Mga Pamangkot Gikan Sa Mga Bumalasa
Ano kataas ang portiko sa templo ni Solomon?
Ang portiko amo ang ginaagyan pasulod sa Balaan nga hulot sang templo. Suno sa Bag-ong Kalibutan nga Badbad sang Balaan nga Kasulatan nga gin-publish antes sang 2023, “ang portiko sa atubangan 20 ka maniko ang kalabaon pareho sa kasangkaron sang balay, kag 120 ang kataason sini.” (2 Cron. 3:4) Suno sa iban pa nga mga translation, ang portiko nagataas sang “120 ka maniko.” Buot silingon, nagataas ini sang 53 ka metro.
Pero sa 2023 nga imprinta sang English nga New World Translation, amo ini ang ginsiling parte sa portiko sa templo ni Solomon: “Its height was 20 cubits.” Gani, mga 9 ka metro ang kataason sini. a Binagbinagon naton ang pila ka rason sa sini nga pagbag-o.
Wala ginsambit sa 1 Hari 6:3 ang kataason sang portiko. Ginsambit ni Jeremias sa sini nga bersikulo ang kalabaon kag kasangkaron sang portiko, pero wala niya ginsambit ang kataason sini. Dayon sa masunod nga kapitulo, ginlaragway niya sing detalyado ang iban pa nga talalupangdon nga mga bahin sang templo. Halimbawa, ginlaragway niya ang metal nga suludlan sang tubig, ang napulo ka saway nga karo, kag ang duha ka haligi nga saway nga nagatindog sa gua sang portiko. (1 Hari 7:15-37) Ti, kon sobra gid man 50 ka metro ang kataason sang portiko kag mas mataas ini sa tanan nga bahin sang templo, ngaa wala ginsambit ni Jeremias ang kataason sini? Kag pagligad sang ginatos ka tuig, ang Judiyo nga mga historian nagsiling nga ang portiko indi amo ang pinakamataas nga bahin sang templo ni Solomon.
Kon 120 ka maniko ang kataason sang portiko, nagaduhaduha ang mga eksperto sa Biblia kon bala masarangan sang dingding sang templo nga suportahan ini. Sang una, mga bato kag mga tisa ang ginagamit sa pagpatindog sang mga bilding pareho sa mga ganhaan sang templo sa Egipto. Daku kag mataas gid ini nga mga bato, malapad ini sa idalom, kag nagapataliwis ini sa ibabaw. Pero indi amo sini nga klase sang mga bato ang gingamit sa templo ni Solomon. Nagapati ang mga eksperto sa Biblia nga indi magsobra sa 6 ka maniko, ukon 2.7 ka metro, ang kadamulon sang dingding sini. Ang historian parte sa architecture nga si Theodor Busink nagsiling: “Kon basihan ang kadamulon sang dingding sang [alagyan pasulod sa templo], imposible nga 120 ka maniko ang [kataason sang] portiko.”
Posible nga sala ang pagkopya sang 2 Cronica 3:4. Sa pila ka dumaan nga manuskrito, mabasa ang “120” sa sini nga bersikulo. Pero sa pila ka masaligan man nga mga manuskrito, mabasa ang “20 ka maniko.” Ang halimbawa sa sini amo ang Codex Alexandrinus nga ginsulat sobra 1,500 ka tuig na ang nagligad, kag ang Codex Ambrosianus nga ginsulat sobra 1,400 ka tuig na ang nagligad. Ano ang posible nga rason kon ngaa nagsala sa pagkopya ang escriba? Kag ngaa “120” ang iya nasulat imbes nga “20”? Sa Hebreo, ang “120” ginasulat nga “Hundred and Twenty,” kag ang “20 cubits” ginasulat nga “Cubits Twenty.” Kag ang mga tinaga nga “hundred” kag “cubits” daw pareho ang hitsura. Gani, posible nga “hundred” ang iya nasulat imbes nga “cubits.”
Ginatinguhaan gid naton nga mahangpan sing maayo ini nga mga detalye para mangin husto ang paglaragway naton sa templo ni Solomon. Pero, mas nagapokus kita sa ginatudlo sini sa aton, nga amo ang daku nga espirituwal nga templo. Nalipay gid kita nga masimba naton si Jehova sa sini nga templo.—Heb. 9:11-14; Bug. 3:12; 7:9-17.
a Ginapaathag sang footnote nga “mabasa sa pila ka dumaan nga mga manuskrito ang ‘120,’ kag mabasa naman sa iban nga mga manuskrito kag translation ang ‘20 ka maniko.’”