Ang tinaga nga “amen” nagakahulugan sing “kabay pa,” ukon “pat-od gid.” Naghalin ini sa Hebreo nga tinaga nga nagakahulugan sing “mangin matutom,” “mangin masaligan.” Ginagamit ini kon kaisa sa legal nga mga kaso. Pagkatapos makapanumpa ang isa ka tawo, magasiling sia sing “amen” para ipakita nga ang iya ginhambal matuod, kag handa sia nga batunon ang silot sa pagbutig. (Num. 5:22) Kon nabatian sang madamo nga tawo ang pagsiling niya sing “amen,” tumanon gid niya ang iya ginpromisa.—Neh. 5:13.

Ang isa ka dalayawon nga halimbawa sa paghambal sing “amen” ginrekord sa Deuteronomio kapitulo 27. Kon makasulod na ang mga Israelinhon sa Ginsaad nga Duta, dapat sila magtipon sa tunga sang Bukid Ebal kag Bukid Gerizim para pamatian ang pagbasa sang Kasuguan. Pero indi lang pagpamati ang himuon nila, dapat man nila isiling nga ginabaton nila ang Kasuguan. Ginhimo nila ini paagi sa pagsabat sing “Amen!” sang ginabasa ang silot sa indi pagtuman. (Deut. 27:15-26) Imadyina ang matunog nga sabat sang linibo ka lalaki, babayi, kag kabataan! (Jos. 8:30-35) Pat-od nga wala nila malipatan ang mga ginsiling nila sa sina nga adlaw. Kag gintuman sang mga Israelinhon ang ila ginhambal, kay ang rekord nagasiling: “Nag-alagad ang Israel kay Jehova sa bug-os nga kabuhi ni Josue kag sa bug-os nga kabuhi sang mga gulang nga buhi pa sang patay na si Josue. Nahibaluan sini nga mga gulang ang tanan nga ginhimo ni Jehova para sa Israel.”—Jos. 24:31.

Nagahambal man si Jesus sing “amen,” pero sa pinasahi nga paagi. Sa baylo nga maghambal sing “amen” pagkatapos makahambal ang isa ka tawo,  nagahambal si Jesus sing “amen” (sa Hiligaynon, gin-translate ini nga “sa pagkamatuod”) sa umpisa pa lang, para ipakita nga matuod ang iya ihambal. Kon kaisa, duha ka beses niya nga ginahambal ang “amen.” (Mat. 5:18; Juan 1:51) Paagi sini, ginapasalig niya ang mga nagapamati sa iya nga ang iya mga ginsiling matuod gid. Sigurado gid si Jesus sa iya mga ginhambal bangod sia ang may awtoridad sa pagtuman sang tanan nga promisa sang Dios.—2 Cor. 1:20; Bug. 3:14.

Nagahambal man ang mga Israelinhon sing “amen” kon nagadayaw kag nagapangamuyo kay Jehova. (Neh. 8:6; Sal. 41:13) Paagi sa pagsiling sini nga tinaga pagkatapos sang pangamuyo, ginapakita sang mga nagapamati nga nagaugyon sila sa pangamuyo. Paagi sini, makapakigbahin ang tanan nga ara sa sina nga tion, nga nagaresulta sa makalilipay nga pagtililipon. Amo sini ang natabo sang gindala ni Hari David ang Kaban ni Jehova sa Jerusalem. Sa tion sang selebrasyon, nangamuyo sia sing tinagipusuon paagi sa pag-amba nga narekord sa 1 Cronica 16:8-36. Paagi sa iya ginsiling, napalig-on gid ang mga ara didto amo nga “ang tanan nga katawhan nagsiling, ‘Amen!’ kag gindayaw nila si Jehova.” Huo, nangin makalilipay pa gid ang okasyon sa sina nga adlaw bangod sang ila nahiusa nga sabat.

Nagahambal man ang mga Cristiano sang unang siglo sing “amen” ukon “kabay pa” kon nagadayaw kay Jehova. Masami nga ginalakip ini sang mga manunulat sang Biblia sa ila mga sulat. (Roma 1:25; 16:27; 1 Ped. 4:11) Sa libro sang Bugna, ang espiritu nga mga tinuga sa langit nagahimaya kay Jehova paagi sa pagsiling: “Kabay pa! Dayawa ninyo si Jah!” (Bug. 19:1, 4) Ang mga Cristiano sang una kinaandan na nga nagasiling sing “amen” pagkatapos makapangamuyo sa ila mga miting. (1 Cor. 14:16) Pero, dapat sinsero sila sa pagsiling sing “amen.”

Pagkatapos naton mabinagbinag kon ngaa naga-“amen” ang mga alagad ni Jehova, natun-an naton nga importante ang paghambal sing “amen”  pagkatapos sang pangamuyo. Kon ginasiling naton ini sa katapusan sang aton pangamuyo, nagapakita ini nga serioso kita sa aton ginsiling. Kag kon naga-amen kita bisan pa indi ini mabatian, sa publiko nga pangamuyo, ginapakita naton nga nagaugyon kita sa ginsiling. Binagbinaga ang iban pa nga rason kon ngaa importante ang aton “amen.”

Nagapakita ini nga nagapamati kita sing maayo sa tion sang aton pagsimba. Ginasimba naton si Jehova sa tion sang pangamuyo indi lang sa aton ginahambal kundi sa aton man ginahimo. Bangod gusto naton mangin sinsero sa pagsiling sing “amen,” makabulig ini sa aton nga ipakita ang husto nga panimuot kag pamatian sing maayo ang pangamuyo.

Nagapahiusa ini sa aton bilang mga sumilimba. Kon may nagapangamuyo sa kongregasyon, ang tanan nga miembro sini nagapamati sang pareho nga mensahe. (Binu. 1:14; 12:5) Kon dulungan kita nga nagasiling sing “amen” upod sa aton mga kauturan, nagahiusa pa gid kita. Kon naga-amen kita, mabatian man ukon indi, ginahatagan naton si Jehova sing dugang nga rason nga sabton ang aton pangamuyo.

Madayaw naton si Jehova. Makita ni Jehova ang tanan naton nga ginahimo para simbahon sia. (Luc. 21:2, 3) Nahibaluan niya kon ano ang aton motibo kag mabasa niya ang aton tagipusuon. Bisan pa nagapamati lang kita paagi sa telepono kon nagamiting, makasigurado kita nga ang aton “amen” matalupangdan ni Jehova. Paagi sini, ginadayaw naton si Jehova upod ang mga kauturan sa miting.

Mahimo nga daw indi importante ang paghambal naton sing “amen,” pero ginapabaloran gid ini. “Paagi sa paghambal sang sini nga tinaga,” siling sang isa ka encyclopedia sa Biblia, mapakita sang mga alagad sang Dios ang ila “pagsalig, pag-ugyon, kag ang ila ginalauman nga matabo.” Kabay nga ang aton tagsa ka “amen” mangin kalahamut-an kay Jehova.—Sal. 19:14.