PARA sa mga Hebreo sa Ginsaad nga duta, maumpisa ang isa ka tuig kon tion na sa pag-arado kag pagsab-ug. Subong, amo ini ang bulan sang Septiembre ukon Oktubre.

Ang isa ka tuig sa lunar nga kalendaryo may 12 ka bulan (nga may 29 ukon 30 ka adlaw kada bulan). Mas malip-ot ini sangsa isa ka tuig sa solar nga kalendaryo. Naghimo ang mga tawo sang mga paagi para magsigo ang duha ka kalendaryo. Halimbawa, ginadugangan nila sang pila ka adlaw ang isa ka tuig. May mga tuig nga ginadugangan nila sang isa ka bulan. Posible nga ginahimo nila ini antes magsugod ang masunod nga tuig. Paagi sa sini, mapasigo nila ang duha ka kalendaryo sa panahon sang pagtanom ukon pag-ani.

Pero sang panahon ni Moises, ginsugo sang Dios nga ang Abib, ukon Nisan, amo ang mangin una nga bulan sang tuig para sa mga Israelinhon. (Ex. 12:2; 13:4) Subong, amo ini ang bulan sang Marso ukon Abril. Sa bulan sang Nisan, may kapiestahan ang mga Israelinhon, kag nagahalad sila kay Jehova halin sa ila una nga patubas sang sebada.—Ex. 23:15, 16.

“Mahapos lang mabal-an kon san-o dugangan sang isa ka bulan ang isa ka tuig,” siling sang propesor nga si Emil Schürer, sa iya libro nga The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135). “Ang Paskua, nga ginasaulog kon ugsad sa bulan sang Nisan (14 Nisan), pirme ginahiwat pagkatapos sang vernal [ukon, spring] equinox . . . Gani kon malapit na matapos ang isa ka tuig kag matalupangdan nga ang Paskua matupa antes sang vernal equinox, ginadugangan sang [ika-13 nga] bulan ang tuig antes mag-umpisa ang Nisan.”

Amo ini ang paagi nga ginagamit sang mga Saksi ni Jehova para mabal-an ang husto nga petsa sang Panihapon sang Ginuo, nga ginahiwat sa bulan sang Marso ukon Abril nga katumbas sang Nisan 14 sa Hebreo nga kalendaryo. Abanse nga ginapabalo ini nga petsa sa mga kongregasyon sa bilog nga kalibutan. *

Pero paano nabal-an sang mga Hebreo kon san-o matapos ang isa ka bulan kag maumpisa naman ang isa ka bulan? Subong, madali mo ini makita sa kalendaryo nga naimprinta ukon sa kalendaryo sa imo gadyet. Pero indi amo sini kadali sang panahon sang Biblia.

Sang panahon ni Noe, nagalawig sing 30 ka adlaw ang kada bulan. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Sang ulihi sa mga Hebreo, indi palareho nga 30 ka adlaw ang isa ka bulan. Para sa mga Hebreo, maumpisa ang isa ka bulan kon makita na nila ang lati. Lati ang bulan kada 29 ukon 30 ka adlaw.

Isa ka bes, may ginsambit si David kag si Jonatan nga nagapahangop nga maumpisa na ang masunod nga bulan. Nagsiling sila: “Buas lati ang bulan.” (1 Sam. 20:5, 18) Gani posible nga sang panahon nila, abanse nila nga mabal-an kon san-o maumpisa ang isa ka bulan. Paano nabal-an sang mga Israelinhon kon san-o maumpisa ang masunod nga bulan? May ginsiling parte sa sini ang Mishnah, ukon ang gintingob nga rekord sang kasuguan kag tradisyon sang mga Judiyo. Suno sa sini, pagkatapos makabalik ang mga Judiyo nga bihag halin sa Babilonia, may ginahimo ang Sanhedrin (mataas nga korte sang mga Judiyo) para mabal-an kon san-o maumpisa ang masunod nga bulan. Sa tion sang pito ka bulan nga ginasaulog ang mga kapiestahan, nagatipon ang mga miembro sini nga korte sa ika-30 nga adlaw sang bulan. Sila ang nagadesisyon kon san-o maumpisa ang masunod nga bulan. Ano ang ginabasihan nila sang ila desisyon?

Kon gab-i, may mga lalaki nga nagapuesto sa mataas nga mga lugar sa palibot sang Jerusalem para bantayan kon lati na ang bulan. Kon makita nila nga lati na, ginasugiran nila dayon ang Sanhedrin. Kon may bastante na nga pamatuod ang mga miembro sini nga korte nga makita na ang lati, ginapabalo nila nga umpisa na sang isa ka bulan. Pero ano abi  kon indi makita sang mga bantay ang bulan bangod may mga panganod ukon naga-fog? Ginapabalo nga mangin 30 ka adlaw ang subong nga bulan antes mag-umpisa ang masunod nga bulan.

Suno sa Mishnah, para ipabalo nga umpisa na sang isa ka bulan, nagadabok sila sang kalayo sa ibabaw sang Bukid sang mga Olibo, malapit sa Jerusalem. Dayon, nagadabok man sila sang kalayo sa iban pa nga mataas nga mga lugar sa bilog nga Israel para ipabalo ini. Sang ulihi, may mga mensahero na nga nagapabalo sini. Gani mabal-an sang mga Judiyo sa Jerusalem kag sa iban pa nga mga lugar nga umpisa na sang isa ka bulan. Paagi sa sini, dungan nila nga masaulog ang mga kapiestahan.

Makabulig sa imo ang tsart sa sini nga artikulo para mahangpan mo ang mga bulan, mga kapiestahan, kag mga tiempo sa Hebreo nga kalendaryo nga ginagamit sang mga Israelinhon sang una.