pero nabalaka kami kay tigulang na ang iloy ni Laura. Kon sa New York na kami, indi na kami makabulig sa pag-atipan sa iya. Pero nagsiling ang tatlo ka manghod ni Laura nga sila na ang bahala kay Nanay sa tanan niya nga kinahanglanon. Nagsiling sila, “Indi kami makaalagad sing bug-os tion kay Jehova, pero kon atipanon namon si Nanay, makabulig kami sa inyo para makapadayon kamo sa inyo asaynment.” Nagapasalamat gid kami sa ila.

Gin-atipan man sang akon magulang kag sang iya asawa ang amon iloy nga balo na. Nagaistar sila sa Toronto, Canada. Sobra 20 ka tuig nga nag-istar si Nanay sa ila. Daku gid ang pagpasalamat namon sa pagpalangga kag pag-atipan nila kay Nanay. Wala magdugay pag-abot namon sa New York, napatay si Nanay. May mga kabudlayan sa pag-atipan sa tigulang na nga mga ginikanan. Gani nagapasalamat gid kami sa mga miembro sang amon pamilya nga naghimo sang mga pagbag-o para maatipan sila.

Gin-asayn ako sa Printery sa United States, kag nag-alagad ako diri sing pila ka tuig. Moderno na kag simple ang paagi sang pag-imprinta subong. Sining karon lang, gin-asayn ako sa Purchasing Department. Nalipay gid ako mag-alagad sa sining daku nga branch office sing 20 na ka tuig. Subong, mga 5,000 ang Bethelite kag mga 2,000 ang commuter diri.

Kon dumdumon ko ang nagligad nga 60 ka tuig, wala ko gid mahunahuna sadto nga mangin amo sini ang akon kabuhi. Pirme gid ako ginasuportahan ni Laura. Malipayon gid ako sa akon kabuhi. Nalipay gid kami sa amon mga nangin asaynment kag ginapabaloran gid namon ang tanan nga kauturan nga nangin kaupod namon sa sini. Nalakip man sa amon asaynment ang pagbisita sa madamo nga branch office sa lainlain nga mga pungsod, kag nalipay kami nga makilala ang madamo nga kauturan sa sini nga mga lugar. Sobra na ako 80 anyos subong, gani gin-ibanan na ang akon mga responsibilidad kag ginhatag ini sa madamo nga batan-on nga mga brother nga ginhanas para sa sini.

Ang salmista nagsulat: “Malipayon ang pungsod nga ang Dios amo si Jehova.” (Sal. 33:12) Matuod gid ini. Nagapasalamat gid ako kay nagaalagad ako kay Jehova upod ang iya malipayon nga katawhan.